Senternovem
Nieuws
27-03-2007 | Ziekenhuizen als healing environment: gezond en energiezuinig
Een prettige, gezonde en veilige omgeving voor patiënten en
medewerkers: dat is het uitgangspunt van een healing environment.
Steeds meer ziekenhuizen willen bij nieuwbouw en/of renovatie zon
healing environment tot stand brengen. Het gaat bijvoorbeeld om frisse
lucht, kleurgebruik en een overzichtelijke logistiek. Ervaring leert
ook dat met uitzicht op een park een patiënt sneller geneest dan met
uitzicht op een blinde muur. Een healing environment heeft positieve
effecten op het genezingsproces en het welbevinden van patiënten en
medewerkers. Veel van dit soort maatregelen blijkt bovendien een forse
energiebesparing op te leveren. Het Deventer Ziekenhuis, Erasmus MC en
het Martini Ziekenhuis weten inmiddels uit ervaring dat gezondheid,
welzijn, productiviteit en energie-efficiency goed samengaan.
Deventer Ziekenhuis
Het Deventer Ziekenhuis bouwt door het samengaan van een aantal
organisaties op dit moment een nieuw ziekenhuis. Het ziekenhuis is een
demonstratieproject 'Duurzaam Beslissen'. Met dit programma wordt
ervaring opgedaan hoe duurzaamheid in processen kan worden
geïntegreerd. Het ziekenhuis is ook een EU-Hospitals
demonstratieproject. De milieu-index (GreenCalc) is 212 punten.
Bij het ontwerp is niet alleen gekeken naar energiezuinigheid (EPC
0,67), ook het binnenmilieu kreeg veel aandacht.
Het binnenklimaat wordt geregeld met een systeem op basis van
luchtbehandeling en luchtbevochtiging en -ontvochtiging. De ramen van
het gebouw kunnen met dit systeem gewoon open. Door lage ramen krijgen
de patiënten vanuit bed uitzicht op de omgeving, een natuurgebied. De
ziekenhuiskamer heeft eigen sanitair wordt zoveel mogelijk als een
huiskamer ingericht. Voor de patiënten en bezoekers zijn de
loopafstanden in het gebouw zo kort mogelijk gehouden.
Erasmus MC
Bij de bouwplannen (grotendeels nieuwbouw, deels renovatie) van het
Erasmus Medisch Centrum hebben de gemeente Rotterdam en het ziekenhuis
gezamenlijk gekozen voor extra kwaliteiten: veilig ('veilig is
heilig'), duurzaam ('duurzaam is goedkoper') en gezond ('healing is
leading').
Uitgangspunt is een helder en overzichtelijk gestructureerd gebouw.
Dat voorkomt onnodige stress bij patiënten en bezoekers. Het ontwerp
en inrichting van de éénpersoons patiëntenkamer (voor goede nachtrust,
grotere zelfredzaamheid en bijvoorbeeld het zelf kunnen regelen van
het klimaat van de eigen ruimte) moet het herstel van de patiënt
bespoedigen. Ook krijgt het nieuwe ziekenhuis vegetatiedaken en worden
er bij de inrichting van het ziekenhuis veel planten geplaatst in
openbare ruimtes.
Ook het energiegebruik van het nieuwe ziekenhuis is een punt van
aandacht. Op basis van het definitieve ontwerp geeft de EPC-berekening
een coëfficiënt van 0,941. Deze wordt onder andere bereikt met
klimaatinstallaties op basis van LT-systemen met zoveel mogelijk
klimaatplafonds en betonkernactivering, koppeling van de aquifers met
de warmteterugwinning van de luchtbehandeling. Een gescheiden
warmteterugwinning voorkomt vermenging van toevoer en retour.
Martini Ziekenhuis (Groningen)
Het nieuwe Groningse Martini Ziekenhuis (deels nieuwbouw, deels
renovatie) dat dit najaar de deuren opent, behoort tot de top drie van
de meest energiezuinige ziekenhuizen in Nederland. De nieuwbouw scoort
qua energiebesparing 18% onder de energieprestatienorm
(Qpres;tot/Qpres;toel = 0,84). In het nieuwe ziekenhuis kunnen
patiënten en medewerkers zelf de temperatuur in de kamer regelen,
tussen de 17 en 23 graden. Door de aanwezigheid van de dubbele
huidgevel kunnen de ramen worden opengezet, zonder dat dit
energieverlies oplevert of geluidshinder veroorzaakt. In de huidige
locatie van Swieten vermindert het energiegebruik met 48%. Dit is
onder meer te danken aan warmteterugwinning uit de ventilatielucht,
het gebruik van HF-verlichting en daglichtsensoren, zonnecollectoren
en het gebruik van warmtepompen in combinatie met energieopslag. Het
Martini Ziekenhuis reduceert zijn CO2-uitstoot over 20 jaar met meer
dan 77.000 ton.
Ook het binnenmilieu krijgt veel aandacht. In het ontwerp is heel
bewust gekozen voor een maatvoering van het gebouw met relatief smalle
bouwblokken. Dat zorgt voor 30% meer daglicht in het ziekenhuis dan
bij de gebruikelijke bouwblokmaten. Een voordeel hiervan is bovendien
meer plekken met uitzicht naar buiten. De hoofdstructuur van het
gebouw is gericht op uitzicht naar buiten. Daardoor wordt oriëntatie
vanzelfsprekender. Om geluidsoverlast van buiten te beperken wordt bij
één gevel een dubbele huidgevel toegepast. Een extra glazen scherm
zorgt voor een sterke reductie van het verkeersgeluid. De overige
delen van het gebouw liggen in de luwte van deze gevel.
Kentering in denken
Andere projecten waar het concept van 'healing environment' een rol
speelt zijn onder meer het Universitair Medisch Centrum Groningen
(UMCG). Vroeger stond voor de bouw van ziekenhuizen functionaliteit
voorop en er was weinig speelruimte. De nieuwbouw van het AZG (1997)
zorgde voor een kentering in dit functionaliteit-denken. Het
uitgangspunt bij de bouw van dit ziekenhuis was dat het een genezend
gebouw moest zijn. Het ziekenhuis moest nadrukkelijk in de omgeving
aanwezig en er ook deel van uit maken. Daar werd invulling aan gegeven
door eenpersoonskamers (sneller geneesproces, minder schadeclaims),
kunst, kleur en meubilair met een huiselijke sfeer.
Core Hospital
De internationale architectuurprijsvraag voor ziekenhuizen 'Future
hospitals: competitive and healing' werd in 2004 gewonnen door
Venhoeven C.S. Architecten uit Amsterdam met het ontwerp 'Core
hospital'. De ideeënprijsvraag was uitgeschreven door het College bouw
ziekenhuisvoorzieningen (Bouwcollege). De opdracht luidde: "Ontwerp
een innovatief ziekenhuisgebouw binnen een stedelijke context, waarin
het ziekenhuis als moderne mens- en maatschappijgerichte onderneming
tot zijn recht komt en waarbij zoveel mogelijk wordt geanticipeerd op
toekomstige ontwikkelingen". Het core hospital concentreert zich op
hoogwaardige high-tech gezondheidszorg. Alle overige functies zijn
extern gehuisvest. Het ziekenhuis kan in de stad eenvoudig ruimte
aantrekken of afstoten. Het licht wordt langs tuinen en terrassen tot
diep in het gebouw geleid. Semi-transparante witte wanden reflecteren
en filteren het licht. Patronen op de wand zorgen voor zowel privacy
als transparantie. De indeling en organisatie van het ziekenhuis is
flexibel zodat ruimtes voor meerdere doeleinden gebruikt kunnen
worden.
Kennis en informatie voor zorgsector
Voor de zorgsector die een gezonde en energiezuinige omgeving wil
bieden heeft SenterNovem kennis en informatie beschikbaar zoals
handige tools, financierings- en beheerconstructies, de EPCheck, een
introductie DE-installaties of waterzijdig inregelen (WZI).
Meer informatie vindt u op de website van SenterNovem
* Praktijkvoorbeelden gezondheidszorg
* Informatie over binnenmilieu
* daglicht in utiliteitsgebouwen
* Industrieel, Flexibel en Demontabel bouwen (IFD)