KNMG

Ketenzorg duurzaam verankeren

Hoe zet je knelpunten of zelfs dominante ketenproblemen om in echte veranderingen? Hoe en wanneer kun je de ervaringsdeskundigheid van patiënten (meer) bij ketenzorg betrekken?Hoe kun je, in plaats van je bezig te houden met tijdelijke ketenprojecten, écht werken aan duurzame ketenzorg? En welke kennis en kunde is belangrijk om ketenzorg succesvol te maken?

Tijdens het KNMG-jaarcongres 'Gezondheidszorg in beweging. Blijft de dokter overeind' op 30 november jl. organiseerden de KNMG-districten de workshop 'Duurzame Ketenzorg'. Aan de hand van een praktijkvoorbeeld uit de keten van hulpverleners bij kindermishandeling in het KNMG-District Midden Brabant, gingen de workshopdeelnemers dieper in op duurzaam werken in zorgketens. 'Een echt bottum-up-initiatief', schetst Wil Verheggen, huisarts te Tilburg zijn acties. Het probleem: "Jaarlijks 50 sterfgevallen, 60.000 mishandelingen, gebrek aan kennis bij interpretatie van verschijnselen, grote aarzeling om te melden en onbekendheid met elkaar. Al met al voldoende reden om aan de bel te trekken en aandacht te vragen." Na een serie goed bezochte cursussen die Verheggen over dit thema voor huisartsen organiseerde, vond hij steun voor het organiseren van een symposium om het bewustzijn van de problematiek in de regio te vergroten. Niet alleen onder (huis)artsen, maar onder àlle betrokken professionals. Onder de vlag en met steun van KNMG-District Midden Brabant vond afgelopen voorjaar het symposium plaats. 450 Leerkrachten, politieagenten, kinderleidsters, thuiszorgmedewerkers, welzijnwerkers, juristen en artsen namen hieraan deel. Een duidelijke mijlpaal. "Zorgketens of zorgnetwerken worden steeds belangrijker", reageert Peter Stevens, bestuurslid Stichting Ketennetwerk, op Verheggens initiatief. "Overal zien we hetzelfde patroon: ambitieuze eenlingen die op lokaal niveau verbindingen leggen tussen belangen van organisaties en professionals om de dienstverlening aan cliënt of patiënt te verbeteren. Soms worden ze ondersteund door een project- of stuurgroep. Nog vaak is de keten afhankelijk van het persoonlijk gezag van een enthousiaste trekker. Heel soms heeft de patiënt of cliënt een prominente rol bij ketenvorming, vaker is ketenzorg een aangelegenheid van zorgaanbieders. Dat maakt ketenzorg op dit moment nog erg kwetsbaar. Bovengenoemde ontwikkelingen hebben alles te maken met de sterke focus op 'inhoud' en 'kwaliteit' bij ketenvorming. Deze focus is terecht en begrijpelijk, 'inhoud' en 'kwaliteit' zijn motiverende factoren bij ketensamenwerking. Maar, wie niet op tijd aandacht besteedt aan 'het dominante ketenprobleem', 'de eisen en behoeften van patiënten', 'nieuwe kennis en kunde van professionals en managers' en een programmatische kijk op en aanpak van ketensamenwerking, kan tegenslagen verwachten." Volgens Stevens bepaalt het type keten de strategie voor ketensamenwerking: "We zien verschillende verschijningsvormen. Zo heeft de strafrechtketen een aantal andere karakteristieken dan de keten van de acute zorg of de jeugdhulpverlening. Door die verschillende karakteristieken is er een scala aan ketens: eenvoudige en complexe. Eenvoudige ketens zijn stabiele en/of aanbodgerichte ketens met partners met weinig concurrerende afhankelijkheden en een hoge machtsconcentratie. Complexe ketens daarentegen zijn vraaggestuurde of dynamische ketens met veel concurrerende afhankelijkheden en een versnipperde machtsverdeling. Deze ketens hebben meer het karakter van een netwerk. Beide ketens vragen om een andere strategie. In eenvoudige ketens is het mogelijk vergaande en duurzame afspraken te maken die moeten leiden tot verbetering van het eindproduct of tot kostenreductie. Voor complexe ketens geldt dat de strategie van ketenoptimalisering door intensieve afspraken tussen de partners tot weinig resultaat zal leiden. Dan is het nodig de verwachtingen bij te stellen en bescheiden te beginnen, bijvoorbeeld door maatschappelijke urgentie te creëren of (partijen te verleiden tot) doelvervlechting: Aan het thema kindermishandeling (huiselijk geweld) kan bijvoorbeeld de discussie over veiligheid op straat worden gekoppeld. Een duidelijk voorbeeld van een complexe keten is het netwerk waar Verheggen samen met het KNMG-District Midden Brabant aan werkt. Het begin is er. Reageren?

Marc Roosenboom, KNMG Beleid en Advisering, m.roosenboom@fed.knmg.nl Wil Verheggen, Huisarts en forensisch geneeskundige, Koestraat 142a, 5014 EG Tilburg, wjeverheggen@home.nl Peters Stevens, Stichting Ketennetwerk, Postbus 10552, 1001 EN Amsterdam, peterstevens@ketennetwerk.nl