Amnesty International:'Maakt president Bush schoon schip m.b.t de CIA gevangenissen?'

Op 6 september maakte president Bush bekend dat veertien gevangenen uit geheime Amerikaanse detentie waren overgebracht naar Guantànamo Bay. Om veiligheidsredenen wilde de president niet onthullen waar en hoeveel CIA-gevangenissen buiten het grondgebied van de VS hebben bestaan. Wat hij wel kwijt wilde: op het moment dat hij sprak werd er niemand meer op een geheime CIA-locatie vastgehouden. Maar president Bush sloot niet uit dat in de toekomst weer van dergelijke gevangenissen gebruik gemaakt zou worden.

Op het moment dat ik dit schrijf (een week na de aankondiging van de president) of als u, weer later, dit leest kunnen er opnieuw mensen in CIA-gevangenschap verkeren, zonder dat iemand het weet.

Is dat ver gezocht? Niet zo heel ver. Bedenk dat Human Rights Watch in november 2005 met een lijst kwam van 26 gevangenen die vermoedelijk ergens ter wereld in Amerikaanse detentie waren 'verdwenen'. Dertien personen op die lijst zijn nu volgens de president overgebracht naar Guantànamo. Maar 26 min dertien is dertien. Nog lang niet alles is dus opgehelderd over het Amerikaanse detentiebeleid in de strijd tegen terrorisme.

Een ander en zeker zo belangrijk onopgehelderd punt is dat van de onwettige overdracht van verdachten aan andere staten. Muhammad Haydar Zammar werd níet met een CIA-vliegtuig naar een CIA-gevangenis gevlogen, maar naar een Syrische gevangenis. Maher Arar werd niet opgepakt in New York en naar een CIA-gevangenis gezonden, maar ging per vliegtuig via Rome naar Jordanië. Ook hij kwam later in Syrische gevangenschap terecht. Muhammad al-Assad verbleef waarschijnlijk wel in geheime Amerikaanse detentie, maar daarna ook nog maandenlang in gevangenschap in Jemen. Arar en Al-Assad zijn inmiddels weer vrij. Al die irreguliere en geheime detenties die buiten de VS, maar niet door de CIA werden en worden uitgevoerd -daarover zweeg president Bush in alle talen. Toch moeet ook daarover helderheid komen, van de VS, maar ook van bijvoorbeeld Syrië, Jordanië en Jemen.

De politieke verontwaardiging die nu neerdaalt op president Bush, geldt eigenlijk heel wat meer staatshoofden, die zich in heel wat meer stilzwijgen hullen. Amnesty International schreef er al wat rapporten over. De informatie is er; nu de politieke actie nog.

Onderwijl getuigt het van enige ironie dat de veertien door president Bush genoemde verdachten ter berechting zijn overgebracht naar Guantànamo. Al maanden dringen VN-instanties en Europese regeringsleiders aan op sluiting van de basis. President Bush verklaarde niet lang geleden daarvan eigenlijk ook voorstander te zijn. Maar nu heeft hij Guantànamo nieuw leven ingeblazen.

Volgens sommige commentaren wilde de president met zijn aankondiging schoon schip maken. Maar schoon of niet, het schip vaart gewoon verder.

Lars van Troost hoofd Externe Betrekkingen Amnesty International Nederland

Noot voor de redactie-