6 december 2006
Een mensenrechtenbenadering van geweld tegen vrouwen
Oratie prof. dr. Ineke Boerefijn: De blinddoek opzij
Geweld tegen vrouwen is een schending van de rechten van de mens. Een
effectieve aanpak door de overheid moet daarom op mensenrechten zijn
gebaseerd. Dat is de boodschap van Ineke Boerefijn, die vrijdag 8
december met haar oratie de Opzij-wisselleerstoel aanvaardt. Ze is de
vierde Opzij hoogleraar.
Mensenrechtenverdragen garanderen rechten aan "een ieder" en verbieden
discriminatie op grond van, onder meer, geslacht. Iedereen is gelijk
voor de wet en gelijk voor de rechter. Dat is wat Vrouwe Justitia
symboliseert met haar blinddoek. Neutrale regels bieden echter in de
praktijk niet per definitie gelijke bescherming, stelt Ineke
Boerefijn. Tot voor kort beschermden mensenrechten vooral tegen
overheidsoptreden in de openbare sfeer. Omdat huiselijk geweld de
meest voorkomende vorm van geweld tegen vrouwen is, viel dat buiten
het bereik van mensenrechten, ondanks het feit dat het op grote schaal
voorkomt en ernstige gevolgen heeft. Dankzij intensieve en succesvolle
lobbies van vrouwenorganisaties is daarin sinds de jaren '90
verandering gekomen; nu is algemeen aanvaard dat geweld tegen vrouwen
een schending van mensenrechten is.
Er zijn volgens de Opzij hoogleraar een aantal mensenrechten in het
geding. Het recht op leven, het recht gevrijwaard te zijn van
marteling, de aantasting van de lichamelijke integriteit, het recht
gevrijwaard te zijn van wrede en onmenselijke behandeling, seksueel
geweld en discriminatie.
Dat mensen rechten hebben, brengt mee dat staten verplichtingen
hebben. Ineke Boerefijn vindt het belangrijk dat bij de concretisering
van de verplichtingen wordt aangesloten bij bestaande
mensenrechtennormen en de uitleg daarvan in jurisprudentie. Dat
onderstreept dat geweld tegen vrouwen een schending is van
internationaal aanvaarde en beschermde mensenrechten, en dat de
consequenties van schendingen voortvloeien uit het internationale
recht. Er zijn verschillende internationale instanties die toezicht
houden op de naleving van de rechten van de mens. Als de verschillende
deskundigen elkaars werk meer gebruiken, helpt dat een einde te maken
aan de bestaande verkokering tussen mensenrechten en vrouwen en recht.
Overheden mogen geen wetgeving en beleid in stand houden die vrouwen
discrimineert. Dat houdt ook in dat zij moeten letten op de gevolgen
van sekseneutrale wetgeving en beleid. Het Nederlandse beleid over
huiselijk geweld is sekseneutraal, en besteedt daarom onvoldoende
aandacht aan de oorzaak van deze vorm van geweld, te weten de
structurele ongelijkheid tussen vrouwen en mannen. Het beleid over
huiselijk geweld zou moeten zijn ingebed in het emancipatiebeleid,
betoogt Boerefijn.
Overheden zijn aansprakelijk volgens het internationale recht als
overheidsfunctionarissen geweld tegen vrouwen plegen. Het VN Verdrag
tegen Marteling geeft daarvoor een goed kader. Tot voor kort hield het
Comité tegen Marteling, dat toeziet op de naleving van het Verdrag,
zich nauwelijks bezig met seksespecifieke schendingen. Op basis van
recente uitspraken heeft Boerefijn goede hoop dat daarin verandering
is gekomen. Zij spoort deskundigen op het gebied van geweld tegen
vrouwen daarom aan dit Verdrag meer te gebruiken in hun werk.
Overheden kunnen daarnaast ook aansprakelijk zijn voor huiselijk
geweld als er niet direct een overheidsfunctionaris bij betrokken is.
Dat is het geval als de overheid onvoldoende maatregelen heeft
getroffen om geweld tegen vrouwen te voorkomen en te bestrijden.
De blinddoek die in het verleden leidde tot blindheid voor de verhalen
van vrouwen begint doorzichtig te worden, vat Boerefijn samen. `De
blinddoek van Vrouwe Justitia symboliseert de onafhankelijkheid en
onpartijdigheid van de rechterlijke macht, wat ook tot de fundamentele
rechten van de mens hoort. Het negeren van relevante verschillen leidt
echter tot onrechtvaardige uitkomsten. In dergelijke gevallen moet de
blinddoek opzij.'
De Opzij-wisselleerstoel werd ingesteld bij het 25-jarig jubileum van
het maandblad Opzij in 1997. Het thema van de leerstoel is `Vrouwen in
conflictsituaties'. De leerstoel is ondergebracht bij het Centrum voor
Gender en Diversiteit van de Universiteit Maastricht.
Noot voor de pers:
Voor meer informatie over de inhoud van dit persbericht kunt u terecht
bij Femke Kools, tel. 043 3885230, e-mail femke.kools@ssc.unimaas.nl
De afdeling Communicatie & Relatiebeheer van de UM is bereikbaar via
043 388 5222, e-mail pers@bu.unimaas.nl. Voor urgente zaken buiten
kantooruren: 06 4602 4992. De persberichten van de Universiteit
Maastricht staan op internet: http://www.pers.unimaas.nl/
Zie ook het Research Magazine voor meer interessant onderzoek aan de
UM: http://www.unimaas.nl/researchmagazine
Universiteit Maastricht - 30 years of international quality
Maastricht University is a Dutch university with a strong European and
international outlook. Cherishing and stimulating talented people and
creating opportunities for innovative education and research relevant
to society's needs are core values of Maastricht University.
Universiteit Maastricht