Verbetering van hoger beroep
Persbericht | 18-10-2006
In Nederland en enkele omringende landen zijn maatregelen genomen om
de toeloop op het hoger beroep rechter enigszins te temperen en ervoor
te zorgen dat de procedure kwalitatief goed en tegelijkertijd
efficiënt verloopt. Binnenkort worden alle in kaart gebrachte kosten
en baten van de hoger beroep procedures besproken met hoger beroep
rechters en advocaten, zodat het afwegen van meer en minder goede
maatregelen mogelijk wordt.
Dat blijkt uit de vandaag door Minister Hirsch Ballin van Justitie aan
de Tweede Kamer aangeboden internationale studie `Verbetering van
Hoger beroep?' In Nederland, Duitsland, Engeland/Wales en Frankrijk
zijn de laatste jaren binnen diverse rechtsgebieden
stroomlijningmaatregelen in de hoger beroep procedure getroffen.
Steeds vaker is de eerste rechterlijke uitspraak meteen de enige,
worden bagatelzaken van hoger beroep uitgesloten en verandert het
karakter van hoger beroep van een algehele herbeoordeling naar een
meer beperkte reviewprocedure.
Het ontbreekt veelal aan empirische gegevens om de voor- en nadelen
van de maatregelen te meten. Onderzoekers van de Universiteit van
Tilburg brachten in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en
Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie in beeld
welke effecten bekend zijn en ontwikkelden een overzicht van kosten en
baten van hoger beroep. Kosten zijn bijvoorbeeld de kosten voor
procespartijen, (griffierechten, advocaatkosten etc) en voor de
rechterlijke organisatie. De baten van hoger beroep koppelen de
onderzoekers aan de functies van hoger beroep, zoals herstel van
fouten, herbeoordeling van zaken en rechtsvorming.
Er zijn verschillende soorten maatregelen: (1) het verminderen van de
aard en de hoeveelheid taken van hoger beroep rechters, (2) het
veranderen van de prikkels om in hoger beroep te gaan, bijvoorbeeld
door het verhogen van de prijs van hoger beroep, (3) het veranderen
van de inrichting van hoger beroep, bijvoorbeeld door versnelde
procedures, unusrechtspraak (één rechter) en door casemanagement en
(4) het invoeren van alternatieven voor hoger beroep, bijvoorbeeld
door het bevorderen van schikkingen.
Afweging van deze maatregelen aan de hand van het ontwikkelde
analysekader leert dat bij selectie van zaken (1) aanbevolen wordt om
makkelijk toepasbare criteria te kiezen en om deze zo vroeg mogelijk
in de procedure in te zetten. Beperking in hoger beroep van het
aanvoeren van nieuwe feiten, stellingen en bewijs leidt waarschijnlijk
(net als in Duitsland) tot onevenredig verhoogde selectiekosten. Ook
zal `frontloading van kosten' het gevolg zijn; procespartijen voeren
bij de eerste rechter voor de zekerheid zoveel mogelijk feiten en
bewijs aan. Bij maatregelen in de tweede categorie is onder andere het
verbeteren van prikkels voor advocaten om kosten te beheersen een
veelbelovende maatregel. In de derde categorie is ondermeer het
oprichten van gespecialiseerde gerechtshoven een veelbelovende
maatregel. Alternatieven voor hoger beroep, de vierde categorie, zijn
op het eerste gezicht veelbelovend, waarbij maatregelen om fouten in
eerste aanleg te voorkomen meer aandacht zouden verdienen.
De onderzoekers benadrukken dat hoger beroep onderdeel is van, en
schakel vormt in, een systeem van rechtspleging. De voordelen van
hoger beroep zullen waarschijnlijk het hoogste zijn (en de kosten het
laagste) als hoger beroep andere functies vervult dan de eerste
instantie, en in het bijzonder functies die de eerste instantie
ondersteunen en versterken: foutencorrectie, rechtsvorming en het
bevorderen van rechtsgelijkheid.
Ministerie van Justitie