Van 3 februari tot 13 april 2006 worden in De Affiche Galerij, de
tentoonstellingsruimte speciaal voor affiches op station Spui in de
Haagse tramtunnel, 60 historische circusaffiches tentoongesteld.
Voor deze tentoonstelling is een selectie gemaakt uit de ruim 8000
circusaffiches omvattende collectie van verzamelaar Jaap Best. Na zijn
dood in 2002 is de collectie ondergebracht bij het Teylers Museum in
Haarlem. Zij hebben de collectie geconserveerd en gearchiveerd.
De Stichting Circusarchief Jaap Best is opgericht en in samenwerking
met Pictura Imaginis uit Heiloo is vrijwel de gehele collectie
gefotografeerd en via het internet toegankelijk gemaakt onder de naam
www.circusmuseum.nl.
De verzameling van Jaap Best bevat de grootste hoeveelheid
'Friedländers' die in één collectie te vinden is en voor deze eerste
tentoonstelling van circusaffiches in De Affiche Galerij is daaruit
een selectie gemaakt.
Drukkerij Friedländer
Adolph Friedländer (1851 - 1904) richtte in 1872 drukkerij Friedländer
in Hamburg op. Deze drukkerij legde zich van meet af aan speciaal toe
op het vervaardigen van circusaffiches. De kleurenlitho's van zeer
hoge kwaliteit waren een bijzonder gewaardeerd product en vrijwel alle
Duitse circussen en vele andere Europese en zelfs Amerikaanse
ondernemingen waren dan ook vaste klant. Naast aan circussen werden er
ook affiches geleverd aan kermisexploitanten, toneelgezelschappen en
heel af en toe aan zelfstandig werkende varieté artiesten. De
drukkerij beschikte over eigen ontwerpers en tekenaars. In de
gloriejaren werden er wel 400 affiches per jaar gedrukt. Tijdens de
Eerste Wereldoorlog en in de daarop volgende crisisjaren liep dit
aantal terug tot zo'n 100 affiches per jaar. In 1935 moest de
drukkerij haar deuren sluiten vanwege de Joodse signatuur van de
firma. In dat jaar kwam het laaste exemplaar (genummerd 9078) van de
persen.In 1890 was de nummering van affiches ingevoerd en dit maakt
chronologische rangschikking en datering mogelijk.
Erdwin Schirmer (1884 - 1964) was acrobaat maar werkte daarnaast als
steen- en boekdrukker bij Friedländer. Bij de sluiting van de
drukkerij kwam een groot deel van de archiefexemplaren in zijn bezit.
Jaap Best kon, na het overlijden van Schirmer, een groot deel van deze
collectie overnemen. Zo kwam de grootste collectie 'Friedländers' ter
wereld in Nederland terecht.
Verzamelaar Jaap Best
Alkmaarder Jaap Best (1912 - 2002) raakte al op zevenjarige leeftijd
in de ban van het circus toen de circussen Wilhelm Hagenbeck en
Corty-Althoff zijn woonplaats bezochten. Vanaf die tijd probeerde hij
zoveel mogelijk voorstellingen te zien en hun reclame-uitingen te
verzamelen. In 1947 was hij zelfs werkzaam in het circus, eerst als
administratief medewerker, later als directiesecretaris van circus
Karel Strassburger. In de jaren zestig van de vorige eeuw was hij als
administrateur verbonden aan Circus Carola Williams-Althoff, de Wiener
Eisrevue, Circus Harry Belli en de Berliner Eisrevue. Vanuit al deze
functies wist hij een zeer omvangrijke circuscollectie aan te leggen,
die in Nederland zijn gelijke niet kende. Zijn verzameling kreeg
internationale allure toen hij in 1964 het rijke archief van de Duitse
acrobaat en circuscollectioneur Erdwin Schirmer kon overnemen,
voornamelijk bestaande uit de schitterende affiches van Adolph
Friedländer. Met de bijna 3500 kleurenlitho's van deze Hamburgse
drukker is dit de meest omvangrijke collectie ter wereld.
Jaap Best was niet alleen circusverzamelaar maar ook circushistoricus.
Zeer gedegen en gedetailleerd waren zijn bijdragen in het vakblad De
Piste, evenals in het boekje van eigen hand, 70 Jaar circus in
Nederland (1971). Hij was meer dan een halve eeuw de vraagbaak voor
een ieder die maar iets van het circusleven wilde weten. Zijn
collectie liet hij maar zelden zien. Maar het was zijn wens dat na
zijn dood een ieder hiervan zou kunnen genieten.
Gemeente Den Haag