De weg van Tsjechië naar het kapitalisme
Datum: 22 februari 2007
In 1989 was Tsjecho-Slowakije nog 'het braafste jongetje van de klas',
met een pure staatseconomie en zonder vrije marktexperimenten, zoals
in Hongarije. Na de splitsing van de staat in twee nieuwe, autonome
landen, transformeerde Tsjechië uiteindelijk naar een open, vrije
markteconomie. Premier Vaclav Klaus werd de jaren daarop de goeroe van
wat wereldwijd als een rolmodel van de transformatie van
staatseconomie naar vrije markteconomie werd beschouwd, met eerst de
'kleine' en daarna de 'grote' (coupon)privatisering. Iedere Tsjech
kreeg bonnen waarmee hij aandelen in te privatiseren staatsbedrijven
kon kopen. Het was een transformatie naar kapitalisme, zonder
investeringen van (buitenlandse) kapitalisten. Daarna kwam de
terugslag, was buitenlands kapitaal wel welkom en werden de banken
geprivatiseerd, met een forse rekening aan leergeld.
Alle economische hervormingen tot 2004 waren op zich nodig om te
transformeren naar een succesvolle markteconomie, maar werden verkocht
als noodzakelijke reactie op de eisen voor toetreding tot de EU. Deze
hervormingen werden paradoxaal genoeg doorgevoerd door
sociaaldemocratische regeringen, die pro-EU waren. Met de
toetredingseisen als stok heeft het Nederlandse bedrijfsleven, als op
een na grootste investeerder in Tsjechië, actief bijgedragen aan een
verbetering van het ondernemingsklimaat aldaar.
De Tsjechen waren en zijn 'pro-Europa', maar een groot gedeelte is,
onder aanvoering van President Klaus, anti-EU. Klaus beschouwt de EU
als de voortzetting van de COMECON in een eigentijds jasje. Omdat een
kleine, open economie een grote vrijhandelszone nodig heeft, is
Tsjechië `onder protest' lid van de EU. Tsjechen beschouwden zich als
'tweederangs EU-burgers', omdat tot nog toe een vrij verkeer van
werknemers nagenoeg onmogelijk is gemaakt door de 'oude' lidstaten.
Het is de Tsjechen een doorn in het oog dat de EU wil ingrijpen in de
prijs van hun heilige koe, het pils. Vooralsnog is Tsjechië
'nettobetaler' binnen de EU, net als Nederland. Met dien verstande,
dat daarover in Tsjechië niet voortdurend wordt geklaagd.
M.G.J. den Haan studeerde geschiedenis in Amsterdam en Utrecht en won
de Werner Kaegi-prijs voor beste jonge historicus. Hij is
secretaris-generaal van de Nederlandse Kamer van Koophandel in Praag
en is tevens mede-eigenaar van enkele hotels in Tsjechië.
Datum en tijd
donderdag 22 februari 2007, 20.00 - 21.30 uur
Spreker
Misja den Haan
Titel
De weg van Tsjechië naar het kapitalisme
Serie
Grenzen van Europa
Plaats
Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Informatie
Studium Generale Groningen, tel. (050) 363 5463, www.rug.nl/studium
Rijksuniversiteit Groningen