Nationale Ombudsman
Den Haag, 5 januari 2006
Nationale ombudsman start onderzoek 100%-controles bolletjesslikkers
De Nationale ombudsman, Alex Brenninkmeijer, start een onderzoek naar
de manier waarop de 100%-controles bij mogelijke bolletjesslikkers
worden uitgevoerd op Schiphol. Aanleiding hiervoor is onder meer een
klacht van een vrouw uit Suriname die op Schiphol is onderworpen aan
een lijfsvisitatie door de Douane waarbij zij zich moest uitkleden en
is gekeken in de holten van haar onderlichaam. De Nationale ombudsman
beveelt de minister van Financiën aan om deze vorm van lijfsvisitaties
te staken.
Passagiers die vanaf bepaalde vertrekluchthavens op Schiphol
arriveren, kunnen sinds december 2003 zeer intensief worden
gecontroleerd op bezit van verdovende middelen. Bij deze
100%-controles kunnen passagiers ook worden onderworpen aan
lijfsvisitaties door de Douane. Dat betekent dat mensen niet alleen
worden onderzocht aan de kleding en aan het lichaam, maar dat ook kan
worden gekeken in de holten van het onderlichaam.
Diepgaand onderzoek
De Nationale ombudsman start nog deze maand een diepgaand onderzoek
naar de wijze waarop de 100%-controles op Schiphol worden uitgevoerd.
Dit mede naar aanleiding van diverse signalen over onheuse bejegening,
waaronder die van een vrouw uit Suriname. De enorme emotionele impact
die deze controles hebben op "onschuldige" mensen, speelt voor de
Nationale ombudsman een belangrijke rol. Bij het onderzoek zijn drie
ministeries betrokken: het Ministerie van Justitie, het Ministerie van
Defensie (Koninklijke Marechaussee) en het Ministerie van Financiën
(Douane). Het besluit tot dit onderzoek staat los van de brand die
plaatsvond in het detentiecentrum op Schiphol. Naar verwachting zal
het onderzoek voor de zomer zijn afgerond.
Douanewet niet toereikend
Mede aanleiding voor het uitgebreide onderzoek is een klacht van een
vrouw uit Suriname. In april 2004 arriveerde zij in gezelschap van
haar man en 2,5-jarig zoontje op Schiphol. Zij was op dat moment vijf
maanden zwanger. In het kader van een 100%-controle moest zij zich
uitkleden en werd zij door een medewerkster van de Douane onderzocht
op drugs aan en in haar lichaam. Dit gebeurde waar haar zoontje bij
was. Er werden geen drugs aangetroffen. Dit type onderzoek is te
beschouwen als zeer vernederend en vormt een ernstige inbreuk op de
lichamelijke integriteit. Ingevolge de Grondwet en het Europees
verdrag voor de rechten van de mens is de controle uitsluitend
geoorloofd indien deze berust op een wettelijke basis, waarover geen
twijfel mag bestaan.
De Nationale ombudsman stelt op basis van het onderzoek naar deze
klacht dat de Douanewet onvoldoende wettelijke grondslag biedt voor de
vorm van controle die bij deze vrouw is toegepast en de inbreuk op de
onaantastbaarheid van haar lichaam die daarin besloten ligt. In de
Douanewet zijn namelijk geen nadere waarborgen opgenomen. Dit terwijl
in het Wetboek van Strafvordering wel strikte wettelijke beperkingen
zijn vastgesteld wanneer iemand in het kader van een
opsporingsonderzoek wordt gevisiteerd. In dat geval mag lijfsvisitatie
pas worden toegepast wanneer iemand verdacht is van een strafbaar feit
en er ernstige bezwaren bestaan ten aanzien van die persoon, er
toestemming is gegeven door de officier van justitie en bovendien moet
de controle worden uitgevoerd door een arts. De Nationale ombudsman
beveelt de minister van Financiën aan om de lijfsvisitaties op basis
van de Douanewet, waarbij ook in de holten van het onderlichaam wordt
gekeken, te staken.
Noot voor de redactie,
Nationale Ombudsman