gelukkiger
Meer in de samenleving maar niet gelukkiger
Gezond en wel met een beperking: Ervaren kwaliteit van leven en functioneren
van mensen met langdurige lichamelijke beperkingen.
· Lichamelijk gehandicapten ervaren een beduidend slechtere
kwaliteit van leven dan mensen zonder beperkingen.
· Van alle lichamelijk gehandicapten (beperkingen in horen,
zien, bewegen) ervaren mensen met matige tot ernstige
bewegingsbeperkingen de laagste kwaliteit van leven.
· De achterstand in ervaren kwaliteit van leven van
lichamelijk gehandicapten is in tien jaar niet verminderd. Deze
gehandicapten nemen meer deel aan de samenleving, maar zijn daardoor
gemiddeld genomen niet gelukkiger geworden.
Dit zijn enkele conclusies uit de SCP-publicatie Gezond en wel met een
beperking: Ervaren kwaliteit van leven en functioneren van mensen met
langdurige lichamelijke beperkingen die op woensdag
10 mei jl. is verschenen. In het rapport, onder redactie van dr.
Crétien van Campen, wordt een beeld gegeven van de kwaliteit van
leven, zoals deze wordt ervaren door mensen met lichamelijke
beperkingen (in horen, zien, bewegen en algemene dagelijkse
verrichtingen zoals wassen, kleden, opstaan, toiletgang).
In het rapport wordt aandacht besteed aan de verschillen tussen mensen
met en mensen zonder lichamelijke beperkingen, de ontwikkeling van
deze verschillen in de periode 1993-2003 en de relatie met
maatschappelijke participatie. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt
van landelijke enquêtes die het Centraal Bureau voor de Statistiek
(CBS) jaarlijks uitvoert in zijn Permanent Onderzoek van de
Leefsituatie (POLS).
Slechtere ervaren kwaliteit van leven
In lichamelijk opzicht ervaart een ruime meerderheid van de
lichamelijk gehandicapten een relatief slechte kwaliteit van leven,
afgemeten aan de mate waarin zij zich fit voelen of kunnen werken en
leven zonder gezondheidsproblemen. Onder de Nederlanders zonder
lichamelijke beperkingen is het aandeel mensen dat een slechte
kwaliteit van leven ervaart relatief gering. Op het vlak van het
geestelijk welbevinden zijn de verschillen in ervaren kwaliteit van
leven tussen mensen met en mensen zonder lichamelijke beperkingen
veel minder groot.
Extra kwetsbare groepen
Binnen de grote en groeiende groep van lichamelijk gehandicapten -
ruim anderhalf miljoen mensen - zijn extra kwetsbare groepen aan te
wijzen. Mensen met bewegingsbeperkingen en beperkingen in de algemene
dagelijkse levensverrichtingen voelen zich belemmerd in hun normaal
dagelijks functioneren en dit verlaagt de ervaren kwaliteit van leven.
Een hoge leeftijd en een lage sociaal-economische status kunnen die
belemmeringen verder versterken.
Achterstanden onveranderd in de tijd
In een periode van tien jaar zijn de achterstanden in ervaren
kwaliteit van leven van lichamelijk gehandicapten niet kleiner
geworden. Rond 40% van de lichamelijk gehandicapten voelt zich (zeer)
gezond, tegen 85% van de mensen zonder beperkingen. Wat
geluksgevoelens betreft zijn de verschillen minder groot: bijna 80%
van de lichamelijk gehandicapten voelt zich (erg) gelukkig, tegen ruim
90% van de mensen zonder beperkingen.
Weinig samenhang maatschappelijke participatie en ervaren kwaliteit van
leven
Een van de gedachten achter het overheidsbeleid is dat het deelnemen
aan het maatschappelijk leven mensen gelukkiger maakt en een beter
welzijn bezorgt. De resultaten van het onderzoek relativeren deze
gedachte, omdat blijkt dat maatschappelijke participatie (op de
gebieden van arbeid, cultuur en sociale contacten) van lichamelijk
gehandicapten weinig samenhang vertoont met de door hen ervaren
kwaliteit van leven. Hoewel meer lichamelijk gehandicapten deelnemen
aan het maatschappelijk leven dan tien jaar geleden (in dat opzicht
lijkt het participatiebeleid van de overheid geslaagd), zijn deze
gehandicapten daardoor, gemiddeld genomen, niet gelukkiger geworden.
De vraag is nu hoe dit komt.
Waardering van participatie van belang
Uit aanvullende gesprekken met en egodocumenten van lichamelijk
gehandicapten kwam naar voren dat niet zozeer het `meer' deelnemen aan
de samenleving van belang is voor de kwaliteit van leven als wel de
`wijze' waarop wordt deelgenomen. De waardering van de participatie
door de betrokken gehandicapten zelf heeft, met andere woorden, een
grotere invloed op de ervaren kwaliteit van leven dan het deelnemen
aan de samenleving op zich. Zo draait het bij werk niet zozeer om het
al dan niet hebben van een baan, maar om het verrichten van werk dat
aansluit bij de capaciteiten en wensen van de gehandicapte.
Definitie
Het begrip `ervaren kwaliteit van leven' is in het onderzoek
gedefinieerd als: de mate waarin de betrokkene zelf vindt dat hij
normaal lichamelijk, geestelijk en sociaal kan functioneren (wat
globaal overeenkomt met ervaren gezondheid en geluk).
SCP-werkdocument 122, Gezond en wel met een beperking: Ervaren
kwaliteit van leven en functioneren van mensen met langdurige
lichamelijke beperkingen, Crétien van Campen, Den Haag, Sociaal en
Cultureel Planbureau, mei 2006, ISBN 90 377 0254 6, prijs EUR 10,90.
De publicatie is verkrijgbaar bij de boekhandel of te bestellen bij
het SCP via fax 070 - 340 7044,
e-mail: bestel@scp.nl of via de web-site: www.scp.nl
Sociaal en Cultureel Planbureau