16-2-2007
Minister Peijs vertrekt zonder spoor achter te laten
In het laatste debat voor haar vertrek naar Zeeland heeft de VVD bij
monde van woordvoeder Paul de Krom stevige kritiek geuit op de
vertraging bij de Hogesnelheidslijn (HSL).
De VVD betreurt dat de Minister naar Zeeland vertrekt zonder een spoor
achter te laten, althans niet één waar treinen over rijden. Te late en
foutieve inschatting van de risico's (financieel en planning) duiden
op een gebrek aan aansturing en regie op het ministerie. Het is jammer
dat de Minister dit niet tijdig heeft rechtgetrokken. Volgens de
Minister is er echter weinig aan de hand en kan haar opvolger met een
schone lei beginnen. De VVD zal dit scherp in de gaten houden. De VVD
zal in ieder geval niet accepteren dat eventuele tegenvallers ten
koste gaan van investeringen in infrastructuur, zeker niet nu het
nieuwe kabinet daarin toch al niets extra investeert.
Dit debat komt op een ongelukkig moment. De nieuwe bewindslieden staan
al bijna met gepoetste laarzen op het bordes, en als we een beetje
lang doorpraten kunnen we rechtstreeks door naar het
afscheidspartijtje van deze Minister in de Ridderzaal. Het is
niettemin zuur dat deze Minister zonder een spoor achter te laten
richting Zeeland vertrekt - althans een spoor waar iets overheen
rijdt. Het lijkt erop dat deze Minister uiteindelijk met een kras op
haar politieke erfenis dit pand verlaat. Dit is immers het laatste
debat dat wij met deze Minister hebben.
We wisten als Kamer eigenlijk al in december dat het Ministerie - ook
ná de commissie Duivestein - de Betuwelijn en het HSL project nog
steeds niet in de klauwen heeft. Vandaar ook dat de Kamer in december
al besloot om een onafhankelijk onderzoek van de Rekenkamer naar de
overblijvende financiële en planningsrisico's. Het ministerie is door
deze Kamer dus al onder curatele gesteld.
Wat betreft de HSL kunnen we concluderen - zoals de Minister zelf
trouwens ook toegeeft - dat
1. het Ministerie een te late en foute inschatting over de risico's
heeft gemaakt. Niet alleen financieel, maar ook wat betreft de
planning
2. Effectieve communicatie en informatie tussen betrokken partijen
ontbrak
3. Te lang werd over het nieuwe beveiligingssysteem doorgepraat,
zonder knopen door te hakken
4. Een gebrek aan expertise bij het ministerie betekende dat men met
huid en haar was overgeleverd aan de leveranciers. In het verlengde
daarvan is de vraag of de contracten wel deugen. Siemens kon zelf
dreigen om niet langer expertise ter beschikking te stellen waardoor
het Ministerie met de rug tegen de muur kwam te staan.
Kortom: een gebrek aan regie en aansturing resulteert in extra kosten,
onzekere planning en onduidelijkheid over de resterende risico's. De
vraag is of het hele plaatje nu op tafel ligt. Ik vermoed van niet,
maar het onderzoek van de Rekenkamer zal daar definitief uitsluitsel
over moeten geven. De resultaten daarvan zijn absoluut nodig om het
hele plaatje compleet te krijgen. Hoe zeker is het nu dat eind 2008 de
lijn wél in vol gebruik kan worden genomen? Wat betekent de melding
van HSA dat de hogesnelheidstreinen mogelijk niet op tijd beschikbaar
zullen zijn?
De Minister heeft besloten - zo blijkt uit de brief van 13 februari -
om de aansturing van het project te versterken. De vraag is of de
maatregelen die zij aankondigt voldoende zijn om de boel weer op de
rails te krijgen. Is de Minister bereid om de Kamer op korte termijn,
zeg binnen twee maanden, een oordeel te sturen van externe deskundigen
of de aansturing, organisatie en expertise op het ministerie dan wél
goed is geregeld? Ik stel tegelijk voor dat zij bekijken in hoeverre
de aanbevelingen van de Commissie Duivestein door het Ministerie zijn
uitgevoerd. De nieuwe Minister kan de Kamer daar dan mooi over
rapporteren.
De vertraging bij de HSL van 1,5 jaar leidt tot gemiste inkomsten van
222 mln. De Minister zegt: geeft niks, dat halen we later wel weer in.
Zoals de directeur wiens fabriek van 5 miljard zojuist is afgebouwd en
vervolgens opgewekt aan zijn aandeelhouders meldt: `de boel draait 1,5
jaar nog even niet, maar maak je geen zorgen, dat halen we wel weer
in'. Ik vermoed dat de vergadering van aandeelhouders niet rond
borreltijd zou zijn afgelopen. Daarbovenop komt nog zo'n 200 mln. aan
lagere afdrachten door ProRail aan V&W, lagere ontvangsten door de
ingroeiperiode HSA en langer instandhouden van de projectdirectie HSL.
Kan de Minister deze posten even langslopen en uitleggen? Dat alles
bij elkaar opgeteld is de tussenstand 422 mln. Moeten we daar de BTW
afdrachten over ontvangsten HSA nog bij op tellen a 390 miljoen
(staatssteun)? Zo ja, dan is het voorlopig plaatje meer dan 800 mln.
Ik zie de Minister nee knikken, dus ik hoor haar antwoord graag.
Waarom is over die BTW nog geen duidelijkheid?
Maar nog meer risico's liggen op de loer, waarvan onduidelijk is hoe
groot ze zijn en wat die eventueel gaan kosten. Ik noem
arbitragezaken, onvermijdbare schade door HSA, boetes te betalen aan
België etc. Kan de Minister daar op ingaan?
Als dekking van de budgettaire problematiek komt er ineens een wit
konijn uit de hoge hoed. De HSA ontvangsten zijn nu omgerekend in
prijzen van 2006 i.p.v. 2001. Dat scheelt 258 mln. Waarom komt dit nu
ineens naar boven? Is dat toeval of komt het de Minister nu wel goed
uit om de pijn van de vertraging te verzachten? Die 258 miljoen heeft
niets met de vertraging te maken maar wordt wel gebruikt ter dekking
van de tegenvallers. Waarom zijn die ontvangsten niet elk jaar op het
actuele prijsniveau gebudgetteerd? Had dat niet gemoeten? De afdracht
aan het FES (95 mln.) wordt uitgesteld tot na 2020 en bij de begroting
van 2008 wordt het tekort van het Infrafonds a 38 mln. opgelost. Beide
posten zijn verre van zeker. Met de voorgestelde 31 mln. die uit de
risicoreservering wordt getrokken is 422 mln. gedekt, zo rekent de
Minister voor. Terzijde; hoeveel geld zit er eigenlijk nog in de
risicoreservering?
Maar als je alleen de `zekere' dekking
(prijscorrectie+risicoreservering = 289 mln.) neemt en je als
tegenvaller 800 mln. rekent, dan houd je per saldo een tekort van meer
dan 500 mln. over. Nog afgezien van alle PM posten. Ik hoor graag de
argumenten van de Minister waarom deze rekensom niet klopt.
Laat ik duidelijk zijn: de VVD fractie accepteert onder geen enkele
voorwaarde dat dekking van welke extra kosten dan ook ten koste gaan
van andere investeringen in infrastructuur. Wij accepteren niet dat
het verkeersinfarct een acute hartaanval wordt. Het aantredende
kabinet investeert daar toch al geen cent extra in. En daarmee is wat
de VVD betreft gelijk de opdracht aan de nieuwe Minister geformuleerd:
1. de speelruimte om nog meer fouten te maken bij de afronding van de
uitvoering van zowel de Betuwelijn als de HSL is wat ons betreft nul.
Hij zorgt er maar voor dat de treinen volgens de huidige planning
rijden.
2. de ruimte om tegenvallers te financieren ten koste van andere
infrastructuurprojecten is ook nul
3. het ministerie en de projectaansturing moeten door de wasmachine op
hoge temperatuur om de zaak weer vlot te trekken
4. en tenslotte, collega Van Heijum wees daar terecht op, kan hij maar
beter zorgen dat de ICT problematiek bij de kilometerheffing heel wat
beter in de steigers wordt gezet. Anders is dat project bij voorbaat
tot mislukken gedoemd.
Van deze vertrekkende Minister hoeven we niets meer te verwachten. Van
de volgende des te meer. Wij verwachten van hem niks meer en niks
minder dan dat de projecten nu wél tot een fatsoenlijk einde worden
gebracht.
Resteren een aantal vragen. Wordt Den Haag nu wel of niet een HSL
halte? Zijn de treinstellen op tijd klaar? Welke mogelijkheden heeft
de Staat om zich van de medewerking van andere partijen te verzekeren?
Tenslotte over de Betuweroute: is dat derde spoor in 2013 voldoende om
de vraag op te vangen? Is het tracé verder Duitsland in op orde? Het
stuk rondom de grens wordt aangepast maar is dat wel voldoende? Vanaf
wanneer gaan we nu rijden? Ontstaat er vóór 2013 geen bottleneck?
VVD