PERSBERICHT AMNESTY INTERNATIONAL

Embargo: dinsdag 23 mei 2006, 11.00 uur.

Amnesty International Jaarboek 2006: Hoop en teleurstelling strijden om voorrang.

2005 was een jaar waarin hoopgevende ontwikkelingen op het gebied van mensenrechten plaatsvonden. Tegelijkertijd werden deze tekenen van hoop ondermijnd doordat regeringen misleidend te werk gingen en hun beloften niet nakwamen. Dat is de conclusie die Amnesty International vandaag trekt bij de publicatie van haar Jaarboek 2006, waarin de organisatie over de staat van de mensenrechten in 150 landen in 2005 rapporteert.

'Regeringen hebben internationale instituties verlamd, fundamentele principes opgeofferd uit naam van de 'oorlog tegen het terrorisme' en massale mensenrechtenschendingen genegeerd,' zei Amnesty International.

Hoop Hoopgevend was dat internationale en nationale instellingen mensenrechtenschendingen onderzochten. De Raad van Europa en het Europees Parlement startten onderzoeken naar Europese betrokkenheid bij 'buitenwettelijke overdrachten' van gevangenen door de Verenigde Staten naar landen waar ze het risico lopen te worden gemarteld of mishandeld. Het gaat om landen als Egypte, Jordanië en Syrië. Het hoogste Engelse rechtscollege verwierp de opvatting van de regering dat in het buitenland onder foltering verkregen bewijsmateriaal toelaatbaar zou zijn in Engelse rechtbanken. Ook in de strijd tegen straffeloosheid zijn vorderingen gemaakt, zoals bij de vervolging van de voormalige presidenten Fujimori van Peru en Pinochet van Chili. Het Internationaal Strafhof bracht zijn eerste arrestatiebevelen uit tegen vijf leiders van het Verzetsleger van de Heer in Oeganda. Daarnaast zette de tendens van afschaffing van de doodstraf wereldwijd door nadat in 2005 Mexico en Liberia een einde maakten aan deze straf voor alle misdrijven. Daarmee kwam het aantal landen dat de doodstraf bij wet of in de praktijk afgeschaft heeft op 122.

Teleurstelling Regeringen hebben zich enerzijds pleitbezorgers van mensenrechten betoond, maar ondermijnden die rechten tegelijkertijd. Zo beweerde de Britse regering het verbod op marteling te handhaven, maar nam ze genoegen met 'diplomatieke garanties' bij het terugsturen van asielzoekers naar landen met een geschiedenis van martelpraktijken. De Amerikaanse Senaat bepaalde dat marteling en mishandeling uitgebannen moeten worden, maar ontzegde tegelijkertijd gevangenen op Guantànamo Bay toegang tot federale rechtbanken.

'Als de Engelse regering zwijgt over willekeurige detentie en mishandeling in Guantànamo, als de Verenigde Staten het absolute verbod op martelen negeren, als de Europese regeringen stil blijven over hun betrokkenheid bij buitenwettelijke overdrachten en hun tekortkomingen ten aanzien van racisme of vluchtelingen, ondermijnen ze hun eigen morele autoriteit om mensenrechten elders ter wereld te verdedigen,' zei Amnesty International.

Verschillende landen in het Midden-Oosten hebben de strijd tegen het terrorisme aangegrepen om de noodtoestand te handhaven, zoals Egypte, om nieuwe wetgeving of maatregelen aan te nemen die tot grote schendingen van mensenrechten dreigen te leiden, zoals in Bahrein of door strafprocessen te voeren, zoals in Algerije, Egypte, Jordanië, Marokko en Tunesië. China onderdrukte onder het mom van de oorlog tegen het terrorisme de bevolking van de Oeigoerse Autonome Regio Xinjiang (XUAR) met het sluiten van onofficiële moskeeën, arrestaties van imams, nationalisten en vreedzame activisten. In Maleisië en Singapore zitten tientallen mensen zonder aanklacht of proces gevangen op verdenking van terrorisme. Ook in Kenia en een aantal andere Afrikaanse landen werd de strijd tegen terrorisme aangevoerd om wetgeving te rechtvaardigen waarmee mensenrechtenverdedigers de mond werd gesnoerd.

'Terrorisme door gewapende groeperingen is onvergeeflijk en onacceptabel,' zei Amnesty International. Daders moeten worden opgespoord en berecht, maar alleen in een eerlijke rechtszaak en niet worden onderworpen aan oneerlijke berechting, marteling of geheime detentie. Net zoals we terroristische aanvallen op burgers in de strengst mogelijke bewoordingen veroordelen, moeten we ons verzetten tegen de claims van regeringen dat terreur bestreden kan worden met marteling. Je kunt een vuurtje niet doven met benzine', aldus Amnesty International.

De internationale gemeenschap heeft veel te weinig aandacht voor de crisis in Darfur/Soedan, waarbij tienduizenden doden zijn gevallen, miljoenen mensen op de vlucht zijn en alle partijen zich schuldig maken aan oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de menselijkheid. Terwijl Irak steeds verder wegzinkt in sektarisch geweld en de mensenrechtensituatie in Iran onder de nieuwe president verslechterd is, worden de conflicten en massale mensenrechtenschendingen in Tsjetsjenië, Colombia en Sri Lanka en Ivoorkust vergeten.

Europese Unie en Nederland Op Denemarken en Luxemburg na staan alle 25 EU-lidstaten in het Jaarboek. Dit duidt op aanhoudende tekortkomingen in de mensenrechtensituatie in de EU. Meer dan de helft van de EU-lidstaten wordt genoemd in verband met asiel en migratie. Een aantal lidstaten, waaronder het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, wordt genoemd in verband met antiterrorismemaatregelen die kunnen leiden tot mensenrechtenschendingen.

Ook over Nederland toont Amnesty International zich bezorgd: voor het eerst sinds lange tijd is Nederland in het Jaarboek opgenomen. Deels gaat het om asiel en migratie, zoals de uitzetting vanuit de VS van de Syriër Abd-al Rahman al Musa via Schiphol naar Syrië, waar hij nog steeds in detentie zit, deels om beoogde antiterrorismemaatregelen. Daarnaast gaat het om de uitlevering aan de VS van Mohammed A, waarbij Amnesty vreesde dat hij beschouwd zou worden als 'vijandelijke strijder.'

Goed nieuws Tal van gewetensgevangenen kwamen in 2005 vrij, mede door acties van Amnesty International. Op 10 december 2005 voerde Amnesty actie voor tien gewetensgevangenen. Van deze tien zijn er inmiddels drie vrijgelaten: Walter Cubas uit Peru die 13 jaar gevangen heeft gezeten; Walid al-Bunni uit Syrië, die vier jaar gevangen heeft gezeten en Babakir Atim (Soedan), die ruim twee jaar heeft vastgezeten. Op 1 november 2005 werd de doodstraf voor de Iraanse Leyla Mafi nietig verklaard. Amnesty blijft actie voeren voor Leyla, die de geestelijke vermogens heeft van een kind van acht jaar, omdat andere delen van haar vonnis, 99 zweepslagen en 3,5 jaar gevangenisstraf, nog steeds geldig zijn.

Agenda 2006

De voornaamste aandachtspunten van Amnesty International in 2006 zijn: * De Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie moeten het conflict in Darfur oplossen en de mensenrechtenschendingen beëindigen; * De Verenigde Naties moeten zorgen dat er een Wapenhandelsverdrag komt op het gebied van kleine wapens, zodat deze niet langer gebruikt kunnen worden voor mensenrechtenschendingen; * De Verenigde Staten moeten Guantànamo Bay sluiten en alle andere plaatsen bekend maken waar gevangenen in de 'War on Terror' vast zitten; * De nieuwe VN-Mensenrechtenraad moet er op toezien dat alle landen mensenrechten respecteren, van Darfur tot Guantànamo en Tsjetsjenië tot China. Noot voor de redactie-