Opinie 12: 'Nut van zomertijd is niet duidelijk'
Op 25 maart gaat de zomertijd weer in. We zetten de klok een uurtje
vooruit, zodat het 's avonds langer licht blijft. Het merendeel van de
Nederlanders is hier tevreden mee, maar er zijn ook tegenstanders die
de zomertijd graag willen afschaffen. Slaaponderzoeker Marijke Gordijn
van de Rijksuniversiteit Groningen vindt dat niet nodig, maar
constateert wel dat er erg weinig bekend is over de voor- en nadelen.
De zomertijd werd voor het eerst ingevoerd in Nederland van 1916 tot
1945. In 1977, vanwege de oliecrisis, vond de herintroductie plaats.
Want, zo dacht men, het is energiebesparend als het 's avonds langer
licht blijft. 'En de meeste mensen vinden het vaak prettig om een
uurtje langer licht te hebben,' vertelt Marijke Gordijn.
Ongelukken
Tegenstanders van de zomertijd beweren dat het uurtje minder slaap in
het weekend ervoor zorgt dat mensen maandagochtend sneller ongelukken
veroorzaken. Gordijn is niet overtuigd. 'Er is ooit een onderzoek
gedaan waaruit bleek dat mensen op de maandagochtend na de zomertijd
minder alert zijn op de weg. Maar er bleek ook dat verkeersdrukte meer
gespreid is op zo'n dag, omdat veel mensen nog even doorslapen.
Daardoor wordt de kans op ongelukken weer kleiner.'
Uit de pas
Gordijn legt uit wat er gebeurt als we de klok verzetten. 'Je lichaam
heeft een eigen ritme, de biologische klok, die ongeveer 24 uur duurt.
Dit zogenaamde circadiane ritme stuurt onder andere de slaap aan. Maar
omdat dit ritme niet precies 24 uur duurt, moet het steeds bijgesteld
worden. Dat gebeurt via licht.' Door ons gedrag (de gordijnen dicht
doen bijvoorbeeld) kunnen we dit proces een beetje sturen, maar
uiteindelijk wordt ons interne ritme vooral beïnvloed door licht en
niet door het horloge. 'Door de klok te verzetten gaat je interne
ritme opeens uit de pas lopen met de licht/donker-cyclus.'
Toestand
Gordijn denkt echter dat de meeste mensen zich redelijk goed kunnen
aanpassen als de klok verzet wordt. 'Na een paar dagen lost het zich
voor het grootste deel vanzelf weer op. Bovendien gaat het maar om een
uurtje.' Toch is Gordijn geen uitgesproken voorstander van de
zomertijd. 'Het blijft natuurlijk een hele toestand. En het nut is
niet helemaal duidelijk. Sommige wetenschappers beweren dat er haast
helemaal geen energie bespaard wordt.' Bovendien zijn er groepen die
extra veel last hebben van het verzetten van de klok. 'Kinderen
bijvoorbeeld. Die leven minder op de klok, en hebben daardoor ook meer
aanpassingsproblemen.'
Verbetering
Gordijn ziet wel mogelijkheden tot verbetering. 'Nu is het zo dat de
zomertijd zaterdagnacht ingaat. Dat is waarschijnlijk praktisch voor
het bedrijfsleven. Maar in het weekend slapen we toch al vaak uit, dit
uurtje komt daar nog eens overheen. Niemand gaat immers eerder naar
bed, omdat we zondagochtend er toch niet vroeg uit hoeven.' Daardoor
wordt er een extra slaaptekort opgebouwd en zijn we maandagochtend
flink moe. Dit zou misschien opgevangen kunnen worden als de zomertijd
door de week ingaat. 'Dan gaan mensen wellicht een uur eerder naar bed
en passen ze zich sneller aan.'
Onderzoek
Gordijn benadrukt dat voor een goede evaluatie van de zomertijd meer
kennis nodig is over slaap en de biologische klok. 'De RUG werkt nu
samen met allerlei andere instituten in een groot Europees project,
EUCLOCK, met als doel erachter te komen hoe de biologische klok in het
dagelijks leven werkt.' Met meer kennis hierover kunnen er ook betere
uitspraken gedaan worden over de voor- en nadelen van de zomertijd.
Curriculum vitae
Marijke Gordijn (Den Haag, 1961) studeerde biologie in Groningen.
Gordijn promoveerde in 1999 bij de medische faculteit op een onderzoek
naar de relatie tussen slaap en depressie. Momenteel werkt zij op de
afdeling Chronobiologie van de RUG. Daarnaast is zij secretaris van de
Nederlandse Vereniging voor Slaap-Waak Onderzoek (NSWO). Deze
vereniging organiseert ook dit jaar weer een Nationale Slaapdag in het
weekend dat de zomertijd ingaat. Hiermee willen ze het belang van een
goede nachtrust benadrukken. Het thema van dit jaar is de relatie
tussen slaap en overgewicht. Zie
Rijksuniversiteit Groningen