VVD


3-7-2006

Schipholwetgeving is standbeeld van in beton gegoten wantrouwen

De VVD wil dat Schiphol een mainport blijft. Schiphol is belangrijk voor de economie, werkgelenheid en als vestigingsfactor voor bedrijven. Binnen die doelstelling moet alles in het werk worden gesteld om de overlast tot een minimum te beperken. De VVD fractie steunt de voorstellen van de Regering om de geluidsbelasting te verminderen.

De Regering wil `saldering' mogelijk maken om te voorkomen dat Schiphol op korte termijn niet meer kan groeien. Voordat de VVD daarmee instemt wil de VVD afwachten welke afspraken tussen Rijk, Schiphol en omgeving worden gemaakt om de geluidsbelasting en hinder te beperken. Van Schiphol mag als probleemeigenaar worden verwacht dat het initiatieven neemt waardoor groeiruimte wordt `verdiend'. Om het vertrouwen te herstellen en het draagvlak te vergroten moet volgens de VVD een convenant worden gesloten tussen Rijk, de omgeving zoals vertegenwoordigd in de Bestuurlijke Regie Groep, en de sector. Maatregelen moeten niet alleen worden gericht op het tegengaan van geluidsbelasting - maar ook van hinder. De VVD wil betrokken partijen alle ruimte geven om te experimenteren voordat wijzigingen in wetgeving worden gegoten. De VVD dringt er bij de Regering op aan dat tussen betrokken partijen afspraken worden gemaakt over het beschikbaar stellen van financiële middelen om de hinder te beperken of te compenseren. Alleen op deze manier kan volgens de VVD het huidige inflexibele en onbegrijpelijke wettelijke systeem - dat voorkomt uit wantrouwen tussen partijen - worden omgebouwd naar een praktisch en begrijpelijk systeem dat beter aansluit bij de beleving van omwonenden.
Hieronder treft u de inbreng van VVD woordvoerder Paul de Krom. Alleen het gesproken woord geldt.

Schiphol moet mainport blijven
Het pakket dat het Kabinet op tafel legt bevat een reeks voorstellen voor maatregelen om de overlast zo veel mogelijk te beperken, terwijl vast wordt gehouden aan de mainportdoelstelling en mogelijkheden voor groei. De VVD fractie herkent zich in de hoofdlijnen zoals het Kabinet die schetst. De keuze waar we voor staan is in feite heel simpel: ben je voor behoud van de mainportfunctie van Schiphol en dus toestaan van groei, of niet, met alle gevolgen voor de luchthaven en werkgelegenheid van dien. De consequenties van de `nee' keuze heeft potentieel grote gevolgen. Als er vraag is in de markt waar Schiphol niet aan kan voldoen, dan wordt er niet minder gevlogen maar wordt er simpelweg vanaf ergens anders gevlogen. KLM/Air France - de kurk waar Schiphol op drijft - zal niet morgen van Schiphol vertrekken. Maar op termijn bestaat die kans wel. Aan de luchthaven van Brussel en Zurich kunnen we zien welke catastrofale gevolgen dit kan hebben. De werkgelegenheid daalde fors, beide vliegvelden zijn niet meer dan kleine regionale spelers. Als op Schiphol het volledige transferverkeer wegvalt, verdwijnt 50% van de bestemmingen, neemt het aantal passagiers af met 40%, de hoeveelheid vracht met 60 tot 80% en de directe en indirecte werkgelegenheid met 50%. Dat zijn wel 50.000 banen! De VVD wil dit niet voor zijn rekening nemen. Dit is natuurlijk wél een worst case scenario, maar Schiphol is voor Nederland te belangrijk om daar úberhaupt maar aan te denken.

Het evaluatieproces
Eerst over het evaluatieproces. Aan iedereen is de mogelijkheid geboden om ideeën aan te leveren om de geluidsproblematiek te beperken. Daar is op grote schaal gebruik van gemaakt. Het gevaar is dat er verwachtingen worden gewekt die niet worden waargemaakt. Het is daarom essentieel dat alle insprekers een goed en gemotiveerd antwoord krijgen wat er met hun reactie gebeurt, niet gebeurt of zal gebeuren. Kan de Staatssecretaris daar inzicht in geven?

Analyse van het probleem
Minder mensen hebben overlast doordat over minder dichtbevolkt gebied wordt gevlogen. Maar dat betekent voor de VVD fractie niet dat het beleid is geslaagd. Hoewel het draagvlak voor Schiphol groot is, is het maatschappelijk wantrouwen niet weggenomen. Ook de Commissie Derksen signaleert dat. Er is dus meer aan de hand dan alleen door vliegtuigen geproduceerde decibellen. Hoe komt dat?
- In de eerste plaats doordat verwachtingen zijn geschapen en die vervolgens niet worden waargemaakt. Vaak is de indruk gewekt dat het voor eens en altijd mogelijk is een absolute grens aan groei vast te stellen. Dat beeld schept valse verwachtingen en frustratie. Luchtvaart is een economische activiteit die met de economie meegroeit of krimpt. De mate van groei is wat de VVD betreft afhankelijk van onder andere de mate van technische vooruitgang, ontwikkelingen in de markt, draagvlak, de mate waarin geluidbelasting en hinder wordt voorkomen of bestreden. Dit zijn geen statische elementen, maar veranderen in de loop van de tijd. De behoefte aan vliegen en de mate waarin dat wordt geaccepteerd dus ook. Een ander mooi voorbeeld van het scheppen van valse verwachtingen is het amendement Van Gijzel over externe veiligheidsnormen. Eigenlijk wist iedereen toen het amendement werd aangenomen dat het niet haalbaar zou zijn. Doe het dan ook niet! De Polderbaan werd eerst de milieubaan genoemd, daarmee de indruk wekkend dat het milieu er overal beter van zou worden. Leg dat de mensen in Castricum maar eens uit! Geen wonder dat hel en verdoemenis uitbrak toe er vanaf de Polderbaan begonnen werd met vliegen.
- Ten tweede is het systeem zo ingewikkeld dat niemand het begrijpt.
- Ten derde is het wettelijk systeem zo dichtgetimmerd, dat niemand er mee uit de voeten kan. Dit in wettelijk beton gegoten systeem van wantrouwen - ik kom er nog op terug - heeft de illusie gewekt dat het probleem was opgelost. Wat men vergat is dat de onderliggende oorzaken van het wantrouwen niet werden weggenomen.

- Ten vierde is het systeem helemaal gericht op beheersing van decibellen. Maar aan voorkomen en beperken van hinder - een sociaal psychologische factor die door hele andere factoren dan alleen geluidsbelasting kan worden beïnvloed - werd nauwelijks aandacht besteed.

- Ten vijfde wordt voor mensen, en niet met hen beslist. Besloten werd huizen te isoleren, zonder mensen de gelegenheid te geven of ze wellicht iets anders wilden. `Ze doen maar daar in Den Haag', `de vrijstaat Schiphol krijgt toch altijd zijn zin', etc. zijn het gevolg.

Er is geen gouden knop waar we morgen op kunnen drukken waarmee alles voor iedereen naar tevredenheid wordt opgelost. Maar wat we wel kunnen doen is leren van de fouten van het verleden. Dat betekent in de ogen van de VVD het volgende.

Duidelijkheid
In de eerste plaats duidelijk een eerlijk zijn over wat je wilt. De VVD is voorstander van behoud van de mainportfunctie van Schiphol, en dus ook van groei. De VVD vindt dat Schiphol belangrijk voor economie, werkgelegenheid en als vestigingsfactor voor bedrijven in Nederland. Miljoenen Nederlanders maken gebruik van Schiphol. De VVD wil dat Schiphol in die behoefte blijft voorzien. Mensen willen vliegen, of het nu vanaf Schiphol is of elders. De discussie is wat de VVD betreft dus niet of de mainportfunctie van Schiphol blijft bestaan, maar hoe dit kan tegen zo min mogelijke overlast.

Standbeeld van in beton gegoten wantrouwen
Ten tweede moeten de meest betrokken partijen zelf over de afspraken onderhandelen. Door wantrouwen en een gebrek aan dialoog van onderop is door Den Haag alles van bovenaf in een moeilijk te begrijpen en moeilijk te handhaven keurslijf van regels geperst. Het resultaat is een standbeeld van in beton gehouwen wantrouwen. Elke flexibiliteit om het systeem te verbeteren is vrijwel onmogelijk. De Haagse regeldrift geeft betrokken partijen bovendien de gelegenheid hun eigen verantwoordelijkheid weg te schuiven en vanuit hun leunstoel te toeteren dat het allemaal niet deugt. Als men elkaar wantrouwt ontstaat de neiging alles in regeltjes dicht te timmeren. Kijk naar de VS. Een low-trust samenleving waar het maatschappelijke verkeer wordt gedomineerd door contracten en juristen. Onze huidige Schipholwetgeving is Amerikaans. Azië is het tegengestelde. Daar bouwt men eerst een vertrouwensband op voordat men zaken doet. Daar spelen juristen een veel kleinere rol. Het voorbeeld van een high-trust samenleving. Prof. Stallen noemde in de hoorzitting vliegveld Wenen, waar ruimte voor een derde baan eerst tot stand kwam na onderhandelingen tussen de luchthaven en de omgeving zelf. Dat is het model dat de VVD fractie graag zou zien. Wat ons betreft kan het huidige stelsel overboord. Maar bewoners laten de handvatten die ze hebben natuurlijk alleen maar los als er iets anders voor in de plaats komt. De VVD is bereid aan betrokken partijen de ruimte en het vertrouwen te geven daar zelf uit te komen, met maar één conditie: dat de mainportfunctie niet wordt aangetast.

Convenanten
De Regering stelt voor een convenant te sluiten met de sector gericht op enerzijds maatregelen waarbij de geluidsoverlast c.q. de hinder zoveel mogelijk wordt beperkt, en anderzijds op het verkrijgen van de noodzakelijke flexibiliteit voor de sector om groei op te kunnen vangen. Maar gelet op het voorgaande wil de VVD fractie verder gaan. De Bestuurlijke Regiegroep Schiphol (BRS) moet ook partij zijn. Zij vertegenwoordigen op een democratisch gelegitimeerde manier de belangen van de omgeving. De democratische legitimatie van de CROS is minder terwijl het sluiten van convenanten alleen door de executieve macht kan plaatshebben. Maar de CROS kan niet buitenspel worden gezet. Daarvoor is het te belangrijk en worden teveel waardevolle initiatieven genomen. Ik stel voor dat de CROS bij de totstandkoming en bij de handhaving van gemaakte afspraken uitdrukkelijk wordt betrokken, door daarbij een adviserende rol vervullen. Pas als zo'n convenant tussen Rijk, sector en BRS is gesloten, is de VVD bereid om over `saldering' - of een andere oplossing - te praten. In de ogen van de VVD is een bijzondere rol voor Schiphol zelf weggelegd. Immers, Schiphol is probleemeigenaar. Niemand anders is verantwoordelijk voor de relaties met zijn directe buren. Net zoals elk ander bedrijf moet Schiphol zijn `licence to operate' en de onderhandelingsruimte verdienen waardoor `saldering' aanvaardbaar wordt. Schiphol moet uit de leunstoel. Maar de omgeving ook. De VVD wil beide partijen de gelegenheid geven hun verantwoordelijkheid te nemen. Alleen zo kan het vertrouwen worden teruggewonnen. Alleen dan ontstaat een basis om gaandeweg naar een nieuw, minder complex en begrijpelijker systeem toe te groeien.

Rol Kabinet
Dit ontslaat de Regering niet van elke verplichting. De Regering moet bevorderen dat de timetable en de onderhandelingstafel wordt georganiseerd, het proces begeleid, zorgen voor noodzakelijke wetswijzigingen, voldoende expertise ter beschikking stellen en zorgen voor uitvoering van handhaafbare afspraken. Mocht het onderhandelingsproces mislukken, pas dan is Den Haag weer aan zet. Maar de kans dat het probleem in Den Haag wordt opgelost is twijfelachtig. De Commissie Derksen waarschuwde er al voor. Voordat het kabinet zijn besluit bekend maakte werden in de kamer de oude stellingen al weer betrokken. De roep om nog meer regels klinkt. Politieke rookgordijnen worden opgetrokken om de simpele keuze te verdoezelen: wil je de mainportfunctie behouden - dus een groeiend Schiphol - of niet. Omgeving en sector kunnen dus maar beter hun best doen om te zorgen dat zij constructief zaken doen. Is de Regering bereid het proces op deze manier in te richten?

Inhoud
Een paar opmerkingen over de inhoud. De VVD fractie steunt de voorstellen van het Kabinet. Het weren van de meest lawaaiige vliegtuigen per 2008, het verleggen van vliegroutes en de invoering van glijvluchten, hoger aanvliegen, verbeteren van procedures voor het terugdringen van grondgeluid, het belonen van stille vliegtuigen door beprijzing, een andere slottoewijzing, een grotere rol voor de luchtverkeersleiding, het ontwikkelen van nieuwe technieken, herindeling van het luchtruim, het aanleggen van een meetnet, klachtenmanagement, het vergroten van de voorspelbaarheid en communicatie kunnen op steun van de VVD fractie rekenen. De VVD gaat ervan uit dat in het af te sluiten convenant hier nadere afspraken over worden gemaakt. Het NLR zei in de hoorzitting overigens dat er nog veel meer mogelijk is. De VVD fractie wil dat ook die ideeën bij het convenant worden betrokken. De VVD wil wel dat voorstellen eerst in de praktijk wordt uitgeprobeerd voordat ze in wetgeving worden omgezet.

Vragen
De VVD heeft een aantal vraagtekens.

- In de eerste plaats over saldering. Nogal wat partijen hebben aangegeven dat het systeem hierdoor nog ingewikkelder wordt. Het MNP zet bovendien vraagtekens of deze oplossing echt helpt. Graag een reactie.

- Ten tweede over het groepsrisico. Omdat het altijd onvoorspelbaar is waar een vliegtuig neerkomt, betwijfelt de VVD het nut van een groepsrisiconorm.

- Ten derde: de VVD wil dat ruimte aan gemeenten wordt gegeven die binnen de contouren willen bouwen, in ieder geval zoveel dat aanwas van de eigen bevolking ook lokaal kan worden gehuisvest. Mits nieuwe bewoners van bouwprojecten maar adequaat op de hoogte worden gesteld van de aanwezigheid van vliegverkeer en de daarmee samenhangende geluidsbelasting. De VVD heeft hier bij de behandeling van de Nota Ruimte ook voorstellen voor gedaan. Is het Kabinet bereid hier alsnog naar te kijken?

- Ten derde: pp voorstel van CDA en VVD heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen om de opbrengsten van de gedeeltelijke verkoop van Schiphol terug te investeren in de omgeving ten behoeve van leefbaarheid. Ik neem aan dat het kabinet dit meeneemt? Daarnaast vind de VVD dat Schiphol zelf middelen beschikbaar moet stellen om een leefbaarheidsfonds te voeden. In overleg met de omgeving kan dan worden besloten hoe dat geld wordt beheerd en hoe het wordt aangewend. Is de regering bereid dit te bevorderen?

- Ten vierde: er zijn wellicht mogelijkheden een deel van het vliegverkeer naar Lelystad uit te plaatsen. Tegelijkertijd is een wetsvoorstel aanhangig bij de Kamer waarbij de bevoegdheden inzake regionale vliegvelden zoals Lelystad worden gedecentraliseerd. Het lijkt wenselijk Lelystad daar voorlopig uit te tillen om toekomstige mogelijkheden niet uit te sluiten.

- Ten vijfde: de VVD steunt de uitbouw van een Knowledge Development Centre (KDC). De VVD wil dat de daar aanwezige kennis uitdrukkelijk ter beschikking wordt gesteld aan alle betrokken partijen, dus ook aan de BRS en de CROS. Een onderhandelingssituatie kan alleen succesvol zijn als alle partijen daar op basis van gelijkwaardigheid - dus ook van kennis - aan deelnemen

- Ten zesde: de VVD moedigt het Kabinet aan om belanghebbende lagere overheden en de CROS bij de handhaving van de gemaakte afspraken te betrekken. Gaat de Staatssecretaris daar ook afspraken over maken?

Probleem oplossen door het te vergroten
De VVD begrijpt de roep om bescherming van het buitengebied. Maar de VVD fractie ziet niets in het voorstel van de Commissie Eversdijk om ook in het buitengebied handhavingspunten op te nemen. Is het systeem al inflexibel en onduidelijk genoeg, dan wordt het allen maar nog erger. De Commissie stelt in feite voor het probleem voor het buitengebied op te lossen door het huidige probleem nog groter te maken. Uiteraard is de VVD voorstander van bescherming op basis van handhaafbare afspraken. Als een systeem werkbaar blijkt kan dat uiteraard in wetgeving worden neergelegd. Wij vinden het een goed idee om eerst door experimenteren vast te stellen hoe dat het beste kan. De initiatieven die door de CROS zijn genomen verdienen volle steun. Partijen moeten wat de VVD betreft alle ruimte krijgen om die experimenten uit te voeren. Wij wachten de wet af die dat mogelijk moet maken. Alleen experimenten maken het mogelijk oplossingen te zoeken die aansluiten bij de beleving van burgers, ver weg van de stapels rapporten en onderzoeken waar wij in Den Haag in verdrinken. Op die manier kunnen we langzaam naar een ander systeem toegroeien dat aansluit bij de praktijk en de beleving van mensen zelf.

Samenvatting
Ik vat samen. De VVD wil dat Schiphol een mainport blijft. De VVD fractie steunt de visie van de Regering en de voorstellen die de Regering doet om de overlast te verminderen. Maar voordat de VVD met saldering instemt wil de VVD het convenant afwachten. Van Schiphol mag als probleemeigenaar worden verwacht dat het voorstellen ontwikkeld waardoor groeiruimte wordt `verdiend'. Om het vertrouwen te herstellen en het draagvlak te vergroten moet naar het oordeel van de VVD de Bestuurlijke Regie Groep als convenantspartner worden uitgenodigd. Maatregelen moeten niet alleen worden gericht op het tegengaan van geluidsbelasting - maar ook van hinder. De VVD wil betrokken partijen alle ruimte geven om te experimenteren voordat wijzigingen in wetgeving worden gegoten.