Collectie J.L. Scherpenisse in beeldbank Stadsarchief Amsterdam
AMSTERDAM, 20060713 -- De Fotocollectie J.L. Scherpenisse is recent geplaatst in de digitale beeldbank ( www.beeldbank.amsterdam.nl ) van het Gemeentearchief Amsterdam. Aangezien het Gemeentearchief de portal voor Amsterdamse beeldcollecties wil zijn past de Fotocollectie J.L. Scherpenisse hier heel goed in.Johannes Leendert Scherpenisse (1888-1966) was een stadsfotograaf die net als zijn voorganger Jacob Olie, Amsterdam intens heeft gefotografeerd. Tussen 1905 en 1913 trok Scherpenisse er vaak op uit om de gebouwen, straatgezichten en belangrijke gebeurtenissen in Amsterdam te fotograferen. Het ging hem puur om het stadsbeeld, zoals hij dat tegenkwam.
Door deze insteek heeft hij zich niets van toevallige voorbijgangers aangetrokken. Hierdoor heeft hij de stad gefotografeerd op een manier, waarop het dagelijkse leven op een natuurlijke wijze wordt gedocumenteerd.
Nu, honderd jaar later, staan de foto's die Scherpenisse maakte tussen 1905 en 1913 bekend onder de naam "Fotocollectie J.L. Scherpenisse".
Fotocollectie J.L. Scherpenisse
De collectie van 835 beelden is overerft door zijn kleinzoon P.A. Scherpenisse.
Hoewel de historische fotocollectie goed is beschermd tegen verzuring en UV-straling, is in 2003 het initiatief genomen de beelden te digitaliseren om ze te behoeden tegen eventueel kwaliteitsverlies. Dit was tegelijkertijd een mooi moment om de foto's te voorzien van locatiebeschrijvingen en indien van toepassing een beschrijving van de afgebeelde gebeurtenis. Momenteel is dit werk afgerond en is de collectie zowel op www.studiops.nl/beeldbank.html als via www.beeldbank.amsterdam.nl te bezichtigen. De beelden kunnen tegen gebruiksvergoeding voor publicatiedoeleinden besteld worden.
Visie Gemeentearchief Amsterdam op het werk van J.L. Scherpenisse
Johannes Leendert Scherpenisse is een fotograaf van het Amsterdamse straatleven: de drukte op de markten, straathandelaren, mannen zwoegend achter volgeladen handkarren, dienstmeiden en passanten. Zijn werkterreinen waren in de jaren 1905-1913 in de eerste plaats de grote Amsterdamse markten: Amstelveld, Waterlooplein en omgeving, Nieuwmarkt, Noordermarkt en Westerstraat. Op de Albert Cuyp maakte hij in 1905 misschien wel de oudste foto's van deze beroemde nu 101-jarige markt! Daarnaast fotografeerde hij het leven op straat in de typische volksbuurten: de Jordaan, de Pijp en delen van de Jodenbuurt. Ook zocht hij drukke plekken in de stad, zoals de Dam, het Damrak en Rokin, een feest op het IJsclubterrein achter het Rijksmuseum, de steigers achter het Centraal Station. Of juist een groep schaatsers op een ijzig bevroren Boerenwetering. Opnamen van gebouwen en grachtgezichten maakte hij wel, maar deze zijn in de minderheid. En sommige gedeelten van de stad vond hij blijkbaar niet of nauwelijks interessant: de Westelijke Eilanden, Oud-West en Oud-Zuid, grote gedeelten van de grachtengordel, Amsterdam-Oost en de Oostelijke Eilanden. Op uitstapjes naar de landelijke omgeving van Amsterdam nam hij zijn camera mee: naar Nieuwendam, Sloterdijk, de Omval en de Schinkel.
Historisch oogpunt
De historische betekenis van de foto's van Scherpenisse bestaat uit twee aspecten. De opnamen van markten en handkarren geven een ongeëvenaard caleidoscopisch beeld van de Amsterdamse markten aan het begin van de 20ste eeuw. Door zijn onbevangen werkwijze bevatten zijn foto's vele details die niet of nauwelijks meer bekend zijn: zoals muurreclames, onderdelen van gebouwen enz. Sommige opnamen zijn verhaaltjes op zich: een opstootje bij een tram, een poppenkast op een brug aan de gracht, een man met een handkar vol vogels.
Jacob Olie, Johannes Leendert Scherpenisse en George Hendrik Breitner
Vergeleken met de bekende Amsterdamse fotografen Jacob Olie en George Hendrik Breitner is Scherpenisse vooral een waarnemer op afstand: hij fotografeert mensen meestal zonder ze te storen. Heel anders dan Olie, die personen in de camera laat kijken, of Breitner, die vooral op zoek is naar dynamiek en motieven verzamelt voor zijn schilderijen. Juist door zijn rustige, registrerende werkwijze voegt Scherpenisse een derde dimensie aan het werk van de twee genoemd fotografen toe: het leven op straat zoals dat zich voordeed aan een onbevangen voorbijganger. Alleen de straatgeluiden ontbreken nog.