Nederlands Sociaal Forum

workshop klimaatheffingen voor ontwikkeling (financiering Millenniumdoelen)

In deze workshop stonden drie vragen centraal:
1. Zijn internationale energie/transportheffingen een goed idee als financieringsbron voor de Millenniumdoelen en tegelijkertijd CO2-reductie vanwege het klimaatprobleem?

2. Wat is de top-3 van meest kansrijke Europese of Nederlandse klimaatheffingen?

3. Hoe krijgen we de top 1 (heffing op vliegtickets) ook in Nederland ingevoerd?

De antwoorden op deze vragen zijn:

1) Ja, klimaatheffingen kunnen zeker bijdragen aan de financiering van specifieke Millenniumdoelen. De 'coalition of the willing' van 13 landen die hebben toegezegd vliegticketheffingen in te voeren i.v.m. betaling van gezondheidszorg (zoals Frankrijk en Engeland, maar ook landen als Brazilië) kan zeker worden uitgebreid met nieuwe landen, zoals Nederland, Duitsland en Italïe. Oxfam Novib stelde voor de opbrengst te labelen aan Millenniumdoel 7 en Riny Bus stelde voor de opbrengst uit toekomstige heffingen op vliegtickets te bestemmen voor 'adaptatie' in het klimaatbeleid: het nemen van aanpassingsmaatregelen zoals dijkverhogingen in eilandstaten en laaggelegen arme landen zoals Bangladesh.

2) De top-3 van kansrijke klimaatheffingen zijn: a) Internationale heffingen op vliegtickets (in Frankrijk vanaf 1 juli a.s. ¤ 1-5 op vluchten in binnenland en in EU en ¤ 10-40 op internationale vluchten). b) Verhoging van het minimumtarief van energiebrandstoffen in de EU-richtlijn 2003/96/EC. Dit kan potentieel grote sommen geld opleveren en is sowieso noodzakelijk om te kunnen voldoen aan de post-Kyoto klimaatdoelen. c) Heffingen op internationaal scheepvaartverkeer (net als vliegverkeer nu nog uitgezonderd van het Kyoto-protocol en ook vrijgesteld van accijnsen en brandstofbelastingen).

3) Het huidige kabinet wil alleen een vliegticketheffing invoeren als veel EU-landen het doen en zelfs dan zal de opbrengst in de staatskas vloeien omdat Nederland al op 0,8% van het BNP zit voor ontwikkelingshulp. De lobby zal zich dus op een nieuw kabinet moeten richten die de vliegticketheffing gaat invoeren voor additionele hulp (boven de 0,8% BNP) voor de Millenniumdoelen of voor hulp bij het bouwen van hogere dijken in arme landen i.v.m. de zeespiegelstijging door het klimaatprobleem. Vooral de PvdA zal hiervoor gevoelig zijn omdat deze partij nu al voorstander is van een vliegticketbelasting in Nederland die jaarlijks 0,4 miljard euro opbrengt. Wellicht kan een opiniepeiling helpen het draagvlak voor deze heffing aan te tonen. Oxfam Novib gaat samen met anderen vanaf 2007 een grote draagvlak campagne voor meer ontwikkelingshulp organiseren in tal van landen in coalitieverband (ook met milieuorganisaties), met hoogtepunten op 7 juli 2007 (halverwege 2000-2015), het Duitse voorzitterschap van de EU en de G8 (die juli 2007 in St. Petersburg bijeenkomt en waar ook klimaat op de agenda staat). Dit Duitse voorzitterschap zal dan net zo'n klapper op het gebied van ontwikkeling en klimaat moeten maken als het Britse voorzitterschap van de EU en de G8 in 2005 (Gleneagles top G8).

Nadere toelichting Aanwezig waren Ron Wit en Jeroom Remmers van het team Klimaat en Economie van Natuur en Milieu, Ted van Hees, projectleider Millenniumdoelen campagne Oxfam Novib, Riny Bus, Ministerie Buitenlandse Zaken hoofd afd. Internationale Financiële Instellingen en Ton Sledsens, vice president European Federation for Transport and Environment.

PvdA Tweede Kamerlid Diederik Samsom was verhinderd omdat zijn vrouw gister is bevallen.

In de inleiding door J. Remmers werd duidelijk gemaakt dat zonder aanpak van het klimaatprobleem de temperatuur stijgt en droogtes, overstromingen, ziekten en honger veel vaker gaan voorkomen. Energieheffingen in arme landen kunnen ook bijdragen aan armoede- en hongerbestrijding, onderwijs etc. Als landen dan toch belasting invoeren, doe het dan niet of minder op arbeid, maar op zaken die je wilt terugdringen, zoals vervuiling of fossiel energiegebruik.

Milieu- en ontwikkelingsorganisaties hebben dus een gezamenlijk belang bij de aanpak van klimaatproblemen door energie- en transportheffingen in te voeren. Er is voor de financiering van de Millenniumdoelen tot 2015 nog minstens 50 miljard euro/jaar nodig, waarvan de helft voor halvering van de honger met 420 miljoen mensen. Dat bedrag lijkt veel, maar in belastingtermen is dit voor de rijke landen niet zo. Als bijvoorbeeld de accijns op benzine en diesel in de EU met 5 cent verhoogd zou worden, is dit bedrag al binnen. De Millenniumdoelen worden hoofdzakelijk betaald uit de afspraak dat landen 0,7% van hun BNP uitgeven aan ontwikkelingshulp. Gemiddeld zitten rijke landen nog onder de 0,35% van het BNP; Nederland is met 0,8% een uitzondering, maar de EU wil dit percentage in 2010 ophogen naar 0,5% en 0,7% in 2015.

Vooral landen die nu nog onder de 0,7% zitten, zoals Frankrijk, Engeland en Duitsland, zoeken naar innovatieve financieringsbronnen voor de Millenniumdoelen. Engeland heeft gezorgd voor het IFF (ontwikkelingshulp uit obligaties, gedekt door toezeggingen voor toekomstige ontwikkelingshulp) en Frankrijk heeft maart 2006 in een internationale conferentie heffingen op vliegtickets op de kaart gezet als financieringsbron voor goedkope medicijnen en vaccinaties (dit is ook één van de Millenniumdoelen). Andere opties zijn heffingen op valutatransacties (Tobintax) en het aanpakken van belastingparadijzen en belastingvlucht uit arme landen (volgens Oxfam lekt hierdoor jaarlijks 500 miljard dollar weg uit ontwikkelingslanden). Maar een andere optie die Natuur en Milieu voorstelt is in EU-verband heffingen op energie en transport te verhogen en de heffingsopbrengst te labelen aan concrete Millenniumdoelen. Hiervoor kan EU richtlijn 2003/96/EC aangepast worden zodat de minimumenergietarieven die voor 2004 en 2010 zijn afgesproken voor de 25 EU-landen verhoogd worden.

De milieu- en ontwikkelingslobby zou zich hierop de komende jaren moeten concentreren (win-win situatie voor klimaat en ontwikkeling). Deze richtlijn kan echter alleen met unanimiteit aangepast worden, dus elk land moet overtuigd worden mee te doen. Landen die al hogere energietarieven hebben dan het EU-minimum, zoals Nederland, Duitsland en Engeland zullen dus al snel voorstander zijn. Daarnaast is dus een lobby nodig om meer EU-landen mee te krijgen om vliegticketheffingen in te voeren. Ton Sledsens motiveerde dit omdat 1/3 van de EU CO2-uitstoot uit het verkeer afkomstig is en het aandeel uit vliegverkeer in 15-20 zo snel groeit dat dit de belangrijkste bron zal zijn. Momenteel wordt vliegverkeer zelfs gesubsidieerd ten opzichte van ander verkeer omdat er geen kerosineheffing, accijns en btw op tickets bestaan. Vervuiling moet een prijs krijgen en dit geldt dus zeker voor vliegverkeer. Hoewel een CO2 of kerosine heffing meer milieuwinst oplevert dan een ticketheffing, kan dit toch een goed begin zijn. Bij elke 1%-prijsverhoging van het ticket, zal het aantal vluchten ook met 1% afnemen. Bij een ticketheffing van bijv. 10 euro en een gemiddelde ticketprijs van 400 euro zal het vliegverkeer (met bijbehorende milieuvervuiling) naar verwachting dus met 2,5% dalen. Noorwegen heeft toegezegd de vliegticketheffing in te voeren zodra meer EU-landen dit doen. De opbrengst gaat dan naar ontwikkelingshulp, zelfs additioneel op de 1% van het BNP die dit land hieraan nu al uitgeeft.

Conclusie van de zaal: Nederland zou zich aan Noorwegen moeten spiegelen! Na afloop maakten Oxfam Novib en Natuur en Milieu afspraken over nadere strategische samenwerking.