Raad van State


agenda.agenda_details agenda.agenda_details

Lunchpauzeconcert: Gert Oost, orgel

Programma Lunchpauzeconcert

Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847)


* Sonata II in C

* Grave

* Adagio

* Allegro maestoso e vivace

* Fuga, allegro moderato

* Andante with Variations in D


* Sonata III

* Con moto maestoso

* Andante tranquillo

Toelichting
Felix Mendelssohn Bartholdy wordt vaak in een adem genoemd met Johann Sebastian Bach. De in vergetelheid geraakte Mathhäus Passion zou door hem voor het eerst na Bachs dood uitgevoerd zijn en daarmee begon de Bach revival die tot op vandaag doorgaat. De vraag blijft of Mendelssohn hiermee niet te veel eer wordt toegezwaaid. Het initiatief kwam niet van hem zelf en zijn interpretatie stond ver van de authentieke Bach. Het was voor hem vanzelfsprekend dat het werk op velerlei wijzen verbeterd en aangepast moest worden om het voor de negentiende eeuwse luisteraar acceptabele muziek te doen zijn. Met die opvatting heeft hij de Bach revival wel een negentiende eeuwse kleur gegeven die ook tot op vandaag moeilijk weg te poetsen is. Ook wat betreft zijn orgelwerken is Mendelssohn niet direct een volgeling van Bach, ook al lag zijn werkterrein deels in dezelfde stad (Leipzig). Het lijkt alsof hij zijn interesse voor het orgel eerder in Engeland opdeed. Hij schreef ze grotendeels in Engeland tijdens zijn vele bezoeken aan dit land, zijn eerste verzameling orgelwerken opus 37 droeg hij op aan op Thomas Attwood, organist van de St Pauls Cathedral in Londen en ook zijn orgelsonates lijken in vorm en in karakter meer op de Engelse dan op de Duitse voorbeelden. Op het programma van vandaag staan twee van deze sonates (ik hoop ze in 2006 alle zes voor u te spelen). Met name de tweede sonate lijkt geïnspireerd te zijn door de Engelse orgelmuziek uit het begin van de 19e eeuw die toen al een duidelijk symfonisch karakter had. Een langzame strijkerinleiding gaat vooraf aan een aria voor hobo en cello-solo, orkestraal op vier balken genoteerd, gevolgd door een uitbundige orkestrale fanfare. De afsluitende fuga wordt in deze uitbundigheid meegezogen en doet niet onmiddellijk aan de Duitse Gründlichkeit denken.
Het als intermezzo gespeelde Andante with varations is van Engelse bodem, het thema heeft de zoetelijkheid van een Engelse hymn eerder dan van een Duits kerkkoraal. Voorzover bekend gaat het niet om een bestaande melodie maar een eigen Lied ohne Worte van Mendelssohn zelf. De derde Sonate brengt ons wel bij de Duitse kerkmuziek. Verstopt onder het stemmenweefsel van een dubbelfuga in de manuaalpartijen ligt de melodie van Luthers Klaagpsalm Aus tiefer Not schrei ich zu dir. Een plechtstatige inleiding daartoe wordt aan het eind van dit eerste deel herhaald waarna de sonate met een ontroerend Andante tranquillo wordt afgesloten.

Hoewel ik gedurende de afgelopen 18 jaar niet erg vaak Mendelssohn op de lessenaar van het Bätz-orgel zette vind ik het persoonlijk heerlijke orgelmuziek, knap geschreven en toch zeer gevoelig en hartverwarmend. Bovendien dateren zijn orgelwerken exact uit de periode waarin Bätz zijn koninklijke orgel voor deze Gotische zaal bouwde maar, zoals uit deze inleiding gebleken zal zijn, had Mendelsohn wel een wat ander orgel in gedachten toen hij deze werken schreef.

Datum: woensdag 10 mei 2006