PROJECTVERSLAG
INSPECTIEPROJECT
KINDEROPVANG
Inspectieonderwerp: Fysieke belasting werknemers
Colofon
Arbeidsinspectie, Den Haag, ·mei 2006
Inspectieonderwerp Fysieke belasting
AI-bedrijfstakdirectie Publieke dienstverlening
Landelijk Projectleider drs. S.H.A.M. Segboer
Voor vragen van de pers Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid,
Afdeling Persvoorlichting, 070-333 4444
Looptijd project
januari 2005 januari 2006
Projectnummer A689
Correspondentieadres Arbeidsinspectie kantoor Arnhem
T.a.v. dhr. F. van de Kamp
Janspoort 2
6811 DX Arnhem
---
Inhoudsopgave
1 Voorwoord.................................................................................................................................3
2. Samenvatting............................................................................................................................4
3. Aanleiding en doelstellingen...................................................................................................5
3.1 AANLEIDING................................................................................................................................5
3.2 PROJECTDOELSTELLINGEN..........................................................................................................5
4. Omvang en opzet.......................................................................................................................6
4.1 WERKTERREIN...........................................................................................................................6
4.2 LOOPTIJD EN AANTALLEN BEZOEKEN...........................................................................................6
4.3 OPZET VAN HET PROJECT............................................................................................................6
4.4 INSPECTIEONDERWERP FYSIEKE BELASTING ................................................................................6
4.5 ARBOCONVENANT.......................................................................................................................7
4.6 MONITOR....................................................................................................................................7
4.7 SAMENWERKING ANDERE INSPECTIEDIENSTEN..............................................................................8
4.8 PUBLICITEIT................................................................................................................................8
5. Projectresultaten.......................................................................................................................9
5.1 GENERALISEERBAARHEID VAN DE RESULTATEN ...........................................................................9
5.2 TOTAALOVERZICHT .....................................................................................................................9
5.3 RESULTATEN PER INSPECTIEONDERWERP..................................................................................10
5.3.1 Fysieke belasting................................................................................................................10
5.3.2 Risico-inventarisatie en evaluatie......................................................................................10
5.3.3 Overige inspectieonderwerpen .........................................................................................11
5.4 RESULTATEN MONITOR..............................................................................................................11
5.4.1 Indeling instellingen en locaties .........................................................................................11
5.4.2 Voorlichting.........................................................................................................................12
6 Conclusies en Aanbevelingen ................................................................................................13
6.1 CONCLUSIES.............................................................................................................................13
6.2 BELEIDSAANBEVELING..............................................................................................................13
---
1 Voorwoord
Van 1999 tot eind 2004 liep er een Arboconvenant in de Kinderopvang, gericht op de fysieke belasting
van werknemers.
Na afloop van het convenant werd het van belang geacht om te inspecteren hoe dit
convenant zijn uitwerking vond op de werkvloer.
De Arbeidsinspectie heeft gedurende het jaar 2005 bij instellingen van kinderdagverblijven
geïnspecteerd op het onderwerp fysieke belasting. De resultaten van dit project zijn representatief voor
de sector kinderdagverblijven met dagopvang van kinderen in de leeftijd van 0- 4 jaar.
Geconcludeerd kan worden dat er in deze sector, ondanks het afgesloten Arboconvenant en de
inspanningen van de sociale partners in de afgelopen jaren, veel overtredingen zijn geconstateerd op
het gebied van fysieke belasting van medewerkers. Uit de inspectieresultaten blijkt dat de
daadwerkelijke invoering op de werkvloer van de normen ten aanzien van fysieke belasting veelal nog te
wensen overlaat. Dit had de Arbeidinspectie, op basis van gesprekken die vooraf met de
brancheorganisaties zijn gevoerd, niet verwacht en in die zin zijn de resultaten dan ook teleurstellend te
noemen.
Fysieke (over) belasting van werknemers blijft in de toekomst een belangrijk risico in de branche
kinderopvang, gezien de gezondheidsklachten zoals rug-, nek- en schouderklachten van werknemers
en het daarbij behorende verzuim en WAO instroom.
De resultaten van het project geven voldoende aanleiding om tot goed overleg te komen met
brancheorganisaties en andere inspectiediensten om de aanpak van fysieke belasting bij werknemers
op de agenda te houden. De Arbeidsinspectie zal in ieder geval de komende jaren de vinger aan de pols
houden.
De algemeen directeur van de Arbeidsinspectie
Dr. J.J.M. Uijlenbroek
---
2. Samenvatting
Dit inspectieproject betrof de controle op de naleving van de beleidsregels op het gebied van
fysieke belasting bij kinderdagverblijven met dagopvang van kinderen in de leeftijd van 0 4 jaar.
Het inspectieproject had ten doel door middel van het uitvoeren van inspecties en het handhaven
van wettelijke normen te bewerkstelligen dat (bij alle in het kader van het inspectieproject
bezochte kinderdagverblijven):
·
De organisatie van werk zodanig is dat fysieke belasting geen risico oplevert voor
werknemers.
·
Indien er een overtreding ten aanzien van fysieke belasting is gevonden, er in de
risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) rekening is gehouden met het betreffende
knelpunt voor fysieke belasting van werknemers en of in het plan van aanpak (PvA)
maatregelen zijn opgenomen om deze fysieke belasting te verminderen.
In totaal zijn 582 instellingen en 1140 locaties bezocht. De resultaten van dit project zijn
representatief voor de sector kinderdagverblijven met dagopvang van kinderen in de leeftijd van
0- 4 jaar.
Bij 756 locaties (= 66% van de in totaal 1140 locaties) waren de zaken niet in orde, en bij 384
locaties (34%) werden de zaken in orde bevonden.
In totaal zijn 1620 overtredingen geconstateerd.
Geconcludeerd kan worden dat er, ondanks het afgesloten Arboconvenant en de inspanningen
van de sociale partners in de afgelopen jaren, veel overtredingen zijn geconstateerd op het
gebied van fysieke belasting van medewerkers. De daadwerkelijke implementatie op de
werkvloer van kinderdagverblijven schoot duidelijk tekort. Vooral was dit het geval ten aanzien
van de aanwezigheid en gebruiksomstandigheden van de aankleedtafels en kinderbedden als
wordt gelet op de ergonomie en fysieke belasting van het personeel.
Met betrekking tot de voorlichting en instructie aan werknemers omtrent fysieke belasting bleek
uit het project dat bij ongeveer 8 van de 10 kinderdagverblijven werknemers, met verzorgende
taken, voorlichting en instructie over een goede werkhouding en het voorkomen van fysieke
belasting kregen. Voorlichting en onderricht omtrent fysieke belasting lijkt dan ook in deze
branche voldoende te zijn. Voorlichting was ook een belangrijk item tijdens het Arboconvenant.
De resultaten van dit inspectieproject zullen worden doorgesproken met verschillende
brancheorganisaties (werkgevers en werknemers). De resultaten zullen eveneens worden
overlegd met de VWA en GGD Nederland.
Naast dit overleg zal de Arbeidsinspectie de "vinger aan de pols" houden en na een redelijke
termijn door gerichte inspecties bezien in hoeverre daadwerkelijke verbeteringen zijn
gerealiseerd.
---
3. Aanleiding en doelstellingen
3.1 Aanleiding
Een belangrijk risico in de branche kinderopvang is de fysieke (over)belasting waaraan werknemers
blootstaan.
In 1999 is de Kinderdagopvang op het gebied van fysieke belasting en ergonomie belicht in een
onderzoek van Research voor Beleid "Evaluatie invoering van ergonomische richtlijnen in de
kinderopvang". Uit deze nulmeting kwam naar voren dat 61% van de werknemers last heeft van
gezondheidsklachten als gevolg van fysieke belasting op het werk. Regelmatige rugklachten (39%),
nekklachten (30%), hoofdpijn (30%) en schouderklachten (26%) waren het meest voorkomend.
Dit onderzoek is door Research voor Beleid in 2004 herhaald en er werden in grote lijnen dezelfde
lichamelijke klachten van werknemers gevonden.
Om de lichamelijke belasting van werknemers in de kinderopvang te verminderen hebben de overheid
en de sociale partners in 1999 een Arbo-convenant getekend waarin is vastgelegd dat
kinderopvanginstellingen aan een aantal ergonomische normen moeten voldoen.
Het ging om normen voor de werkhouding van werknemers en normen voor de inrichting van
kinderdagverblijven, zodat ongunstige werkhoudingen voorkomen worden. Per 1 januari 2004 moesten
alle kinderdagverblijven aan de nieuwe normen voldoen. Per diezelfde datum werd Beleidsregel 5.2-2
Fysieke belasting in kinderdagverblijven (grondslag art. 5.2 Arbobesluit) van kracht. Het opstellen van
deze Beleidsregel was één van de afspraken binnen het Convenant. Op initiatief van de sociale partners
zijn normen opgesteld die door hen worden erkend als relevant voor het bereiken van aanvaardbare
belasting voor werknemers in kinderdagverblijven en als stand der techniek met betrekking tot fysieke
belasting in deze branche.
Dit inspectieproject betrof de controle op de naleving van de beleidsregels op het gebied van fysieke
belasting bij kinderdagverblijven met dagopvang van kinderen in de leeftijd van 0 4 jaar.
3.2 Projectdoelstellingen
Het inspectieproject had ten doel door middel van het uitvoeren van inspecties en het handhaven van
wettelijke normen te bewerkstelligen dat (bij alle in het kader van het inspectieproject bezochte
kinderdagverblijven):
·
De organisatie van werk zodanig is dat fysieke belasting geen risico oplevert voor
werknemers.
·
Indien er een overtreding ten aanzien van fysieke belasting is gevonden, er in de
risico- inventarisatie en -evaluatie (RI&E) rekening is gehouden met het betreffende
knelpunt voor fysieke belasting van werknemers en of in het plan van aanpak (PvA)
maatregelen zijn opgenomen om deze fysieke belasting te verminderen.
De resultaten van de handhavingtrajecten geven een beeld over de stand van zaken van de
implementatie van de op 1 januari 2004 van kracht geworden beleidsregels op het gebied van fysieke
belasting in de kinderopvang. Tevens wordt inzicht verkregen in de aard en mate van de voorlichting en
onderricht op het gebied van fysieke belasting.
---
4. Omvang en opzet
4.1 Werkterrein
Er zijn circa 1200 instellingen (koepels, stichtingen of rechtspersonen) voor kinderopvang en in
totaal 4230 vestigingen (afzonderlijke ruimtelijke voorzieningen voor kinderopvang).
Hiervan betreft het ± 2890 vestigingen van kinderdagverblijven voor kinderen van 0-4 jaar. (Zie
tabel 1)1
Tabel 1
Soort opvang Aantal
Kinderdagverblijven (kdv's) voor kinderen van 0 - 4 jaar 1.998
Combinatiedagverblijven kdv / buitenschoolse opvang (bso) 892
voor kinderen van 0 - 12 jaar
BSO voor 4 t/m 12 jarigen 1.063
Gastouderbureau's 277
Totaal 4.230
4.2 Looptijd en aantallen bezoeken
De inspecties hebben plaatsgevonden van januari 2005 tot en met januari 2006. Het
inspectieproject richtte zich op de locaties van kinderdagverblijven (0- 4 jaar). Er zijn gedurende
bovengenoemde periode landelijk bij 582 instellingen in totaal 11402 locaties bezocht.
4.3 Opzet van het project
De inspecties werden gericht op de fysieke belasting van werknemers. Daartoe werden door de
inspecteurs van de Arbeidsinspectie de werkplekken op de locaties van kinderdagverblijven
bezocht. Naast de inspecties op deze werkplekken bestond een inspectiebezoek uit een gesprek
met de werkgever, leidinggevende en/of Arbo-coördinator. Bij grote instellingen die meerdere
locaties/vestigingen van kinderdagverblijven hadden werd, indien nodig, ook het hoofdkantoor
bezocht.Tijdens de inspecties is de Medezeggenschapsraad, indien aanwezig, in de gelegenheid
gesteld om de inspecteur van de Arbeidsinspectie, tijdens het bedrijfsbezoek te vergezellen.
4.4 Inspectieonderwerp Fysieke belasting
Basis van de handhaving is artikel 5.2 van het Arbobesluit (organisatie van werk zodanig is dat
fysieke belasting geen gevaren oplevert) en Arbo-beleidsregel 5.2-2 (Fysieke belasting in de
kinderopvang), welke is opgesteld ter voldoening aan artikel 6 van het Arboconvenant dat
tripartiet is afgesloten. Inspecties werden uitgevoerd op de werkplekken waarbij gelet werd of
deze zodanig waren ingericht en er zodanig meubilair aanwezig was, dat zowel zittende als
staande arbeid zo veel mogelijk op volwassenenhoogte en in een goede houding werd verricht.
De volgende specifieke inspectiepunten zijn geïnspecteerd:
A. Tafels en stoelen kinderen/leidsters
Alle meubilair waaraan handelingen met kinderen plaatsvinden die dagelijks terugkeren (structuur
voor kinderen), zoals het gezamenlijke eten en groepsactiviteiten, vinden plaats vanaf hoog
meubilair. De hoogte betreft zowel de stoelen en de tafels van de kinderen als die van de
leidsters.
B. Aankleedtafels
1 Bron: ministerie van VWS: Monitorgegevens Uitbreiding Kinderopvang 2003
2 Inclusief 135 locatiebezoeken waar geen inspectie is uitgevoerd, omdat het kantoren betrof
---
De werkhoogte bij een aankleedtafel inclusief kussen moet ten minste instelbaar zijn (tussen 85 en 110
cm). De plint bij een aankleedtafel wijkt 10 cm terug van de voorzijde van de tafel. Voor kinderen die zelf
kunnen lopen is een voorziening aanwezig zodat zij zelf de aankleedtafel op en af kunnen.
C. Bedden
Kinderen die in en uit bed getild moeten worden liggen in (stapel)bedden waarbij de hoogte van de
bovenkant van matras minimaal 85 cm van de vloer is. Kinderen die zelfstandig in en uit bed kunnen
komen, slapen op lage bedden of het onderste deel van het stapelbed. Wanneer zij in
hoge bedden slapen kunnen zij deze hoogte zelfstandig (trap/ladder) en veilig bereiken of met enige
hulp van de leidster (niet tillen). De lange zijde van het bed is aan één zijde over de gehele lengte vrij en
de vrije werkruimte aan deze zijde is 60 cm bij bedden en 80 cm bij stapelbedden.
D. Boxen
Boxkinderen mogen niet in en uit een lage box getild worden. Hoge boxen hebben een minimale
bodemhoogte van 85 cm en een maximale van 100 cm boven vloerniveau. Een uitzondering mag
gemaakt worden voor baby's met een gewicht beneden de 8 kg ( gewicht van kinderen onder de 1 jaar),
zij mogen in een gewone box met een verhoogde bodem. De zijde die toegang geeft tot het kind is over
de gehele lengte vrij toegankelijk en er is sprake van een vrije ruimte tussen de 60 cm voor een lage box
en 80 cm voor een hoge box.
E. Risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E)
Wanneer er sprake was van een knelpunt op het gebied van fysieke belasting op de werkplek werd er
gevraagd naar de RI&E. In de RI&E dient het geïnspecteerde knelpunt onderkend te zijn. Wanneer dit
niet het geval is dan wordt er buiten de waarschuwing of de eis m.b.v. het geconstateerde knelpunt een
waarschuwing op de RI&E gegeven.
4.5 Arboconvenant
Het convenant arbeidsomstandigheden kinderopvang is in werking getreden op 20 december 1999. Dit
convenant is tripartiet afgesloten tussen werkgeversorganisaties in de kinderopvang,
werknemersorganisaties en de ministeries van SZW en VWS. De afspraken in het convenant zijn er
vooral op gericht om gezondheidsschade en daaruit voortvloeiende ziekte en arbeidsongeschiktheid ten
gevolge van fysieke belasting zoveel mogelijk te voorkomen. In de afgelopen jaren zijn in het kader van
het convenant een groot aantal activiteiten uitgevoerd om de lichamelijke belasting van werknemers te
verminderen. Uiteindelijk doel is de arbeidsomstandigheden te verbeteren zodat een hoog ziekteverzuim
en instroom van de WAO voorkomen kunnen worden.
In het convenant is afgesproken om hoge fysieke belasting van werknemers in de kinderopvang tegen
te gaan door de werkplekken zodanig in te richten dat ongunstige werkhoudingen worden voorkomen en
voorzieningen aan te brengen om de zwaarte en de frequentie van het tillen en bukken te verminderen.
Uitgangspunt hierbij is de publicatie "ergonomische normen en aanbevelingen voor de inrichting van
kindercentra" die door werkgevers en werknemers in de branche is opgesteld. Daarnaast wordt in het
convenant aandacht besteed aan voorlichting en onderricht aan werkgevers en werknemers over
normen en richtlijnen en de manier waarop deze worden ingevoerd. In het convenant is vastgelegd de
afspraak dat kinderdagverblijven uiterlijk 1 januari 2004 moeten voldoen aan de normen (voor
peuterspeelzalen is dit uiterlijk 1 januari 2005). De tekst van het Arboconvenant is te vinden op:
www.arboconvenanten.szw.nl.
Er zijn diverse instrumenten ontwikkeld om de instellingen te helpen zich bewust te worden van de
problematiek en te ondersteunen bij de aanpak daarvan. Een overzicht is te vinden op www.arbo-
kinderopvang.nl.
4.6 Monitor
Om inspectieresultaten beter te kunnen analyseren en om branche-informatie te genereren, werden
monitorgegevens verzameld en nader geanalyseerd. Het ging om de volgende gegevens:
- Gegevens over de soort van de instelling en de soort van dienstverlening
- Bij welk specifiek item t.a.v. fysieke belasting overtredingen werden geconstateerd.
- Voorlichting & onderricht over goede werkhouding en voorkomen van te hoge lichamelijke belasting.
---
4.7 Samenwerking andere inspectiediensten
Vooraf is over dit inspectieproject overleg geweest met de IWI, GGD Nederland en Voedsel en
Warenautoriteit (VWA Non Food). VWA richt zich op de productveiligheid van met name bedden
en boxen. GGD'en richten zich op de gezondheid van de kinderen in het kinderdagverblijf.
Aanleiding voor gesprekken met GGD Nederland is geweest de invoering van de Wet
Kinderopvang die vanaf 1 januari 2005 is ingevoerd.
IWI is tweedelijns toezichthouder en heeft de gemeente, die als eerstelijns toezichthouder
functioneert, als toezichtobject en niet het kinderdagverblijf zelf. Het is duidelijk dat het
inspectieonderwerp fysieke belasting bij werknemers, volgens de Arbowetgeving, door geen van
deze diensten gehandhaafd werd.
In het kader van dit inspectieproject zijn afspraken met deze organisaties gemaakt over
informatie-uitwisseling en het geven van tips aan elkaar.
In een aantal gevallen hebben gezamenlijke inspecties met VWA plaatsgevonden. Dit betrof
situaties waar vragen waren over de (product) veiligheid van kinderbedjes, zoals spijlafstanden,
voorzieningen om valgevaar te voorkomen en deugdelijke sluitingen.
4.8 Publiciteit
De verschillende actoren binnen de sector kinderopvang Beleidsafdeling Kinderopvang
Ministerie van SZW, Inspectie Werk en Inkomen (IWI), GGD Nederland, Voedsel en Waren
Autoriteit (VWA) afdeling non food, Branchebegeleidingscommissie convenanten waarin zowel
werkgevers als vakbondsvertegenwoordigers uit de sector kinderopvang zitten, de
Maatschappelijke Ondernemers Groep (MO groep), de Branchevereniging ondernemers in de
kinderopvang, Stichting BOinK, ABVAKABO en CNV Publieke Zaak, werden voorafgaande aan
de start van de inspecties over het inspectieproject geïnformeerd. Deze organisaties hebben via
de hun geëigende wegen hun leden geïnformeerd over dit inspectieproject.
In het vakblad Kinderopvang werd een artikel over het inspectieproject geplaatst.
Instellingen in de kinderopvang zijn - van tevoren - per brief uitgebreid geïnformeerd over de
uitvoering van het inspectieproject.
---
5. Projectresultaten
5.1 Generaliseerbaarheid van de resultaten
Voor dit project is een aselecte steekproef genomen uit een geactualiseerde adressenbestand van het
ministerie van VWS en SZW, van in totaal 1169 instellingen en 2800 locaties (met opvang van kinderen
tussen 0-4 jarigen).
In totaal zijn in dit project 582 instellingen en 1140 locaties3 bezocht. Gezien het aantal bezochte
instellingen en locaties kan gesteld worden dat de resultaten van dit project representatief zijn voor de
sector kinderdagverblijven met dagopvang van kinderen in de leeftijd van 0 4 jaar.
5.2 Totaaloverzicht
Bij 756 locaties (= 66% van de in totaal 1140 locaties³) waren de zaken niet in orde, en bij 384 locaties
(34%) werden de zaken in orde bevonden.
In totaal zijn 1620 overtredingen geconstateerd bij de 1140 geïnspecteerde locaties. Het gemiddelde
aantal overtredingen per bezochte locatie ligt op 1,4. In figuur 1 staat het aantal bezochte locaties tegen
het gemiddelde aantal overtredingen per bezochte locatie vermeld. Hieruit ontstaat het volgende beeld
van de bezochte locaties:
· bij 34%: 0 overtredingen,
· bij 45%: gemiddeld 1 t/m 2 overtredingen, en
· bij 21%: gemiddeld meer dan 3 overtredingen.
400
360
sei 320
280
cat 240
200
al lotna 160
120
A 80
40
0
0 1 2 3 4 > 5
Aantal overtredingen per locatie
3 Inclusief 135 locatiebezoeken waar geen inspectie is uitgevoerd, omdat het kantoren betrof
---
In tabel 1 is een overzicht gegeven van het totaal aantal in het kader van dit inspectieproject
verzonden brieven. In één waarschuwing, eis of boeterapport kunnen meer Arbo-overtredingen
worden genoemd.
Tabel 1: Gehanteerde handhavinginstrumenten in verzonden brieven
Gehanteerde handhavingsinstrumenten Aantal %
Boeterapport 12 1.4
Eis Arbo 4 117 13.9
Waarschuwing Arbo 715 84.7
Totaal 844 100.0
In de tabel 2 zijn de geconstateerde overtredingen per inspectieonderwerp weergegeven.
Tabel 2: Aantal overtredingen per inspectieonderwerp
Inspectieonderwerp Aantal %
Fysieke belasting 1498 92.5
Risico-inventarisatie en evaluatie 99 6.1
Overige 23 1.4
Totaal 1620 100
In de volgende paragraaf worden de resultaten per inspectieonderwerp nader gespecificeerd.
5.3 Resultaten per inspectieonderwerp
5.3.1 Fysieke belasting
In totaal zijn 1498 overtredingen (92,5% van het totaal aantal overtredingen) geconstateerd
gerelateerd aan de inspectieaanpak van dit inspectieproject ten aanzien van fysieke belasting.
Daarvan betrof 1421 overtredingen van artikel 5.2 van het Arbobesluit (werk zodanig dat fysieke
belasting geen gevaren oplevert voor veiligheid en gezondheid van werknemers).
In totaal gaan 77 overtredingen over de beoordeling van de blootstelling aan fysieke belasting.
Nadere analyse van de onderwerpen van de geconstateerde overtredingen ten aanzien van
fysieke belasting levert het onderstaande beeld op (zie tabel 3).
Tabel 3: Onderwerpen van overtredingen fysieke belasting
Onderwerpen fysieke belasting Aantal %
Hoog meubilair 234 16.5
Verstelbare aankleedtafel 502 35.3
Bedden 492 34.6
Boxen 112 7.9
Overige5 81 5.7
Totaal 1421 100
4 Inclusief kennisgeving eis
5 Genoemd zijn onder andere: Stoel van de leidster, trapje, wasmachine/-droger en voorlichting
10
5.3.2 Risico-inventarisatie en evaluatie
Bij alle instellingen is naar aanleiding van één of meer geconstateerde overtredingen gecontroleerd of er
een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) en een plan van aanpak aanwezig waren. In de RI&E
moeten de risico's met betrekking tot veiligheid, gezondheid en welzijn beschreven zijn en de
maatregelen die genomen worden om deze risico's te beheersen. De RI&E wordt gezien als basis voor
arbozorg. In totaal hadden 99 overtredingen (=6% van totaal aantal overtredingen) betrekking op de
RI&E en plan van aanpak. Daarbij was er in 12 gevallen een combinatie van overtredingen in het niet
hebben van een RI&E, conform het handhavingsbeleid is dit direct een boete.
5.3.3 Overige inspectieonderwerpen
De overige 23 overtredingen (1,4% van totaal aantal overtredingen) hadden betrekking op voorlichting
en onderricht (7 overtredingen), persoonlijke beschermingsmiddelen (5 overtredingen), vluchtwegen en
nooduitgangen (4 overtredingen), bedrijfshulpverlening (3 overtredingen), veilige inrichting van de
arbeidsplaatsen en veilige arbeidsmiddelen (2 overtredingen) en
Klimaat (2 overtredingen). Opgemerkt dient te worden dat deze aspecten zijn geconstateerd
buiten de vooraf vastgestelde inspectielijst.
5.4 Resultaten monitor
5.4.1 Indeling instellingen en locaties
In het kader van dit project zijn 582 instellingen bezocht6. Deze instellingen hadden in totaal 28.500
werknemers in dienst. De bezochte instellingen bestonden uit 2.249 locaties waarvan er 1.005 zijn
geïnspecteerd. Dit betekent dat er gemiddeld 4 locaties per instelling waren bezocht. Het aantal locaties
per instelling liep uiteen van 1 tot en met 170 locaties.
De verdeling van de instellingen naar aantal werknemers is als volgt:
· Minder dan 10 werknemers (41%)
· Minder dan 100 werknemers (48%)
· 100 en meer werknemers (11%)
Iets meer dan een derde van de instellingen (34%) was een stichting (zonder winstoogmerk), De overige
twee derde (66%) was een bedrijf (met winstoogmerk).
Binnen de instellingen werden gemiddeld vier verschillende soorten diensten aangeboden7. Het gaat om
de volgende diensten:
· hele dagopvang (98%)
· halve dagopvang (79%)
· naschoolse opvang (51%)
· flexibele opvang (42%)
· incidentele opvang (29%)
· verlengde opvang (27%)
· voorschoolse opvang (27%)
· tussenschoolse opvang (17%)
· gastouderopvang (13%)
· peuterspeelzaal (10%)
· vakantieopvang (5%)
· nachtopvang (1%)
· 24 uurs opvang (1%)
· anders (3%)8
6 Bij 560 instellingen is een monitor afgenomen.
7 Het aantal soorten diensten per instelling liep uiteen van 1 tot en met 11.
8 Genoemd zijn onder andere: opvang voor kinderen van ouders die inburgeren, verpleeghuiszorg, tijdens
sporten ouders, kappersdienst, kinderen van ouder in ploegendienst.
---
De bezochte locaties9 kunnen op basis van horizontale en verticale groepen ingedeeld worden10.
Bij 49% van de locaties zijn alleen verticale groepen aangetroffen, bij 42% alleen horizontale en bij
8% een mix van horizontale en verticale groepen. Iets minder dan 1% van de locaties was niet in
te delen, omdat het ging om naschoolse opvang.
5.4.2 Voorlichting
Bij 86% van de instellingen kregen werknemers met verzorgende taken voorlichting en instructie
over een goede werkhouding en het voorkomen van fysieke belasting. Dit percentage neemt toe
met de grootte van de instelling.
De voorlichting en instructie werd op de volgende wijze vormgegeven11:
· teamoverleg (waar het onderwerp regelmatig wordt besproken) (59%)
· cursussen zoals tilcursus (54%)
· schriftelijke informatie zoals brochures en folders (34%)
· voorlichtingsbijeenkomsten (17%)
· training `gezond werken in de kinderopvang' (10%)
· ergocoach (of aandachtsfunctionaris) (8%)
· elkaar aanspreken (4%)
· toezicht door leiding (3%)
· interne opleiding of inwerkperiode (3%)
· training op de werkplek (3%)
· professionele ondersteuning (ergotherapeut/ fysiotherapeut) (2%)
· anders (3%)12
De voorlichting werd gegeven door13:
· werknemers uit de eigen organisatie (48%)
· fysiotherapeut of andere bewegingsdeskundige (39%)
· ergonomische adviesbureaus of externen (23%)
· werkgever of leidinggevende (11%)
· arbodienst (9%)
· anders (6%)14
9 Bij 993 locaties waar een inspectie is uitgevoerd is een monitor ingevuld.
10 Bij locaties met alleen horizontale groepen gaat het om groepen van 0 tot 2 jarigen (of 0 tot 1 jarigen en
1 tot 2 jarigen) en groepen van 2 tot 4 jarigen. Bij sommige locaties weken deze leeftijdsgrenzen iets af.
Bij locaties met verticale groepen bestaan de groepen uit een mix van 0 tot 4 jarigen.
11 Gemiddeld zijn twee vormen per instelling genoemd.
12 Genoemd zijn onder andere: pictogrammen op de werkvloer, tilposters, instructies door de
leverancier (2), workshops op beursen en video training.
13 Gemiddeld zijn per instelling tussen de één en twee personen/ instanties genoemd.
14 Genoemd zijn onder andere: leverancier (4), folders/ brochures (6) en GGD.
12
6 Conclusies en Aanbevelingen
6.1 Conclusies
Inspecties fysieke belasting
Geconcludeerd kan worden dat er, ondanks het afgesloten Arboconvenant en de inspanningen van de
sociale partners in de afgelopen jaren, veel overtredingen zijn geconstateerd op het gebied van fysieke
belasting van medewerkers. De daadwerkelijke implementatie op de werkvloer van kinderdagverblijven
schoot duidelijk tekort. Vooral was dit het geval ten aanzien van de aanwezigheid en
gebruiksomstandigheden van de aankleedtafels en kinderbedden als wordt gelet op de ergonomie en
fysieke belasting van het personeel.
Voorlichting
Uit het project bleek dat bij ongeveer 8 van de 10 kinderdagverblijven werknemers met verzorgende
taken voorlichting en instructie over een goede werkhouding en het voorkomen van fysieke belasting
kregen. Voorlichting en onderricht omtrent fysieke belasting lijkt dan ook in deze branche voldoende te
zijn. Voorlichting was ook een belangrijk item tijdens het Arboconvenant.
6.2 Beleidsaanbeveling
Aankleedtafels
Tijdens het inspectieproject kwamen er signalen binnen van kinderdagverblijven die met losse kussens
van verschillende diktes wilden werken, als alternatief voor de in hoogte verstelbare aankleedtafel.
De Arbeidsinspectie is evenals alle bij het Arboconvenant betrokken partijen, mede gezien genoemde
publicatie "Ergonomie in de kinderopvang", van mening dat het gebruik van de in hoogte verstelbare
aankleedtafel is te beschouwen als beste oplossing waar het gaat om het reduceren van de gevaren
van fysieke belasting. De in hoogte verstelbare aankleedtafel is daarmee aan te merken als de stand
van de wetenschap.
Voor de Arbeidsinspectie als toezichthouder van de Arbowet- en regelgeving is dat ook het uitgangspunt
bij de handhaving van in dit geval artikel. 5.2 Arbobesluit en de bijbehorende beleidsregel 5.2-2. Door de
Arbeidsinspectie is dan ook in het inspectieproject steevast gesteld dat kinderdagverblijven dienen over
te gaan tot de aanschaf van in hoogte verstelbare aankleedtafels.
In het inspectieproject bleek dat hoewel de overgrote meerderheid van de gecontroleerde
kinderdagverblijven de bereidheid had om over te gaan tot een dergelijke aanschaf en dat inmiddels ook
heeft gedaan, de aan die aanschaf verbonden financiële gevolgen het in een incidenteel geval soms
onmogelijk maakte om tot een aanschaf/vervanging in één keer te komen. In die situaties met daarin
een duidelijk financieel probleem is de Arbeidsinspectie in overleg met diverse afdelingen binnen het
Ministerie, bereid geweest om, onder strikte voorwaarden, mee te werken aan een tussenoplossing, om
zodoende binnen afzienbare tijd toch uit te komen op het gebruik over de hele linie van de in hoogte
verstelbare aankleedtafel.
Bedden en boxen
Het Ministerie van VWS is op advies van de Voedsel en Warenautoriteit (VWA) het Warenwetbesluit
Kinderbedden en boxen vorig jaar herzien. Dit begon te spelen halverwege het inspectieproject van de
Arbeidsinspectie. Dit heeft tot onduidelijkheid geleid in de branche, de Arbeidsinspectie heeft
vervolgens, op verzoek van de brancheorganisaties, besloten om KDV's die aangaven te willen wachten
met de aanschaf van nieuwe bedjes tot er meer duidelijkheid is over de VWA-normen, hiertoe uitstel te
verlenen.
Inmiddels zijn de normen bekend en is er door VWS een nota opgesteld over bedden. Het
Warenwetbesluit is gericht op de productveiligeheidhandelsfase van kinderbedden en boxen.
Doelgroep van deze wetgeving zijn de fabrikanten en leveranciers.
13
Sectorwijzer
De Arbeidsinspectie gaat meewerken aan de zogenaamde sectorwijzer die de komende tijd binnen
de sector Kinderopvang wordt opgesteld. De inbreng van de kant van de Arbeidsinspectie zal
daarbij vooral gefocust zijn op de ontwikkeling van een informatiebrochure voor instellingen van
kinderdagverblijven waarin de belangrijkste arbo-risico's, de regelgeving en de manieren om aan
de betreffende regelgeving te voldoen, nog eens helder op een rijtje zullen worden gezet.
Overleg
De resultaten van dit inspectieproject zullen worden doorgesproken met verschillende
brancheorganisaties (werkgevers en werknemers). De resultaten zullen eveneens worden
overlegd met de VWA en GGD Nederland.
Naast dit overleg zal de Arbeidsinspectie de "vinger aan de pols" houden en na een redelijke
termijn door gerichte inspecties bezien in hoeverre daadwerkelijke verbeteringen zijn gerealiseerd.
14
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid