Partij van de Arbeid


Den Haag, 18 oktober 2006


Bijdrage van het lid Samsom (PvdA) aan het plenaire debat


over de Begroting Ontwikkelingssamenwerking 1e TK


(Gesproken woord geldt)


Voorzitter, hoe relevant zijn de woorden honger, ziekte, gebrek, geweld en Afrika nog in het Nederlandse politieke debat? Nou, heel relevant, zo weet ik sinds dit weekend. Want het zijn 6-letterwoorden en via het TV-spelletje Lingo deden ze de politiek even op haar grondvesten trillen. Het vervulde me met trots. Ik heb het heugelijke nieuws meteen dolenthousiast op de CDA-website "ik ben trots op Nederland" gemeld. Ik reken op zo'n mooi blauw tegeltje.


En nu zonder een spoor van ironie. Wat doen we nu echt aan de bestrijding van honger, ziekte, gebrek en geweld in grote delen van deze wereld? Hoeveel zijn we bereid te ondernemen vanuit onze knusse welvarende polder, om ook andere mensen mee te laten delen in de welvaart? Over die vraag gaat de Minister voor Ontwikkelingssamenwerking. Die vraag staat vandaag dus centraal.


Maar met alle waardering voor de begroting voor 2007 van deze Minister. Voor de beantwoording van de vraag wat Nederland de komende jaren in petto heeft voor de armen in deze wereld, moeten we toch vooral kijken naar de plannen van de politieke partijen voor de wat langere termijn. En dan wordt het me koud om het hart.


Ik begin bij de VVD. Die partij heeft de afgelopen jaren met wisselend succes een karikatuur gemaakt van het debat over ontwikkelingssamenwerking. En wat heeft dat nu opgeleverd? Niets, Nada, Nakkes. Er is werkelijk geen enkel substantieel voorstel van de VVD overgenomen in de afgelopen jaren. Wellicht is dat de reden dat de VVD in haar verkiezingsprogramma ook geen enkel voorstel meer doet. Behalve dan het voorstel om 600 miljoen te bezuinigen. Daarin toont de VVD haar ware aard. Het doel was dus niet betere ontwikkelingssamenwerking maar minder ontwikkelingssamenwerking. Was alle poeha de afgelopen jaren alleen maar bedoeld om het werkelijke doel - minder geld aan arme landen geven zodat je zelf lekker meer overhoudt - te maskeren? Dan ben ik in ieder geval blij dat het nu duidelijk is.


En dan het CDA. Mooie woorden, maar geen ambitie. Alles vooral bij het oude laten. Wat betreft het CDA hoeven landbouwsubsidies niet radicaal te worden aangepakt, hoeft de hulp niet effectiever en hoeft de corruptie niet bestreden te worden. Vervuiling van het budget wordt door het CDA goedgekeurd en het aandeel ontwikkelingssamenwerking hoeft niet omhoog. Dat doet bij mij de vraag rijzen: strekt de ambitie en de naastenliefde van het CDA nog voorbij Lobith?


En wat stelt de PvdA hiertegenover? Een realistische internationale politiek in dienst van een groot ideaal: een einde maken aan armoede. Onze generatie is de eerste die de middelen en de kennis tot zijn beschikking heeft om dit ideaal waar te maken. Daarin falen zou een onuitwisbare schande zijn. Daarom kiezen we onvoorwaardelijk voor ruimhartige ontwikkelingshulp. Maar ons ideaal komt alleen dichterbij als we ook bereid zijn om constant die hulp te blijven verbeteren. Wat ons betreft laten we zaken dus niet zoals ze zijn en werken we continu aan verbetering. Daarbij ligt het accent de komende jaren op corruptiebestrijding; echt investeren in bedrijvigheid (MKB in plaats van exportbevorderende subsidies; radicale harmonisatie (afscheid van de hobbyprojecten); hulp bij energievoorziening als cruciale factor in ontwikkeling; afscheid van verstorende subsidies (landbouw) en handelvoorwaarden.


Namens al die mensen die van Nederland weer een vooraanstaande rol in de internationale samenwerking verwachten zeg ik: ik smacht naar verkiezingen.


Maar ook tot die tijd valt er nog wel het nodige te verbeteren. En dat moet dan in deze begroting.


Allereerst het onderwerp energie. Voor de PvdA is de energievoorziening een absolute prioriteit. Niet alleen in Nederland, maar ook elders. Mijn collega Koenders sprak er ook al over. Onze gezamenlijke toekomst is afhankelijk van de vraag of we erin slagen om de overgang naar een schone energievoorziening te maken vóórdat klimaatverandering en oprakende brandstoffen ons voor onoverkomelijke problemen plaatsen. Daarom investeren we in Nederland in schone energie, maar schroeven we ook onze ambities op het gebied van Internationale samenwerking flink op. Onze inzet is 150 miljoen extra per jaar. Dat is nogal een groot verschil met de inzet van het kabinet. 10 Miljoen mensen van energie voorzien klinkt aardig, maar is wel erg mager, gegeven de enorme uitdaging om het energievraagstuk op te lossen. Nederland kan de wereld in haar eentje niet redden, maar moeten we onze ambitie niet een tandje opschroeven? Vindt de Minister nu echt dat ze voldoende doet aan het prangende energievraagstuk? (amendement)


Schuldkwijtschelding. Van iedere 100 euro hulp gaat er in 2007 12 euro naar schuldkwijtschelding. Terwijl de afbetalingen gewoon in de algemene middelen verdwijnen. Het wordt dus niet beter, maar erger. De Minister stelt dat ze voldoet aan de ODA-criteria en dat ze daar niet van wil afwijken. Maar niets verhindert de regering om het bedrag voor ontwikkelingssamenwerking te verhogen met het bedrag dat naar schuldkwijtschelding gaat. Zo gaat schuldkwijtschelding niet ten koste van andere zaken. Dat is de keuze die wij wel maken. Zou de Minister dat geen elegante oplossing vinden?


Dan de exportsubsidies, ORET. Gebonden exportsteun. Perverse hulp. Maak er een einde aan. De Minister zegde vorig jaar toe om onze suggestie om deze gebonden hulp te ontbinden en bij het reguliere programma van de FMO onder te brengen, eens serieus te onderzoeken. Sindsdien blijft het stil. Wat zijn de plannen met ORET?


Trafigura : het bedrijf dat dood en verderf zaaide met de gifdump in Ivoorkust. Tot nu toe sprak ik vooral met de staatssecretaris van milieu over zijn betrokkenheid bij dit schandaal. Maar er is meer. Wat ons betreft zetten we alles op alles om de boeven te pakken en de slachtoffers te helpen. En daarbij is een rol voor Ontwikkelingssamenwerking weggelegd. Kunnen we bijvoorbeeld bijstand verlenen aan diegenen die een schadeclaim tegen het bedrijf Trafigura overwegen? Volgende week doet de VN waarschijnlijk een oproep aan donorlanden voor hulp om de opruiming en nazorg te betalen. Ik ga ervan uit dat wij vooraan in de rij staan om hieraan onze bijdrage te leveren. Kan de Minister dit toezeggen?


En dan het medefinancieringsstelsel: De eerste ronde is achter de rug en de eerste slachtoffers zijn gemaakt. Op basis van de beschikkingen die we hebben gezien, stijgt toch wel heel erg de lucht van een papieren exercitie op. Puntenlijstjes stroken niet altijd met de werkelijkheid. Waarom is het budget voor vernieuwende organisaties zo karig besteed? Waren er echt geen goede aanvragen? Of zijn de vernieuwende aanvragers beoordeeld met de meetlat van gevestigde organisaties? Zo krijgen we nooit de innovatie in de sector die we graag willen.
Een probleem dat we al eerder hebben aangekaart: regionaal werkende organisaties vallen tussen wal en schip: niet uit het MFS, maar ook niet uit SALIN. Die clubs moeten zich maar wenden tot de ambassade zei de Minister afgelopen jaar. Een organisatie als de African Wildlife Organisation heeft dat geprobeerd maar vangt bot. Terwijl de kwaliteit van het werk onomstreden is. Daar moet dus echt een andere oplossing voor komen.


Rwanda. Een belangrijke case voor het geven van ontwikkelingshulp aan een land waarin politieke vrijheiden maar zeer moeizaam worden verbeterd. Hier moet het systeem van hulp; gekoppeld aan politieke dialoog om zo tot verbetering te komen, zich bewijzen. Uitvoering van ons amendement op dit punt, lijkt nu totaal verkeerd te worden aangepakt: er wordt gekort op kritische organisaties in plaats van overheidsbudget. Daarmee wordt het tegenovergestelde bereikt van wat was beoogd.


Afrondend voorzitter. De koningin begon de troonrede met mooie woorden over onze verantwoordelijkheid voor de rest van de wereld. Ik doe een klemmende oproep aan de Minister en vooral aan de coalitiepartijen om het niet bij mooie woorden te laten.