Radboud Universiteit Nijmegen
Medisch microbiologen vinden nieuw resistentiemechanisme
Microbiologen Paul Verweij en Willem Melchers van de Radboud
Universiteit hebben sinds 2002 negen patiënten gezien die waren
geïnfecteerd met een (multi)resistente Aspergillus schimmel. Niet
eerder werd bij de mens zo'n resistentie aangetroffen, zo schrijven
ze in het vakblad New England Journal of Medicine. De resistentie
ontstaat steeds door een unieke combinatie van genetische
veranderingen, zo blijkt uit hun onderzoek. Als de toename van
resistente schimmels doorzet, kan dat belangrijke consequenties hebben
voor de behandeling van patiënten met een gebrekkige afweer.
Verweij en Melchers vonden sinds 2002 bij maar liefst negen patiënten
de (multi)resistente schimmel Aspergillus fumigatus. Wordt een
schimmelinfectie bij mensen met een gebrekkige afweer niet tijdig met
het juiste geneesmiddel behandeld, dan kan de infectie de hersenen
bereiken en dat is meestal dodelijk.
Ongevoelige combi
Wereldwijd wordt in de meeste microbiologische laboratoria niet
gekeken naar de gevoeligheid van schimmels voor azolen, omdat men er
gewoon van uitgaat dat de schimmels voor deze medicijnen gevoelig
zijn. Nu Verweij en Melchers meerdere gevallen van resistentie hebben
vastgesteld, wordt het noodzakelijk alle Aspergillus schimmels die
gekweekt worden bij patiënten met een gebrekkige afweer te onderzoeken
op hun gevoeligheid voor azolen.
Verweij en Melchers constateerden verder dat de resistentie bij alle
schimmels door precies dezelfde genetische veranderingen wordt
veroorzaakt. Melchers: "Voor de huidige standaardbehandeling worden
azolen gebruikt. Azolen zijn bijzonder effectief, want ze verstoren de
opbouw van een belangrijk bestanddeel van de celmembraan, het
zogenaamde ergosterol. Wordt deze opbouw geremd, dan sterft de
schimmel. Alle schimmels bij de negen patiënten hadden echter een
genetische mutatie waardoor de azolen niet goed meer werken. Bovendien
zorgt een tweede genetische verandering ervoor dat meer van die
ongevoelige eiwitten worden aangemaakt. De beide veranderingen maken
samen dat sommige azolen compleet inactief worden. Dat is echt uniek."
Dilemma
De resistente Aspergillus stelt artsen voor een dilemma, zeker als het
aantal verder gaat toenemen. Verweij: "De huidige diagnostiek is
gebaseerd op het aantonen van schimmelbestanddelen in het bloed.
Worden die aangetroffen, dan volgt een CT-scan. Zie je op die scan
afwijkingen, dan wordt de patiënt behandeld. Maar zo krijg je geen
informatie over de (on)gevoeligheid van de schimmel. Nu ontstaat het
dilemma dat je met de behandeling de gevoelige schimmels dood,
waardoor een eventueel aanwezige resistente schimmel juist vrij spel
krijgt. Dat kan desastreus zijn. Daarom kijken we nu in nationaal en
internationaal verband naar de omvang van het probleem."
Draden van de Aspergillus schimmel die werden aantroffen bij
microscopisch onderzoek van een longspoeling van een patiënt met een
longinfectie
Figuur: Draden van de Aspergillus schimmel die werden aantroffen bij
microscopisch onderzoek van een longspoeling van een patiënt met een
longinfectie.