NIOD
15.2.2006
Officiele opening website www.kamparchieven.nl
Op 15 februari 2006 is de officiele opening van de website www.kamparchieven.nl gevierd met een symposium onder de titel "orde temidden van de chaos, de archieven van de kampen Amersfoort, Vught en Westerbork" . De website is een project van het NIOD in samenwerking met de Afdeling Oorlogsnazorg van het Nederlandse Rode Kruis, het Nationaal Monument Kamp Vught, het Nationaal Monument Kamp Amersfoort, het Herinneringscentrum Kamp Westerbork, het Archief Eemland en de gemeente Midden-Drenthe.
Voor de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting van Nederland bestaat nog steeds een onverminderd grote belangstelling, niet alleen van de zijde van onderzoekers maar ook van de kant van het brede publiek. Die interesse geldt onder meer de Duitse gevangenenkampen in ons land, waarvan Amersfoort, Vught en Westerbork de belangrijkste waren. Omdat het archiefmateriaal uit en over deze kampen door verschillende instellingen wordt bewaard, was het lange tijd niet eenvoudig om aan de weet te komen bij welke instelling de archieven van en over de kampen te vinden zijn en om wat voor documenten het precies gaat.
Veruit de meeste kamparchieven worden beheerd door de afdeling Oorlogsnazorg van het Nederlandse Rode Kruis en door het NIOD. Die tweedeling is voor een groot deel het onbedoelde gevolg geweest van een overheidsbesluit uit 1946, toen het Nederlandse Rode Kruis de opdracht kreeg als enige instantie de opsporing van vermisten uit de oorlog voort te zetten. Voordien hadden verschillende kleine en grote organisaties zich met dat opsporingswerk bezig gehouden en dat deden ze met behulp van kaartsystemen e.d. uit de kampadministraties. Medewerkers van organisaties die zich niet met het overheidsbesluit konden verenigen, brachten hun materiaal naar het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (nu NIOD). Maar ook langs andere wegen kwam archiefmateriaal bij het RIOD terecht, bijvoorbeeld omdat gevangenen vlak voor hun vrijlating belangrijke documenten onder hun hoede namen en ze na de bevrijding naar de toenmalige afdeling Concentratiekampen en Gevangenissen brachten. Dankzij de goede samenwerking tussen het NIOD en het Rode Kruis heeft de opsplitsing van het archiefmateriaal gelukkig nooit grote problemen opgeleverd bij het verstrekken van inlichtingen aan uitkeringsinstanties en particulieren.
Ook andere instellingen beheren materiaal over de kampen. Nabestaanden en andere geïnteresseerden worden vaak van het kastje naar de muur gestuurd als zij op zoek gaan naar informatie. Aan die onduidelijke toestand komt door kamparchieven.nl een eind, omdat daarop gemakkelijk kan worden gevonden bij welke instelling archieven met materiaal over de drie kampen zijn ondergebracht en wat precies de inhoud van de verschillende collecties is. Het archiefmateriaal loopt uiteen van kampadministraties, transportlijsten, gevangenenregisters en bouwtekeningen tot dagboeken en brieven.
Aan de website wordt naast het Nederlandse Rode Kruis meegewerkt door het archief Eemland, de Gemeente Midden-Drenthe, het Nationaal Monument Kamp Amersfoort, het Nationaal Monument Kamp Vught en het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Het NIOD treedt op als projectleider. Het is duidelijk dat buiten deze eerste groep deelnemers ook andere instellingen relevante bestanden beheren. Het is daarom de bedoeling, dat het aantal participanten na de lancering van de eerste versie van de website wordt uitgebreid.
Via de nieuwe website wordt voor het eerst informatie gegeven over de inhoud van kamparchieven die bij het Rode Kruis staan. Voorlopig is de mogelijkheid deze archieven te raadplegen echter nog zeer beperkt: het archief is volop in bewerking en voor een groot deel privacygevoelig. Ook heeft de afdeling Oorlogsnazorg niet of nauwelijks accommodatie om bezoekers te ontvangen. Op de website zal worden vermeld welke, helaas beperkte, mogelijkheden er zijn om het Rode Kruis - materiaal in te zien.
Een bijzondere plaats neemt het archief van de Gemeente Midden-Drenthe in. In het kamp Westerbork was een hulpsecretarie van de gemeente gevestigd. Daar werden kampbewoners ingeschreven als zij langer dan 6 weken in het kamp bleven. Deze registratiegegevens zijn bewaard gebleven evenals de registers van huwelijken die in het kamp werden voltrokken.
De herinneringscentra hebben een museale opzet en zijn daarnaast gespecialiseerd in het verzamelen van data en documenten op persoonsniveau.
Kamparchieven.nl is gebouwd door De Ree Archiefsystemen. Op verschillende manieren kan in de toegangen worden gezocht: per kamp, per deelnemende instelling of op onderwerp in alle archieven tegelijk. De toegangen worden in een historische context gepresenteerd. Niet alleen wordt de geschiedenis van de kampen in het kort neergezet, er komen ook foto's, tekeningen en in de toekomst waarschijnlijk ook films die in de kampen zijn gemaakt.
Er kan overigens alleen worden gezocht op de inhoudsbeschrijvingen van de verschillende archieven en niet in de documenten zelf. Om die in te zien, zal de belangstellende de gang naar de betreffende instelling moeten blijven maken. Om privacyredenen is het evenmin mogelijk om digitaal te zoeken naar gegevens over personen.
De website geeft informatie over en verwijzingen naar de participerende instellingen. Het werken aan de website heeft de banden tussen de participanten hechter gemaakt en is alleen daarom al de moeite waard. Heel bijzonder is het feit, dat de historisch ontstane verdeling van kamparchieven tussen het Nederlandse Rode Kruis en het NIOD digitaal ongedaan wordt gemaakt. De Eenheid Oorlogsgetroffenen en Herinnering WO II van het Ministerie van VWS subsidieert het project.
Voorlopig kan op kamparchieven.nl alleen naar archieven worden gezocht met materiaal over Amersfoort, Vught en Westerbork. Het ligt echter in de bedoeling op niet al te lange termijn ook de archieven over andere kampen en gevangenissen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in ons land bestonden op de website doorzoekbaar te maken. De onderliggende techniek maakt het mogelijk veel soorten bestanden aan de website toe te voegen: foto's, films, tekeningen, relevante toegangen op archieven in het buitenland, gescande documenten. Zo kan de website de komende jaren uitgroeien tot een verzamelplaats van informatie over kampen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Voor meer informatie over kamparchieven.nl kunt u een mail sturen naar info@kamparchieven.nl. Het project wordt geleid door Annemieke van Bockxmeer, archivaris van het NIOD, en gecoördineerd door René Pottkamp, inventarisator kamparchieven NIOD.