Time : 18:00:00
Date : 17 September 2006
Sender Name: Kabinet Dirk Van Mechelen

ONDER EMBARGO TOT 19u: VLAAMSE MONUMENTENPRIJS GAAT NAAR HET STOOMCENTRUM MALDEGEM

PERSMEDEDELING VAN DIRK VAN MECHELEN
VLAAMS MINISTER VAN
FINANCIËN EN BEGROTING EN RUIMTELIJKE ORDENING


Minister Dirk Van Mechelen rijkt Vlaamse Monumentenprijs 2007 uit aan

Het Stoomcentrum van Maldegem

ONDER EMBARGO TOT 19u00

Naar aanleiding van het jaarlijkse slotfeest van de Open-Monumentendag, dat plaatsvond in het kasteel van Duras bij Sint-Truiden, maakte Vlaams minister Dirk Van Mechelen, bevoegd voor het onroerend erfgoed, de winnaar bekend van de jaarlijkse Vlaamse Monumentenprijs.

De winnaar werd geselecteerd uit 5 laureaten, 1 per Vlaamse provincie. Alle provinciale laureaten ontvangen een prijs van 2.500 Euro, de winnaar krijgt daar bovenop nog eens 12.500 Euro.

De laureaten waren:


- de barokke Sint-Augustinuskerk te Antwerpen, gerestaureerd en herbestemd tot hedendaags muziekcentrum;

- de Keizelboomgaard in Diepenbeek, met ruim 2.000 hoog- en laagstamfruibomen, aangeplant als levend archief van fruitkundig erfgoed;

- het Stoomcentrum in Maldegem, dat de lokale stationssite restaureerde en veelzijdig herbestemde, en historische stoomtreinen laat rijden op de buiten gebruik gestelde spoorlijn Eeklo-Brugge;
- de 18de eeuwse Norbertijnerpastorie van Wemmel, gerestaureerd en herbestemd tot administratief gebouw;

- brouwerij "De Leeuw" in Aartrijke-Zedelgem, een gebouwencomplex uit 1871, gerestaureerd en herbestemd tot gemeentelijk archief.

De Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed, en de gewestelijke administratie bevoegd voor onroerend erfgoed, stelden drie potentiële winnaars voor: de Sint-Augustinuskerk, de Keizelboomgaard en het Stoomcentrum. Deze kregen dan ook een eervolle vermelding.

Minister Van Mechelen heeft uiteindelijk beslist om de hoofdprijs uit te reiken aan het Stoomcentrum van Maldegem, omdat dit project het meest tegemoetkomt aan volgende beleidsaspecten:

- het belang van een integrale erfgoedbenadering, met aandacht voor verschillende erfgoedvormen;

- draagvlak, betrokkenheid en samenwerking als essentiële basis voor geslaagde erfgoedzorg;

- het belang van vrijwilligerswerk als motor voor een geëngageerde erfgoedzorg;

- herbestemming en moderne ontsluiting als sleutel tot een goede integratie van erfgoed in ons dagelijks leven.

"De Monumentenprijs is een jaarlijks dilemma: vijf winnaars, maar slechts één hoofdprijs!", besluit minister Dirk Van Mechelen.

Het Stoomcentrum in Maldegem is een bijzonder professionele vrijwilligersvereniging, die sinds 1989 een deel van de buiten gebruik gestelde NMBS-spoorlijn Eeklo-Brugge exploiteert met historische treinen. De vzw staat in voor het onderhoud en de restauratie van de stationsgebouwen, de spoorinfrastructuur en het treinmaterieel. Onder haar impuls werd, in samenwerking met een buurtcomité, de restauratie en ontsluiting van de Maldegemse stationssite tot een goed einde gebracht. De voormalige stationsgebouwen kregen een veelheid aan nieuwe functies, van museumcafé tot privéwoning.

IN BIJLAGE (hieronder)

1) meer info over de laureaten

2) de speech van minister Van Mechelen die hij uitspreekt op het slotfeest en waar hij enkele nieuwe beleidsaccenten legt

Voor meer info:
Kabinet Vlaams minister Dirk Van Mechelen
Persdienst: Philippe Heyvaert en Sabine Van Dooren Tel.: 02/552.67.35 GSM: 0495/23.16.90 Fax: 02/552.67.01 e-mail: persdienst.vanmechelen@vlaanderen.be

---
BIJLAGE 1: BIJKOMENDE INFORMATIE OVER DE LAUREATEN

LAUREAAT VOOR DE PROVINCIE ANTWERPEN:


*De gerestaureerde en tot hedendaags muziekcentrum herbestemde Sint-Augustinuskerk in Antwerpen-stad. De barokke kloosterkerk, tussen 1615 en 1618 opgetrokken naar ontwerp van Wenzel Cobergher, hofarchitect van Albrecht en Isabella, werd in de jaren '1970 gedesaffecteerd. De kerk, aansluitende kapel en kosterwoning werden gerestaureerd en uitgebreid met een nieuwbouwvleugel. Het muziekcentrum omvat een hedendaagse concertzaal, foyer, artiestenloges, opnamestudio en kantoorruimte. De kerk, die op zich te bezichtigen blijft, is aangepast aan de vereisten voor een optimale concertbeleving en voorzien van alle moderne comfort. Daarbij is de monumentale waarde van het gebouw, dat sinds 1939 beschermd is, perfect gerespecteerd.

LAUREAAT VOOR DE PROVINCIE LIMBURG:


*De Keizelboomgaard in Diepenbeek. De Keizelboomgaard omvat 556 hoogstam- en 1500 laagstamfruitbomen, sinds 1986 aangeplant door de Nationale Boomgaardenstichting. De bomen leveren genetisch materiaal voor de heraanleg en het herstel van met verdwijning bedreigde fruitrassen.

LAUREAAT VOOR DE PROVINCIE OOST-VLAANDEREN:


*De activiteiten van de vzw Stoomcentrum in Maldegem. De vzw heeft sinds 1989 een deel van de NMBS-spoorlijn Eeklo-Brugge in concessie. De spoorlijn, in 1862 gerealiseerd als privéspoorlijn, werd definitief afgeschaft in 1988. De vzw Stoomcentrum beheert de lijn vanuit de stationssite van Maldegem, en laat historische stoomtreinen rijden op de sporen. Vrijwilligers staan in voor het beheer, het onderhoud en de restauratie van stationsgebouwen, spoorweg- en treinmaterieel. In 2003-2004 restaureerde en herbestemde de vzw de Maldegemse stationssite, één van de meest representatieve in Vlaanderen, met een station uit 1862, een telegraafkantoor uit 1931, een schuilbunker uit de Tweede Wereldoorlog, een goederenloods en de woning van de onderstationschef.

LAUREAAT VOOR DE PROVINCIE VLAAMS-BRABANT:


*De gerestaureerde en tot muziekschool herbestemde pastorie van Wemmel. De voormalige Norbertijnerpastorie van Wemmel werd opgetrokken ca. 1700, en verbouwd in het laatste kwart van de 18de eeuw. Het interieur behield 18de- en 19de-eeuwse karakteristieken. Het gebouw werd in 1997 beschermd als monument. De gemeente, die het sinds 1960 in bezit heeft, en werd de laatste jaren vakkundig gerestaureerd, met respect voor het waardevolle interieur. Buiten worden de vroegere druivenserre gereconstrueerd en een boomgaard aangelegd.

DE LAUREAAT VOOR DE PROVINCIE WEST-VLAANDEREN:


*De gerestaureerde en tot stadsarchief herbestemd brouwerij De Leeuw te Zedelgem. De voormalige brouwerij/mouterij te Zedelgem werd opgericht in 1871. Na de Eerste Wereldoorlog bleef de brouwerij in gebruik als bottelarij en drankdepot. Het complex werd jarenlang verwaarloosd, in 1997 beschermd als monument en in 1998 aangekocht door de gemeente Zedelgem, met de nu gerealiseerde restuaratie en herbestemming als doel. De nieuwe functie werd ingebracht met respect voor de historische constructie en functie van het gebouw.


---

BIJLAGE 2: toespraak minister Dirk Van Mechelen n.a.v. het slotfeest

ENKEL HET GESPROKEN WOORD TELT

Slotfeest van de Open Monumentendag 2006
Zondag 17 september - Kasteel Duras - Sint-Truiden

Mijnheer de gedeputeerde,
Mijnheer de burgemeester,
Mijnheer de voorzitter van OMD,
Dames en heren,

De prachtige omgeving en dit schitterende kasteel maken van deze plaats zonder meer een waardige locatie om de 18de editie van de Open-Monumentendag af te sluiten. Op een dergelijk ogenblik past het om even terug te kijken en de editie 2006 te evalueren. Tegelijkertijd is dit ook het moment om even vooruit te blikken naar het komende werkjaar.

Het mag duidelijk zijn dat de Open-Monumentendag in 2006 zijn reputatie als grootste cultuurevenement in Vlaanderen opnieuw heeft waar gemaakt. Het blijft een onwaarschijnlijke prestatie voor slechts
1 dag, en de cijfers liegen er niet om: 450.000 bezoekers, 600 bijzondere openstellingen of leerrijke en boeiende activiteiten, 200 deelnemende steden en gemeenten.
Dat succes is ook alleen maar mogelijk dankzij de inzet van velen:


- de mensen van het coördinatiecentrum Open Monumentendag, die een gans jaar bezig zijn met de praktische voorbereidingen;


- de bestuurders en medewerkers van provincies, steden en gemeenten, die zorgen voor inhoudelijke, financiële of logistieke ondersteuning;


- en last but not least ook de vele vrijwilligers die vaak dagenlang, voor en achter de schermen, in de weer zijn om "hun" Open Monumentendag in optimale omstandigheden te laten verlopen.

Met "Import/Export" werd dit jaar een minder voor de hand liggend thema gekozen. Dankzij het enthousiasme van vele lokale comités werd dat thema op een erg gevarieerde manier ingevuld. Ik heb dat ook dit jaar zelf in de praktijk kunnen vaststellen tijdens een rondrit die me op 8 plaatsen bracht:


- van schitterende vliegtuigloodsen in Grimbergen, over een mosselhengst in Baasrode en een vlindercollectie in een art nouveau pand in Hamme, tot een heus "Hôtel de Maître" in de Antwerpse binnenstad;


- van het Sint-Felixpakhuis en de Red Star Line in Antwerpen over de quarantainestallen in Essen tot de archeologie in Kapellen en omgeving.

"Import/Export" was duidelijk een thema dat op een groot maatschappelijk draagvlak kan bogen. Ondanks het feit dat mensen op minder plaatsen terecht konden, kwamen er verhoudingsgewijs zelfs meer bezoekers.

Toch moeten we ook lessen durven trekken uit de voorbije editie. Een aantal steden en gemeenten heeft afgehaakt, en het exclusieve openstellen van monumenten - uiteindelijk het wezen van de Open-Monumentendag - is vaak vervangen door andere activiteiten. Blijkbaar gebeurde dat onder meer omdat het thema niet op een gepaste manier kon worden ingevuld.

Het coördinatiecentrum Open-Monumentendag staat met andere woorden voor een nieuwe uitdaging.

Naast coördinatie en sturing hebben de lokale comités duidelijk nood aan actieve begeleiding bij het invullen van het jaarthema en het openstellen van bepaalde monumenten.

Het was dit jaar bijvoorbeeld opvallend dat evidente import-exportmonumenten, zoals de synagoge van Kalmthout of de Japanse villa van Edegem, niet te bezoeken waren.
Het coördinatiecentrum zou hierop in de toekomst kunnen anticiperen, bijvoorbeeld door vanuit de stuur- en werkgroep een lijst samen te stellen van monumenten, waarvoor in functie van het gekozen thema alles wordt gedaan om ze voor het publiek open te stellen.

Dames en heren,

Ook in 2007 wacht ons een boeiende Open Monumentendag. Het thema "wonen" boeit elke Vlaming, en staat dan ook garant voor een creatieve invulling. Ik ben ervan overtuigd dat het ook een thema is dat voor een verruimde invalshoek kan zorgen. Twee jaar geleden zorgde het toenmalige thema "van nature een monument" voor een aantal samenwerkingsverbanden met natuur- en landschapsverenigingen. Deze samenwerking werd op veel plaatsen ondertussen structureel.

Met een thema als "wonen" is de link naar moderne en hedendaagse architectuur en optimale ruimtelijke ontwikkeling snel gelegd. Het is dan ook de ideale gelegenheid om ook dit "erfgoed van de toekomst" onder de aandacht te brengen. Wellicht kunnen samenwerkingsverbanden met organisaties als het Vlaams Architectuur Instituut hier inspirerend werken.

Met betrekking tot de toekomst, en de integrale en geïntegreerde benadering van erfgoed, hoop ik ook dat de Open-Monumentendag en de Erfgoeddag meer en meer naar elkaar toe zullen groeien. Onroerend, roerend en immaterieel erfgoed zijn en blijven immers familie, en dat blijkt uit de invulling van de thema's waarmee beide erfgoedfeesten uitpakken.

Ter illustratie: de volgende Erfgoeddag heeft het over waarde en waarden van het erfgoed. Al in de voorbereidende brochure komt onroerend erfgoed onvermijdelijk aan bod, van historische gebouwen met hun roerende patrimonium, tot en met de archeologische ondergrond. Het samengaan van die aspecten is dus zeker iets waar we ons in de toekomst zullen moeten over beraden.

Open-Monumentendag wordt ook minder en minder een ééndagsfeest. Open-Monumentendag-junior, de Open Monumentendag voor de scholen, is traditioneel een tweede feestdag, en dit jaar heeft het feest voor het eerst tot dinsdag geduurd. Op die manier konden vele honderden leerlingen, uit alle onderwijsnetten- en niveaus, kennis maken met hun erfgoed.

Dit jaar zorgt ook de Monumentenstrijd voor een extra week vol aandacht voor het erfgoed.

Dit crossmediale project dat de VRT samen met de ganse erfgoedsector organiseert, is er in korte tijd in geslaagd om in praktijk duidelijk te maken wat "maatschappelijk draagvlak" betekent. Ganse gemeenten, steden en streken hebben zich achter hun erfgoed geschaard, in de hoop dat hun project de selectie van de laatste 15 haalt. Wie dat nog niet gedaan zou hebben, kan in extremis nog zijn favoriet verder helpen door te stemmen. Vanavond worden de lijnen gesloten en worden alle stemmen geteld.

De vele tienduizenden mensen die een stem hebben uitgebracht en de creatieve manier waarop de verschillende initiatiefnemers hun project onder de aandacht hebben geplaatst, tonen de dynamiek van de erfgoedsector aan. Tegelijkertijd heeft Vlaanderen ook kunnen kennis maken met de veelzijdigheid van het erfgoed want naast de meer klassieke monumenten zoals kerken, woonhuizen of brouwerijen komen ook landschappen, archeologische sites of zelfs het varend erfgoed in aanmerking.

Op dinsdag 19 september a.s. om 12.15 uur worden de 15 laureaten bekendgemaakt en kan het aftellen naar de rechtstreekse uitzendingen vanaf januari 2007 beginnen. Aan het enthousiasme te zien, zal ook het vervolg van Monumentenstrijd een succes worden. Hierdoor komt het voornemen om het een gans jaar door Open Monumentendag te laten zijn én om 6 miljoen Monumentenwachters te krijgen in Vlaanderen weer een hele stap dichter.

Dames en heren,

Monumentenstrijd zorgt er natuurlijk voor dat erfgoed bijzonder veel aandacht krijgt in de media. Wat mij betreft is dat uiteraard terecht, maar ik wil er ook voor zorgen dat Monumentenstrijd als het ware een duurzaam karakter krijgt. Dat kan in de eerste plaats door ervoor te zorgen dat alle erfgoedprojecten in Vlaanderen voldoende mogelijkheden krijgen op het vlak van onderhoud en restauratie.

Veel initiatiefnemers worden nog steeds afgeschrikt om een project te realiseren wanneer zij vernemen dat het soms jaren kan duren vooraleer hun premie kan worden toegekend. Dit is een oud zeer in de erfgoedzorg. Toen ik als Vlaams minister bevoegd werd voor het onroerend erfgoed was het dan ook één van mijn beleidsprioriteiten om hier komaf mee te maken.

In primeur kan ik u hier aankondigen dat ik tijdens de begrotingsbesprekingen erin geslaagd ben om voor 2007 een extra budget van ruim 20 miljoen euro (21,4 mio) aan restauratie- en onderhoudskredieten te voorzien. Dit bedrag, een toename van bijna 50% bovenop het huidige beschikbare budget (44,7 mio euro), moet volstaan om de laatste stap in het wegwerken van de achterstand in het toekennen van restauratiepremies te realiseren.

De eerste stap in dit proces was het herstellen van het evenwicht tussen beleids- en betaalkredieten. Doordat de beleidskredieten in het verleden aanzienlijk hoger waren dan de betaalkredieten, konden wel veel restauratiepremies worden toegekend, maar konden ze niet aan eenzelfde ritme worden uitbetaald. Hierdoor ontstond een wachtlijst. Vanaf het eerste begrotingsjaar van deze legislatuur heb ik de betaalkredieten stelselmatig opgetrokken.

In tweede instantie heb ik mijn aandacht gericht op de wachtlijsten voor restauratiepremies. De restauratiepremies aan particulieren, vzw's en openbare besturen kunnen doorgaans binnen het jaar na de administratief-inhoudelijke goedkeuring van hun restauratiedossier worden toegekend, met alle positieve gevolgen van dien voor planning, kosten en uitvoeringstermijnen.

Voor dossiers "eredienst" - voornamelijk voor de restauratie van kerken - loopt de wachttijd echter op. Het betreft niet zelden zware restauratiedossiers, met navenant hoge restauratiepremies. Ook dit probleem kan nu concreet worden aangepakt dankzij de injectie van bij de 20 miljoen euro extra begrotingskredieten.

In een volgend stadium willen we vermijden dat er nieuwe wachtlijsten zouden ontstaan door vooral aandacht te hebben voor een doorgedreven en vooraf gepland onderhoud. Dit is efficiënter en goedkoper dan opeenvolgende dure restauratiefases.
Dit kan in de praktijk gestalte krijgen door bijvoorbeeld beheers- en meerjarenplanning op te stellen. De premieregeling voor beschermde landschappen en varend erfgoed zijn nu al op deze principes gebaseerd.

Dames en heren,

Tot slot is het mij een waar genoegen om traditiegetrouw tijdens dit slotfeest de winnaar van de Vlaamse Monumentenprijs 2006 bekend te maken. Draagvlak en voorbeeldfunctie zijn enkele van de basisprincipes waaraan een project moet voldoen om genomineerd te worden voor de Vlaamse Monumentenprijs.

Op 28 augustus maakte ik in Ename de vijf provinciale laureaten bekend. Ik som ze nog even kort voor u op:

de barokke Sint-Augustinuskerk te Antwerpen, gerestaureerd en herbestemd tot hedendaags muziekcentrum;

de Keizelboomgaard in Diepenbeek, met ruim 2.000 hoog- en laagstamfruibomen, aangeplant als levend archief van fruitkundig erfgoed;

het Stoomcentrum in Maldegem, dat de lokale stationssite restaureerde en veelzijdig herbestemde, en historische stoomtreinen laat rijden op de buiten gebruik gestelde spoorlijn Eeklo-Brugge;

de 18de eeuwse Norbertijnerpastorie van Wemmel,
gerestaureerd en herbestemd tot administratief gebouw;

brouwerij "De Leeuw" in Aartrijke-Zedelgem, een
gebouwencomplex uit 1871, gerestaureerd en herbestemd tot gemeentelijk archief.

Alle laureaten zullen zo meteen alvast een prijs ontvangen van 2.500 Euro. De winnaar krijgt daar bovenop nog eens 12.500 Euro.

Zoals ik al in Ename aangaf, zijn eigenlijk alle laureaten winnaars. Ze tonen elk op hun eigen manier hoe veelzijdig de onroerend-erfgoedwereld en de onroerend-erfgoedzorg zijn, op welke diverse manieren erfgoed functioneel kan blijven in onze moderne maatschappij, en hoe overheden en particulieren in de meest uiteenlopende samenwerkingsverbanden de kracht zijn achter succesvolle projecten.

Het was dus niet eenvoudig om een winnaar te kiezen. Zelfs de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed, en mijn administratie zijn het onderling niet eens geworden. Zo werden mij drie verschillende winnaars voorgesteld: alfabetisch, de Keizelboomgaard, de Sint-Augustinuskerk en het Stoomcentrum. Graag geef ik deze drie dan ook een eervolle vermelding.

Er kan echter maar één winnaar zijn, en uiteindelijk heb ik me bij de eindbeslissing laten leiden door enkele van mijn beleidsaccenten:

het belang van een integrale erfgoedbenadering, met aandacht voor verschillende erfgoedvormen;
draagvlak, betrokkenheid en samenwerking als essentiële basis voor geslaagde erfgoedzorg;
het belang van vrijwilligerswerk als motor voor een geëngageerde erfgoedzorg;
herbestemming en moderne ontsluiting als sleutel tot een goede integratie van erfgoed in ons dagelijks leven.

Eén laureaat speelt perfect op al deze accenten in: het Stoomcentrum van Maldegem.

Zo meteen wordt naast mij een filmpje geprojecteerd (met dank aan de VRT), zodat u ook visueel kan kennis maken met dit veelzijdige herbestemmings- en ontsluitingsproject, dat zowel onroerend, roerend als mobiel erfgoed betreft, en dat gedragen wordt door vrijwilligers, omwonenden, specialisten en talrijke bezoekers.

Na het filmpje kunnen de vijf winnaars hun prijs in ontvangst komen nemen, maar ik zou hen nu al willen feliciteren met de geleverde prestaties. Dankzij hun schitterende voorbeeld wordt bewezen dat geslaagde, geëngageerde, geïntegreerde en integrale erfgoedzorg geen illusie meer is. De vijf geselecteerde projecten bewijzen op kleine schaal wat op grote schaal wordt gedemonstreerd door Open-Monumentendag, Monumentenstrijd en Erfgoeddag: erfgoedzorg leeft, en enkel dankzij de inzet van velen.

Ik zou dan ook iedereen willen bedanken die van ver of nabij bij deze erfgoedfeesten betrokken is, voor de inzet en het enthousiasme, en voor de gegarandeerde kwaliteit van het eindresultaat. Een bijzonder woord van dank gaat vandaag naar onze Limburgse gastvrouwen en
-heren: de provincie, de stad Sint-Truiden, de erfgoedeigenaars en de talrijke organisatoren en medewerkers van dit slotfeest. Dankzij hen hebben we vandaag opnieuw kunnen kennismaken met enkele Vlaamse erfgoedpareltjes.

Ik zou zeggen: afspraak op het volgende erfgoedfeest!

Ik dank u.