14-03-2006: Het voorspellen van strategisch gedrag in de file
Het voorspellen van strategisch gedrag in de file
Als je een keer ruim voor de file naar je werk wilt vertrekken, hoop
je maar dat niet teveel mensen dat bedacht hebben, want anders sta je
alsnog vast. Of als je slim denkt te zijn een 1e klas treinkaartje te
kopen in de ochtendspits, blijkt het daar opeens nog drukker te zijn
dan in de 2e klas. Mensen laten bij drukte hun keuzes vaak bepalen
door de verwachting wat de massa zal doen. Tot op heden houden
filebeheerssystemen of treinroosters daar nog onvoldoende rekening
mee. Dankzij een promotieonderzoek van Qi Han kan dat veranderen. Zij
promoveert woensdag 22 maart aan de Technische Universiteit Eindhoven
(TU/e) op het voorspellen van strategisch gedrag bij grote drukte.
Rekeningrijden
Files of wachtrijen vinden in het drukke Nederland niet alleen op
snelwegen en in de trein plaats. Denk bijvoorbeeld ook aan
supermarkten, pretparken, terrasjes of de telefonische helpdesk. In
deze situaties maken mensen een strategische keuze voor het tijdstip
of de manier waarop zij hun doel bereiken. Een veel gehanteerde
methode om vervelende pieken in de drukte te bestrijden is de
prijsprikkel, bijvoorbeeld de daluren bij musea en het openbaar
vervoer of in de toekomst het rekeningrijden. Een andere maatregel is
informatieverschaffing, bijvoorbeeld fileberichten op de radio. Ook
concrete ingrepen in de omgeving zijn mogelijk, zoals
snelheidsbeperking op snelwegen of een reserveringssysteem bij de
squashbaan.
Speltheorie
Het voorspellen van de menselijke reacties op deze maatregelen is
echter beperkt mogelijk. Mensen reageren niet alleen op een
prijsprikkel of op fysieke maatregelen, maar ook op hun verwachtingen
van het gedrag van de andere mensen. Qi Han vond in haar onderzoek dat
dit strategisch keuzegedrag in veel gevallen het uiteindelijke gedrag
bepaalt. Om dit te achterhalen vond zij haar inspiratie bij de
speltheorie. Bij spellen als schaar-papier-steen of Kolonisten van
Catan baseert een deelnemer zijn gedrag immers voor een groot deel op
de verwachting van wat de andere medespelers gaan doen.
Wiskundig model
Op basis hiervan wist Qi Han een wiskundig model te ontwikkelen wat
redelijk nauwkeurig het gedrag van grote mensenmassas kan voorspellen.
Niet alleen kan ze een redelijke inschatting geven van de verwachte
gemiddelde drukte, maar ook in de variatie van de drukte.
Verkeersplanners, maar ook managers van recreatiecentra of
roostermakers bij de spoorwegen, zouden met de inzichten van Qi Han in
de toekomst een veel betere voorspelling kunnen maken van het effect
van hun ingrepen. Het is echter nog een abstract rekenmodel, pas na
enkele jaren extra ontwikkeling zal het geschikt zijn voor
praktijktoepassingen.
Technische Universiteit Eindhoven