VVD


16-2-2007

Minister Peijs vertrekt zonder spoor achter te laten

In het laatste debat voor haar vertrek naar Zeeland heeft de VVD bij monde van woordvoeder Paul de Krom stevige kritiek geuit op de vertraging bij de Hogesnelheidslijn (HSL).

De VVD betreurt dat de Minister naar Zeeland vertrekt zonder een spoor achter te laten, althans niet één waar treinen over rijden. Te late en foutieve inschatting van de risico's (financieel en planning) duiden op een gebrek aan aansturing en regie op het ministerie. Het is jammer dat de Minister dit niet tijdig heeft rechtgetrokken. Volgens de Minister is er echter weinig aan de hand en kan haar opvolger met een schone lei beginnen. De VVD zal dit scherp in de gaten houden. De VVD zal in ieder geval niet accepteren dat eventuele tegenvallers ten koste gaan van investeringen in infrastructuur, zeker niet nu het nieuwe kabinet daarin toch al niets extra investeert.

Dit debat komt op een ongelukkig moment. De nieuwe bewindslieden staan al bijna met gepoetste laarzen op het bordes, en als we een beetje lang doorpraten kunnen we rechtstreeks door naar het afscheidspartijtje van deze Minister in de Ridderzaal. Het is niettemin zuur dat deze Minister zonder een spoor achter te laten richting Zeeland vertrekt - althans een spoor waar iets overheen rijdt. Het lijkt erop dat deze Minister uiteindelijk met een kras op haar politieke erfenis dit pand verlaat. Dit is immers het laatste debat dat wij met deze Minister hebben.

We wisten als Kamer eigenlijk al in december dat het Ministerie - ook ná de commissie Duivestein - de Betuwelijn en het HSL project nog steeds niet in de klauwen heeft. Vandaar ook dat de Kamer in december al besloot om een onafhankelijk onderzoek van de Rekenkamer naar de overblijvende financiële en planningsrisico's. Het ministerie is door deze Kamer dus al onder curatele gesteld.

Wat betreft de HSL kunnen we concluderen - zoals de Minister zelf trouwens ook toegeeft - dat

1. het Ministerie een te late en foute inschatting over de risico's heeft gemaakt. Niet alleen financieel, maar ook wat betreft de planning

2. Effectieve communicatie en informatie tussen betrokken partijen ontbrak

3. Te lang werd over het nieuwe beveiligingssysteem doorgepraat, zonder knopen door te hakken

4. Een gebrek aan expertise bij het ministerie betekende dat men met huid en haar was overgeleverd aan de leveranciers. In het verlengde daarvan is de vraag of de contracten wel deugen. Siemens kon zelf dreigen om niet langer expertise ter beschikking te stellen waardoor het Ministerie met de rug tegen de muur kwam te staan.

Kortom: een gebrek aan regie en aansturing resulteert in extra kosten, onzekere planning en onduidelijkheid over de resterende risico's. De vraag is of het hele plaatje nu op tafel ligt. Ik vermoed van niet, maar het onderzoek van de Rekenkamer zal daar definitief uitsluitsel over moeten geven. De resultaten daarvan zijn absoluut nodig om het hele plaatje compleet te krijgen. Hoe zeker is het nu dat eind 2008 de lijn wél in vol gebruik kan worden genomen? Wat betekent de melding van HSA dat de hogesnelheidstreinen mogelijk niet op tijd beschikbaar zullen zijn?

De Minister heeft besloten - zo blijkt uit de brief van 13 februari - om de aansturing van het project te versterken. De vraag is of de maatregelen die zij aankondigt voldoende zijn om de boel weer op de rails te krijgen. Is de Minister bereid om de Kamer op korte termijn, zeg binnen twee maanden, een oordeel te sturen van externe deskundigen of de aansturing, organisatie en expertise op het ministerie dan wél goed is geregeld? Ik stel tegelijk voor dat zij bekijken in hoeverre de aanbevelingen van de Commissie Duivestein door het Ministerie zijn uitgevoerd. De nieuwe Minister kan de Kamer daar dan mooi over rapporteren.

De vertraging bij de HSL van 1,5 jaar leidt tot gemiste inkomsten van 222 mln. De Minister zegt: geeft niks, dat halen we later wel weer in. Zoals de directeur wiens fabriek van 5 miljard zojuist is afgebouwd en vervolgens opgewekt aan zijn aandeelhouders meldt: `de boel draait 1,5 jaar nog even niet, maar maak je geen zorgen, dat halen we wel weer in'. Ik vermoed dat de vergadering van aandeelhouders niet rond borreltijd zou zijn afgelopen. Daarbovenop komt nog zo'n 200 mln. aan lagere afdrachten door ProRail aan V&W, lagere ontvangsten door de ingroeiperiode HSA en langer instandhouden van de projectdirectie HSL. Kan de Minister deze posten even langslopen en uitleggen? Dat alles bij elkaar opgeteld is de tussenstand 422 mln. Moeten we daar de BTW afdrachten over ontvangsten HSA nog bij op tellen a 390 miljoen (staatssteun)? Zo ja, dan is het voorlopig plaatje meer dan 800 mln. Ik zie de Minister nee knikken, dus ik hoor haar antwoord graag. Waarom is over die BTW nog geen duidelijkheid?

Maar nog meer risico's liggen op de loer, waarvan onduidelijk is hoe groot ze zijn en wat die eventueel gaan kosten. Ik noem arbitragezaken, onvermijdbare schade door HSA, boetes te betalen aan België etc. Kan de Minister daar op ingaan?

Als dekking van de budgettaire problematiek komt er ineens een wit konijn uit de hoge hoed. De HSA ontvangsten zijn nu omgerekend in prijzen van 2006 i.p.v. 2001. Dat scheelt 258 mln. Waarom komt dit nu ineens naar boven? Is dat toeval of komt het de Minister nu wel goed uit om de pijn van de vertraging te verzachten? Die 258 miljoen heeft niets met de vertraging te maken maar wordt wel gebruikt ter dekking van de tegenvallers. Waarom zijn die ontvangsten niet elk jaar op het actuele prijsniveau gebudgetteerd? Had dat niet gemoeten? De afdracht aan het FES (95 mln.) wordt uitgesteld tot na 2020 en bij de begroting van 2008 wordt het tekort van het Infrafonds a 38 mln. opgelost. Beide posten zijn verre van zeker. Met de voorgestelde 31 mln. die uit de risicoreservering wordt getrokken is 422 mln. gedekt, zo rekent de Minister voor. Terzijde; hoeveel geld zit er eigenlijk nog in de risicoreservering?

Maar als je alleen de `zekere' dekking
(prijscorrectie+risicoreservering = 289 mln.) neemt en je als tegenvaller 800 mln. rekent, dan houd je per saldo een tekort van meer dan 500 mln. over. Nog afgezien van alle PM posten. Ik hoor graag de argumenten van de Minister waarom deze rekensom niet klopt.

Laat ik duidelijk zijn: de VVD fractie accepteert onder geen enkele voorwaarde dat dekking van welke extra kosten dan ook ten koste gaan van andere investeringen in infrastructuur. Wij accepteren niet dat het verkeersinfarct een acute hartaanval wordt. Het aantredende kabinet investeert daar toch al geen cent extra in. En daarmee is wat de VVD betreft gelijk de opdracht aan de nieuwe Minister geformuleerd:


1. de speelruimte om nog meer fouten te maken bij de afronding van de uitvoering van zowel de Betuwelijn als de HSL is wat ons betreft nul. Hij zorgt er maar voor dat de treinen volgens de huidige planning rijden.

2. de ruimte om tegenvallers te financieren ten koste van andere infrastructuurprojecten is ook nul

3. het ministerie en de projectaansturing moeten door de wasmachine op hoge temperatuur om de zaak weer vlot te trekken
4. en tenslotte, collega Van Heijum wees daar terecht op, kan hij maar beter zorgen dat de ICT problematiek bij de kilometerheffing heel wat beter in de steigers wordt gezet. Anders is dat project bij voorbaat tot mislukken gedoemd.

Van deze vertrekkende Minister hoeven we niets meer te verwachten. Van de volgende des te meer. Wij verwachten van hem niks meer en niks minder dan dat de projecten nu wél tot een fatsoenlijk einde worden gebracht.

Resteren een aantal vragen. Wordt Den Haag nu wel of niet een HSL halte? Zijn de treinstellen op tijd klaar? Welke mogelijkheden heeft de Staat om zich van de medewerking van andere partijen te verzekeren?

Tenslotte over de Betuweroute: is dat derde spoor in 2013 voldoende om de vraag op te vangen? Is het tracé verder Duitsland in op orde? Het stuk rondom de grens wordt aangepast maar is dat wel voldoende? Vanaf wanneer gaan we nu rijden? Ontstaat er vóór 2013 geen bottleneck?