Gemeente Meppel


Postbus 501
7940 AM Meppel
Stadhuis Grote Oever 26
tel. (0522) 850500

Toespraak Dodenherdenking 4 mei 2006 (4-5-2006)

Toespraak van de Burgemeester van Meppel, de heer Mr. Joh. C. Westmaas bij de dodenherdenking op 4 mei 2006:

Twee minuten was het stil

4 mei 20.00 uur. Nederland is stil. Hebt u het gehoord? Het ruisen van de bomen? Het gekwetter van de vogels? Het is het moment waarop Nederland als het ware de adem even inhoudt. Het moment waarop verleden en heden samensmelten. Een moment waarin - geestelijk - gestreden wordt om voorrang tussen denken aan het verleden en denken aan de toekomst.

Enkele minuten wil ik met u stil staan bij dit moment van stilte dat jaarlijks een waterscheiding is tussen wat de periode 1940-1945 ons volk heeft gebracht en wat die periode ons meegeeft voor de toekomst.

Waar dacht u aan in die twee minuten? Dacht u terug aan de periode die u bewust hebt meegemaakt en dacht u aan de keuzes die u toen heeft gemaakt? Dacht u aan wat voor gevolgen dat voor uw leven heeft gehad?

Voor degenen die hier zijn en het zich nog herinneren zijn dat waarschijnlijk heel confronterende gedachten. Gedachten aan hen die het als hun plicht zagen om ons land te verdedigen in de meidagen van 1940. Het kunnen ook gedachten zijn aan hen die zich tijdens de oorlog met overgave en hartstocht verzetten tegen alles wat maar onderdrukking betekende; en die daarvoor hun leven gaven.

Gedachten ook aan een tijd waarin ondanks alles ook het leven van alledag doorging en dat terwijl de wereld rondom en dichtbij ons in brand stond.

Gedachten die ook onontkoombaar leiden tot de herhaald terugkerende vraag: Konden we weten wat er gebeurde? En: hadden we andere beslissingen moeten nemen? Konden we andere beslissingen nemen?

En waar dacht u aan, u die geboren is na de oorlog. U die niet direct aan den lijve ondervond wat onderdrukking betekende. U die niet wist wat het betekende om te leven in een land waarin je zomaar van de straat kon worden gehaald; zomaar uit je huis kon worden gesleept. En dat omdat je vond dat het je plicht was om mensen in nood te helpen. Of omdat je van Joodse geboorte was.

Waar dacht u aan, die twee minuten, dat het echt stil was, u die geboren is na de oorlog? De generatie die, tezamen met geschonden mensen die het wel meemaakten, zorgde voor een periode van wederopbouw. Voor welvaart voor iedereen in dit land. Dacht u aan de tijden dat uw ouders het er na de oorlog lange tijd niet over wilden hebben; over hun ervaringen, hun traumaâs? Dacht u aan de periode dat hard werken ook wel eens verdringing van âverwerkenâ kon zijn?

En waar dacht jij aan, jij die bent geboren in een tijd waarin oorlog 40 jaar of langer geleden was? Dacht jij misschien aan het waarom van het herdenken? Dacht je eraan dat herdenken eigenlijk een heel mooi woord is en eigenlijk betekent âopnieuw denken aanâ? Dat het woord herdenken hetzelfde is als âproberen je weer in te leven in de omstandigheden van toenâ?

Ed van Thijn zei vorig jaar bij de dodenherdenking op de Erebegraafplaats te Loenen dat in de Joodse liturgie de woorden âooit waren wij slaven in Egypteâ een vast thema is, en dat in dat thema de opdracht besloten ligt om je regelmatig in te denken wat dat in de praktijk heeft betekend. En hij vroeg zich vervolgens af of de huidige generaties kunnen beseffen wat het is om vrij te zijn als ze nooit onvrij zijn geweest. Want vrijheid is voor ons Nederlanders inmiddels zo doodgewoon als de lucht die je inademt, tenzij je af en toe even de adem inhoudt.

Die woorden sluiten naadloos aan bij wat ik u zou willen meegeven vanavond. Degenen die het meemaakten kennen het verschil tussen oorlog en vrede. De generatie van net na de oorleg kent nog wel het woord dreiging en spanning tussen Oost en West, maar wat oorlog is weten zij uit de verhalen van hun ouders. Wij (u en ik) moeten doorvertellen aan de kinderen en er voor zorgen dat het gevoel van vrijheid een gevoel is waarvan je je met al je zintuigen bewust moet zijn en blijven. Wij (u en ik) moeten er voor zorgen dat de generatie die nu opgroeit vrede niet gewoon als mensenrecht beschouwt waarvoor je je niet hoeft in te spannen.

Twee minuten is het stil. In de hectiek van alledag zoeken we met elkaar welbewust een oase van stilte; neen moeten we met elkaar de stilte zoeken om recht te doen aan hen die ons voorgingen op een pad dat uiteindelijk heeft geleid tot rust en vrede tot op de dag van vandaag in onze stad, in ons land. We houden even de adem in om te denken aan hen die in de jaren van de oorlog de adem op gruwelijke wijze werd ontnomen.

Na de twee minuten ademen we uit om los te komen van de beklemming van het moment. Hebben we onszelf hervonden? Weten we weer wat herdenken is; weten we weer dat er ook voor ons een opdracht ligt om met elkaar te werken aan vrede?

Bewust herdenken, samen de stilte ervaren op 4 mei is nodig om de kracht en de kwaliteit van vrijheid te herkennen.