IP/07/114
Brussel, 31 januari 2007
Concurrentie: het sectoronderzoek van de Commissie brengt aanzienlijke
concurrentiebeperkingen in de sector retailbanking aan het licht
De Europese Commissie heeft het eindverslag gepubliceerd van haar onderzoek
naar de mededingingssituatie in de sector retailbanking. Dit onderzoek heeft
een aantal mededingingsproblemen aan het licht gebracht in de markten voor
betaalkaarten, betalingssystemen en retailbankingproducten. Belangrijke
aanwijzingen hiervoor zijn grote verschillen in handelaren- en
afwikkelingsvergoedingen voor betaalkaarten, toegangsbeperkingen op de
markten voor betalingssystemen en kredietregisters, belemmering van de
cliëntmobiliteit en productkoppeling. Sommige marktdeelnemers hebben, naar
aanleiding van de publicatie, in 2006, van de voorlopige resultaten van het
onderzoek op het gebied van betaalkaarten (zie IP/06/496 en MEMO/06/164)
reeds aangeboden vrijwillig hervormingen te zullen doorvoeren. De Commissie
zal de bevoegdheden die haar op grond van de mededingingsregels worden
verleend, gebruiken om ernstig misbruik aan te pakken, waarbij zij nauw zal
samenwerken met de nationale mededingingsautoriteiten. De uitkomst van het
onderzoek zou de mededinging in de sector retailbanking moeten bevorderen in
het vooruitzicht van de totstandbrenging van de eengemaakte
eurobetalingsruimte (Single Euro Payment Area - SEPA).
In de woorden van Neelie Kroes, lid van de Commissie belast met
concurrentie: "Het onderzoek heeft uitgewezen dat er veel
concurrentiebeperkingen zijn die de kosten van retailbankdiensten voor
Europese ondernemingen en consumenten onnodig opdrijven. De Commissie
zal ten volle gebruik maken van haar bevoegdheden uit hoofde van de
mededingingsregels om deze beperkingen tegen te gaan, zowel op de
markt voor betaalkaarten als elders, voorzover zij door
mededingingsverstorend gedrag worden veroorzaakt."
Betaalkaarten en betalingssystemen
De Europese betaalkaartindustrie is omvangrijk: de
betaalkaartverrichtingen van consumenten hebben een waarde van in
totaal 1.350 miljard euro per jaar. Deze betalingen leveren de banken
jaarlijks circa 25 miljard euro aan vergoedingen op van
EU-ondernemingen. Het onderzoek van de Commissie heeft aanwijzingen
gevonden voor een aantal problemen:
* sterk geconcentreerde markten in veel lidstaten, met name voor het
verwerven van betaalkaarten, kunnen gevestigde banken in staat
stellen de toegang voor nieuwkomers te beperken en hoge
vergoedingen aan te rekenen;
* grote verschillen in handelarenvergoedingen in de EU.
Ondernemingen in lidstaten met hoge vergoedingen moeten aan banken
bijvoorbeeld een drie- of viermaal hoger percentage van hun
inkomsten uit betaalkaartverkopen afdragen dan ondernemingen in
lidstaten met lage vergoedingen;
* grote verschillen in afwikkelingsvergoedingen tussen banken in de
EU, die niet altijd volledig worden omgezet in lagere vergoedingen
voor kaarthouders. De Commissie bepleit geen kosteloze
afwikkeling, maar de toepassing van deze vergoedingen in sommige
betalingssystemen geeft aanleiding tot bezorgdheid;
* hoge en aanhoudende rentabiliteit - met name door de uitgifte van
kaarten - duidt op een aanzienlijke marktmacht van banken in
sommige lidstaten en hoge vergoedingen voor ondernemingen en
consumenten;
* regels en praktijken die de concurrentie op retailniveau
aantasten, zoals het vermengen van handelarenvergoedingen en
(verboden) toeslagen, en
* uiteenlopende technische standaarden in de EU, waardoor veel
dienstverrichters hun activiteiten niet efficiënt in heel Europa
kunnen uitoefenen.
Na de publicatie van het tussentijds verslag over betaalkaarten en
betalingssystemen heeft de Commissie in een aantal lidstaten
bijeenkomsten met banken georganiseerd om te bespreken of deze
mededingingsbezwaren door zelfregulering konden worden opgelost. Deze
benadering leidt tot veelbelovende resultaten. Goede voorbeelden zijn
Oostenrijk, Finland en Portugal waar de marktdeelnemers de eerste
stappen hebben genomen om de bezwaren van de Commissie weg te nemen.
De Europese banksector legt zich - met de volledige ondersteuning van
de Commissie en de Europese Centrale Bank - toe op de totstandbrenging
van een eengemaakte eurobetalingsruimte (SEPA) om de efficiëntie van
retailbetalingen te verbeteren en de kosten ervan te verlagen. Het
sectoronderzoek heeft een aantal marktbelemmeringen aan het licht
gebracht die in het kader van de SEPA moeten worden aangepakt.
Markten voor retailbankproducten
De sector retailbanking van de EU genereert 250 à 275 miljard euro per
jaar aan brutoinkomsten, gelijk aan 2% van het BBP van de EU. De
markten zijn over het algemeen nationaal van aard, en blijven
gescheiden door factoren als concurrentiebeperkingen, uiteenlopende
wet- en regelgeving en culturele verschillen. Het sectoronderzoek vond
op verschillende gebieden aanwijzingen voor mededingingsproblemen:
* in sommige lidstaten roept de combinatie van aanhoudend hoge
rentabiliteit, sterke marktconcentratie en aangetoonde
toegangsbeperkingen twijfels op inzake het vermogen van de banken
om het prijsniveau voor consumenten en kleine ondernemingen te
beïnvloeden;
* sommige kredietregisters, waarin vertrouwelijke gegevens zijn
opgenomen die door leninggevers worden gebruikt om rentetarieven
voor leningen vast te stellen, worden mogelijkerwijs gebruikt om
nieuwkomers van retailbankmarkten uit te sluiten;
* sommige aspecten van de onderlinge samenwerking tussen banken, met
inbegrip van spaarbanken en coöperatieve banken, kunnen de
mededinging beperken en markttoegang ontmoedigen;
* productkoppeling, d.w.z. de praktijk waarbij een leningnemer
gedwongen wordt een extra verzekering aan te gaan of een lopende
rekening te openen, komt in de meeste lidstaten veel voor. Dit kan
de keuzevrijheid van de cliënt beperken en het vermogen van een
bank om prijzen te beïnvloeden, vergroten; en
* de belemmeringen voor cliëntmobiliteit in de banksector - met name
de moeilijkheid om een lopende rekening te wijzigen - zijn
aanzienlijk. Uit het onderzoek blijkt dat de winstmarge van banken
lager is naarmate de cliënten mobieler zijn.
Het sectoronderzoek is in juni 2005 van start gegaan (zie IP/05/719).
Er werden tussentijdse verslagen gepubliceerd, over betaalkaarten in
april 2006 (zie IP/06/496) en over lopende rekeningen en daarmee
samenhangende diensten in juli 2006 (zie IP/06/999).
Het eindverslag van het sectoronderzoek van de Commissie en de daarmee
samenhangende documenten zijn beschikbaar op:
http://europa.eu.int/comm/competition/antitrust/others/sector_inquirie
s/financial_services/
Voor nadere inlichtingen zie ook: MEMO/07/40.
European Union