Radboud Universiteit Nijmegen
Slijmen werkt, maar overdrijf het niet
Slijmen: doe het niet of doe het goed. Een compliment moet voldoende
passen bij het zelfbeeld van de gevleide. Overdrijf je te veel dan
wordt de gevleide achterdochtig: heeft die slijmbal misschien
verborgen bedoelingen? Sociaal psycholoog Miquelle Marchand promoveert
woensdag 13 september bij prof. Roos Vonk op een onderzoek naar de
indruk die slijmers maken.
Stel je staat voor een beoordelingsgesprek en voordien maak je je baas
complimenten over zijn uiterlijk: mooie schoenen, fraai hemd. Met deze
vleierij hoop je de baas positief te stemmen. Je naaste collega krijgt
snel argwaan: normaal ben je helemaal niet zo complimenteus, let je
nauwelijks op een ander zijn/haar uiterlijk. Maar wat vindt de baas
ervan? Krijgt ook hij achterdocht? Miquelle Marchand onderzocht de
finesses van vleierij en dan vooral wanneer het positieve effect van
een compliment omslaat in achterdocht Haar onderzoek werd begeleid
door prof. Roos Vonk.
Complimenten horen erbij...
Een leugentje om bestwil is het smeermiddel van het sociale verkeer.
We weten allemaal wel dat complimentjes niet altijd honderd procent
oprecht zijn. Toch vormen we ons een positieve indruk van een vleier,
of we nu zelf een compliment krijgen, of horen dat iemand anders een
opsteker krijgt. In dat laatste geval is het het effect wat minder
groot. Marchand laat in haar onderzoek zien dat de ontvangers van
complimentjes de vleier aanvankelijk als aardiger, oprechter en minder
slijmerig beoordelen dan de observanten. Beiden lieten zich
beïnvloeden door informatie die ze kregen over de vleier. Positieve
informatie maakte de indruk positiever en negatieve andersom. Dat
zowel de gevleide als de buitenstaander zo'n zelfde oordeel hebben,
noemt de promovenda verrassend.
... en achterdocht ook
"Je moet vooral niet overdrijven met complimenten, want dat maakt de
ander achterdochtig en dan werkt het juist averechts," zegt Marchand.
De bijbedoelingen van mooipraters vallen buitenstaanders eerder op dan
de ontvanger van het compliment. En is de achterdocht eenmaal gewekt,
dan raakt de ander ook steeds meer overtuigd van de verborgen
bedoelingen. De indruk van de vleier neemt lineair af: de positieve
indruk wordt steeds negatiever, terwijl de achterdocht in eerste
instantie toeneemt en daarna weer afneemt.
De gevleide zelf maakt kennelijk echter de keus om negatieve
informatie te negeren: het is voor je ego beter is om de complimenten
zonder nadenken gewoon te accepteren (self-boost). "Het nadeel van
deze stategie is dat het ook negatief voor je zelfbeeld kan uitpakken
als je klakkeloos alles gelooft, dan word je voor de gek gehouden,
bedrogen, wat natuurlijk niemand graag heeft," aldus de promovenda.
Dating
In een gefingeerde datingstudie onderzocht Marchand vervolgens of
vleierij werkt om een positieve indruk te maken. Of werden de
bijbedoelingen juist doorzien? De onderzoeksgroep bestond uit twee
groepen: de gevleiden en de waarnemers. De gevleiden kregen een
positieve beschrijving over zichzelf te lezen en beoordeelden de
vleier positiever dan de waarnemers. Die kregen dezelfde tekst onder
ogen, maar waren minder positief over de vleier. Daarna kregen de
gevleiden en de waarnemers een tweede, vergelijkbare boodschap van
dezelfde persoon, maar nu betrof de vleierij iemand anders (zoals een
jongen die in de kroeg bij iedere vrouw dezelfde slijmerige
openingszin gebruikt). Na dit bericht oordeelden de twee groepen veel
minder positief. Nadat de gevleiden merkten dat hij of zij niet het
enige doelwit waren, veranderde hun oordeel. Werkte de mooipraterij
aanvankelijk egostrelend, dat sloeg om bij het merken dat het niet
alleen om hen gaat. Het werkte zelfs averechts: de gevleiden voelden
zich enigszins bedrogen en gekwetst nadat ze erachter kwamen dat de
vleier ook zo positief was tegen een ander.
Miquelle Marchand
Forming an impression of flatterer: targets and observers becoming
suspicious of ulterior motives, promotie 13 september Radboud
Universiteit Nijmegen, Miquelle A.G. Marchand, tel. (013) 466 83 23,
email: m.marchand@uvt.nl