Toespraak minister Donner bij Commissie Werkend Perspectief
Toespraak van minister mr. J.P.H. Donner op de slotconferentie van de Commissie het Werkend Perspectief op 28 maart 2007 in Den Haag
Luister goed, ik vertel het nog één keer. Gij zult niet bevooroordeeld zijn; gehandicapten zijn volwaardige medemensen, zij het met een beperking. Leer omgaan met die beperking en u hebt er een volwaardige medewerker bij. Was getekend Commissie Het Werkend Perspectief.
Dat is, als ik het goed begrijp, de boodschap van dit slotdocument. Het bevat goede voornemens, concrete bereidheid en verstandige adviezen van de partijen die in die commissie verenigd waren. Het is als een estafettestokje dat, na vier jaren van werkzaamheden, nu weer in mijn handen wordt gelegd om de wedstrijd voort te zetten. De commissie had zich ten doel gesteld een omslag te helpen bewerkstelligen in het denken over en het omgaan met mensen met een handicap, die door hun handicap moeite hebben zich op eigen kracht staande te houden op de arbeidsmarkt. De commissie heeft veel bereikt, maar nu moet de omslag in denken geconsolideerd worden in werk. Met dit slotdocument en de ambitie daarin om grote aantallen (100.000) gehandicapten in de komende tijd daadwerkelijk aan werk te helpen, legt zij die ambitie nu weer bij de overheid en de sociale partners neer.
Met dit slotdocument komen wij aan het slot van de Commissie Het Werkend Perspectief. Die commissie was een etappe in de estafette die begon in 1999 met verontruste berichten over de toename van psychische arbeidsongeschikten. Het leidde tot de commissie psychische arbeidsongeschiktheid. Die richtte de aandacht op de aanpak van ziekteverzuim, met name wanneer daar geen duidelijke oorzaak voor bestond. Zij bepleitte een omkeer bij die aanpak; de zieke zou niet meer met rust gelaten moeten worden, maar juist actief benaderd. Die conclusie was input voor de commissie arbeidsongeschiktheid, die zich in 2000 - 2001 boog over de groei van de WAO. Diie commissie bepleitte een omkeer bij de benadering van arbeidsongeschiktheid, door niet de ongeschiktheid te koesteren maar de arbeidsgeschiktheid te ontwikkelen. Die conclusie was weer uitgangspunt voor de commissie werkend perspectief, die in 2003 het stokje overnam van de commissie psychische arbeidsongeschiktheid. En die commissie bepleitte een andere benadering bij de inzet van gehandicapten in het arbeidsproces, waarbij niet de beperking, maar de mogelijkheden uitgangspunt zouden moeten zijn.
Drie wendingen in de perceptie van ziekte, arbeidsongeschiktheid en handicaps die de voorgang markeren welke we in de afgelopen jaren hebben gemaakt bij de aanpak van mensen met een handicap of arbeidsongeschiktheid.
Het wijst ook een richting voor de aanpak van de problematiek van de arbeidsmarkt meer in het algemeen. Want de inschakeling van mensen met een handicap is helaas niet het enige probleem bij het functioneren van de arbeidsmarkt. Er zijn meer groepen die daarbij moeite hebben; mensen van allochtone herkomst, mensen die willen herintreden, vrouwen, jongeren, ouderen. Gegeven dat je boven de 45 al oud lijkt te zijn op de arbeidsmarkt; dat mensen beneden de veertig nog als jong worden gezien en men een allochtone herkomst maar niet lijkt te willen vergeten, zult u begrijpen dat er nog maar weinigen overblijven voor de arbeidsmarkt. Als ieder die aan één van deze criteria voldoet de zaal zou verlaten, houdt je een handzaam klein clubje over, maar zult u een andere spreker moeten zoeken, want ik beantwoord aan meer dan een criterium.
We zullen veel vooroordelen moeten laten vallen als we de arbeidsmarkt draaiend willen houden. Wie de ideale werknemer ziet als een jonge, blanke man die thuis geen zorgtaken vervult, die zal steeds langer moeten zoeken. De ongebruikte arbeidsreserves die we in eerdere perioden van groei hadden, zijn verdwenen. Ouderen zullen langer ingeschakeld moeten blijven; vrouwen zullen zo mogelijk meer uren moeten gaan werken; jongeren zullen hun opleiding meer op de arbeidsmarkt moeten afstemmen; wie allochtonen niet wil zien staan op de arbeidsmarkt zal zijn bedrijf moeilijk staande kunnen houden, en we zullen de beschikbare arbeidsgeschiktheid en talenten van mensen met een beperking of handicap ten volle moeten benutten. Kennis en vaardigheden van ieder zullen voortdurend moeten worden ontwikkeld om inzetbaarheid te verbreden en productiviteit te ontwikkelen. De dynamiek van de arbeidsmarkt zal moeten verbeteren om beschikbare talenten daar te krijgen waar zij het beste kunnen worden ingeschakeld. Arbeids- en kennismigratie dienen zo min mogelijk belemmerd te worden.
Sociale zekerheid moet houvast bieden als iets waar je je tegen afzet om verder te komen, en niet als drempel die tegenhoudt. Werk is niet een middel om inkomen te verwerven, dat zonodig door een uitkering kan worden vervangen, maar een medium waardoor we onszelf verwezenlijken en aansluiting vinden bij de samenleving om ons heen. Participatie omvat meer dan alleen arbeidsparticipatie, omdat een samenleving meer is dan een economische markt. Solidariteit is daarom tweezijdig; het gaat niet alleen om wat ik krijg als het tegenzit, maar ook om wat ik daartegenover kan stellen als bijdrage aan de samenleving. We zijn wie we zijn niet door de rechten die we krijgen, maar door de ruimte die we hebben om tot ons recht te komen.
Dat klinkt allemaal mooi; ieder van u zal daarin mogelijk iets beluisteren waar hij mij in de komende tijd op aan zal willen spreken. Die reactie miskent echter dat het gaat om een fundamentele herziening van de concepten waarin we arbeid en de arbeidsmarkt thans begrijpen, en waar ik in de eerste plaats ieder van u op aan zal spreken.
Want het houdt een arbeidsmarkt in waarop iedereen niet alleen de mogelijkheid heeft om zijn of haar talenten te ontplooien, maar ook de verantwoordelijkheid en plicht om dat te doen; ondanks beperkingen. Het houdt een arbeidsmarkt in, waarin de zekerheid niet gelegen is in wat niet verandert, maar in dynamiek en de zekerheid dat het verandert. Waarin een uitkering niet primair een recht is, maar een prikkel tot participatie; in arbeid of elders in de samenleving. Het houdt een arbeidsmarkt in die niet alleen wordt bepaald door vraag en aanbod, maar mede door wederzijdse zorg en verantwoordelijkheid voor elkaars belang; en door een gezamenlijk gedragen besef dat samenwerking en niet concurrentie, conflict of overheid de essentie zijn van ons maatschappelijk bestel.
Wees gerust, ik oefen hier niet als profeet die zich in eigen land ongeliefd wil maken. Wat ik beschrijf is al in gang gezet. Door werkgevers die mensen met een handicap in dienst hebben, die niet terugdeinzen voor het in dienst nemen van allochtonen, die herintredende vrouwen bijscholen en in dienst nemen. Werkgevers die zelden spijt hebben dat ze zich over hun koudwatervrees heen hebben gezet.
De inzet van de vakbeweging voor de participatietop, die vanmiddag gepresenteerd werd, is naar mijn mening ook een bewijs van denken langs lijnen zoals hier beschreven. Het verheugt mij bijzonder dat de vakbeweging die inzet het motto 'iedereen doet mee' heeft gegeven; dat is ook mijn inzet en ik kan mij dan ook goed vinden in de punten die de vakbeweging in dat verband noemt.
Want er is nog een weg te gaan. Mensen met een handicap, ouderen, allochtone jongeren hebben onmiskenbaar moeite om aan werk te komen. Vooroordelen zijn nog niet verdwenen. Misschien moeten we dat als aanknopingspunt nemen. Onbekend maakt onbemind, ook op de arbeidsmarkt. Nu proberen we door voorlichting en toenadering de vooroordelen weg te nemen en het onbegrip te overbruggen. Misschien moeten we meer geforceerd vraag en aanbod bij elkaar brengen teneinde vooroordelen weg te nemen, om vervolgens ieder de ruimte te laten om te oordelen. Vrijheid van oordelen is niet in je vooroordelen vastzitten. Is het denkbaar om mensen met een handicap of met een andere kwaliteit waar werkgevers negatief op reageren, gedurende een bepaalde tijd in een werkorganisatie op proef te plaatsen, met de mogelijkheid om die plaatsing op basis van ervaring te beëindigen of voort te zetten. Noem het brugbanen of wat men wil.
De uitdaging is niet gering. Nu heeft de helft van de anderhalf miljoen gehandicapten in Nederland werk. In een aantrekkende economie met een vergrijzende beroepsbevolking moet het lukken dat aantal te verhogen. Ik daag werkgevers uit om op ondernemende wijze mee te denken over hoe het grote onbenutte potentieel kunnen inschakelen. Maar evenzo spreek ik mensen met een handicap aan. Velen zijn niet echt op zoek naar werk. Ook dat kan met vooroordelen te maken hebben. Daarom gaan we ook door met de campagne 'Geknipt voor de juiste baan'. Door die campagne is het beeld van mensen met een handicap verbeterd. In de komende tijd zal het er ook om gaan om het zelfbeeld van mensen met een handicap te verbeteren; duidelijk maken dat eigen initiatieven hun kansen op de arbeidsmarkt vergroten.
Op die wijze doen we naar mijn mening meer recht aan de Commissie Het Werkend Perspectief dan door nu de loftrompet te steken over wat tot stand is gebracht, ook al is dat niet gering; de no risk polis voor jongeren met een arbeidshandicap, de invoering van de 'Leidraad aanpak verzuim om psychische redenen', werkgeversfora, enz..
Bij de installatie van de commissie zei mijn voorganger De Geus dat het belangrijk is dat niet alleen werkgevers, maar ook mensen met een handicap zelf, zich verantwoordelijk weten. Die gemeenschappelijke verantwoordelijkheid is van wezenlijk belang.
De commissie werkend perspectief eindigt op een moment dat in de media weer verontrustende geluiden klinken over het groeiend aantal psychische arbeidsongeschikten. De cirkel lijkt rond, maar we ondertussen verder gekomen en dan is het een opwaartse spiraal die perspectief biedt; een werkend perspectief.
Mijn dank daarvoor:
* aan de voorzitter Anton Westerlaken,
* aan de leden en de organisaties die daarachter staan voor hun bijdrage.
* En aan alle werkgevers, alle gehandicapten en aan ieder ander die van de commissie een succes heeft gemaakt
Want; luister goed, ik vertel het nog één keer. Gij zult niet bevooroordeeld zijn; gehandicapten zijn volwaardige medemensen, zij het met een beperking. Leer omgaan met die beperking en u hebt er een volwaardige medewerker bij. Was getekend Commissie Het Werkend Perspectief.
Dank u
Categorieën: Bestuur, Cultuur en recreatie, Economie, Financiën, Huisvesting, Internationaal, Landbouw, Migratie en integratie, Natuur en milieu, Onderwijs en wetenschap, Openbare orde en veiligheid, Overig, Recht, Ruimte en infrastructuur, Sociale zekerheid, Verkeer , Werk, Zorg en gezondheid
Bron: Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid