Overwegencongres van ProRail en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
(VNG)
Toespraak | 07-12-2006 | Utrecht | Karla Peijs, minister van Verkeer
en Waterstaat
Alleen de uitgesproken tekst geldt.
Dames en heren,
De wereld is verdeeld in twee soorten mensen: zij die op tijd komen en
zij die te laat zijn. Mensen in de tweede categorie weten meestal wel
waaraan ze de schuld moeten geven. Met stip op nummer één vinden we de
openstaande brug. Op de voet gevolgd door nummer twee: de gesloten
overwegbomen. En over die overwegbomen wil ik het vandaag even met u
hebben. Want er komen er alleen maar méér bij. Dat is goed nieuws voor
de laatkomers want zo behouden ze hun smoes. Maar het is vooral goed
nieuws voor de veiligheid. Want overwegbomen kunnen levens redden. En
wie mij een beetje kent, weet dat ik dat heel belangrijk vind.
Ik mag wel zeggen dat het niet al te best gesteld was met de
veiligheid op spoorwegovergangen. Eind jaren negentig hebben we met
elkaar besloten daar iets aan te doen. We zijn toen begonnen met het
Programma Verbetering Veiligheid Overwegen - kortweg het PVVO. We
hebben onze doelstellingen gebaseerd op het peiljaar 1985 uit de Nota
Spoorwegveiligheid. Toen vielen er bijna vijftig doden op
spoorwegovergangen en ongeveer net zo veel gewonden. De bedoeling was
die aantallen in 2010 te hebben gehalveerd. En wat blijkt: we hebben
onze doelstelling nu al gehaald! In 2005 vielen er 18 doden en 23
gewonden. Dat zijn er nog steeds 18 en 23 te veel. Maar het is wel een
groot succes en dat is voor een belangrijk deel te danken aan de komst
van overwegbomen op plekken waar vroeger alleen een paal met een
andreaskruis, een bel en drie knipperlichten stond. Of om het in
vaktermen te zeggen: we hebben veel AKI's vervangen door AHOB's en
mini-AHOB's.
We waren al met de uitvoering begonnen, toen uit onderzoek bleek dat
juist bij AKI's de meeste ongelukken gebeuren. Daarop heeft ProRail op
ons verzoek het tempo verhoogd en is in sneltreinvaart doorgegaan met
de vervanging van AKI's door AHOB's en mini-AHOB's. De laatste tijd
ligt ProRail flink onder vuur door verschillende ongevallen en
bijna-ongevallen op het spoor. Daar kunnen we niet omheen en ik wil
dan ook niets afdoen aan de ernst van de zaak. Maar vandaag gaat het
daar even niet over. Vandaag gaat het over spoorwegovergangen. En dan
verdient ProRail gewoon een groot compliment. Zo sportief moeten we
zijn!
Het PVVO heeft nadrukkelijk ook méér om het lijf dan het laten
vervangen van AKI's door AHOB's en dergelijke. Want ProRail neemt ook
maatregelen om de zichtbaarheid van spoorwegovergangen te vergroten en
de naderingssnelheid van het verkeer te verlagen. Dat kan op allerlei
manieren. Helaas schiet de tijd te kort om ze stuk voor stuk op te
noemen. Maar ik vind het wel belangrijk om te zeggen dat geen enkele
maatregel de weggebruiker ontslaat van zijn verplichting zelf heel
goed op te letten. Uit onderzoek weten we dat bijna elk ongeval op
spoorwegovergangen te wijten is aan de weggebruiker zelf. Ik vind dat
best vervelend om te zeggen. Maar zo liggen de feiten nu eenmaal. Dus
wat je ook doet om spoorwegovergangen veiliger te maken, als iemand
onnodige risico's neemt bestaat de kans dat het vreselijk verkeerd
afloopt.
Als je écht wilt dat er niets mis kan gaan, moet je een tunnel of
viaduct bouwen. Dan heb je geen spoorwegovergangen meer nodig. Zo'n
tunnel of viaduct kost veel geld, maar het levert ook wat op, zeker in
bebouwd gebied: meer veiligheid, meer ruimtelijke kwaliteit en minder
belemmeringen voor het overige verkeer. Ik heb net een
subsidieprogramma van 300 miljoen ingevuld voor het wegnemen van
spoorse doorsnijdingen in stedelijk gebied, waarin we al deze aspecten
samen hebben bekeken. Het enthousiasme voor deze nieuwe manier van
werken was en is groot, bij mij en bij de gemeenten. En ik sluit niet
uit dat we hier in het vervolg op het huidige PVVO, dus na 2010, op
verder borduren. Maar natuurlijk zullen we ook altijd
spoorwegovergangen houden. En die moeten ze zo veilig mogelijk maken.
Dames en heren,
Sommige spoorwegovergangen zijn met de beste wil van de wereld niet
veiliger te maken. Of het kost gewoon buitensporig veel geld. Daarom
heeft ProRail inmiddels een aantal gevaarlijke spoorwegovergangen
moeten opheffen. Niet iedereen was hier even gelukkig mee. En in
sommige gevallen kan ik mij dat best voorstellen. Het is natuurlijk
best wennen als je opeens een andere route moet nemen. Vooral voor
fietsers en wandelaars. Verschillende belangengroepen hebben hier
terecht over aan de bel getrokken. Ook in de Tweede Kamer zijn over
dit onderwerp vragen gesteld.
Het uitgangspunt van mijn beleid is dat er maatwerk moet zijn. Vroeger
zeiden we: overwegen zoveel mogelijk sluiten. Nu zegen we: openhouden
als de veiligheid het toelaat. Als de wegbeheerder een overweg moet
sluiten, moet er dus eerst een risicoanalyse liggen waaruit blijkt dat
het ook écht nodig is. Alle belangen, alternatieven en kosten en baten
moeten heel helder tegen elkaar zijn afgewogen. Eind van het jaar
krijg ik van ProRail nog de trendrapportage overwegen die hier op
ingaat, en die zal op mijn beurt weer naar de Kamer sturen.
Ik neem deze problematiek dus uiterst serieus. Maar we hebben het wel
over een lastig vraagstuk. Want wat is wijsheid? Hou je een
spoorwegovergang open en kies je zo niet alleen voor de snelste of
aantrekkelijkste weg van A naar B maar misschien ook wel voor de
snelste weg naar een ongeval? Of sluit je hem af en kies je voor
veiligheid? Dat ligt vaak niet zo zwart-wit. Maar het uitgangspunt is
dat je een spoorwegovergang niet sluit om mensen te pesten. Je doet
het om ongelukken te voorkomen. Om levens te sparen. Bovendien
betekent de afsluiting van een spoorwegovergang nooit dat er ook een
weg wordt afgesloten. Er is áltijd een alternatief. En maatwerk
leveren betekent dat de waarheid altijd wel in het midden zal blijven
liggen, zoals zo vaak. Dus het is vooral ook belangrijk dat we met
elkaar in gesprek blijven.
Dames en heren,
Sinds we zijn begonnen met de uitvoering van het PVVO, heeft ProRail
ongeveer 2/3 van de ongeveer 600 AKI's in Nederland omgebouwd tot
mini-AHOB. Ongeveer 1/6 is omgebouwd tot AHOB en een zelfde deel is óf
opgeheven óf samengevoegd met een andere spoorwegovergang. En zoals ik
al zei: de doelstelling voor 2010 is al gehaald. Is dit dus ons
eindstation? Ik hoop van niet. De AKI's zijn nu omgebouwd en daarmee
hebben we een belangrijke slag geslagen. Maar er zijn nog genoeg
plekken over die aandacht verdienen. En als het aan mij ligt, stomen
we op volle kracht door om de cijfers verder omlaag te krijgen. Dat
zal niet makkelijk zijn. We moeten zelfs oppassen dat de cijfers vroeg
of laat niet de verkeerde kant opgaan. Want het wordt steeds drukker
op het spoor en dus moeten we steeds beter ons best doen voor de
veiligheid.
Ik sluit af met een verzoek. Als u straks de weg op gaat en u staat
toevallig voor gesloten overwegbomen, wacht dan écht tot het rode
licht gedoofd is. Want te laat op je bestemming komen omdat er nog een
trein aankomt is vervelend. Maar nooit meer op je bestemming komen,
dat is pas écht verschrikkelijk.
Dank u wel.
Ministerie van Verkeer en Waterstaat