Trimbos-instituut

PERSBERICHT

Trendstudie naar gezondheid en welzijn van jongeren

Jongeren voelen zich gezond maar drinken teveel

Utrecht, 11 april 2007. Jongeren voelen zich iets minder gelukkig dan een paar jaar geleden. Maar in zijn algemeenheid is het beeld nog positief en geven ze hun leven als rapportcijfer een 7,7 (was 8,0). Dat blijkt uit een trendstudie naar gezondheid en welzijn van jongeren, die vandaag is aangeboden aan minister André Rouvoet van Jeugdzaken en Gezin. Een zorgwekkende trend in het onderzoek is wel de toename van het zgn. binge drinking: het drinken van veel glazen alcohol (vijf of meer) per keer. Driekwart van de jongeren die alcohol drinken maakt zich daar schuldig aan. Daar staat tegenover dat bij de jongste groepen het alcoholgebruik wat is gedaald.

Dat blijkt uit de studie HBSC 2005: Gezondheid en welzijn van jongeren in Nederland, een vierjaarlijks onderzoek onder Nederlandse jongeren tussen de 11 en 16 jaar. Het HBSC-onderzoek (Health Behaviour in School-aged Children), werd in 2005 voor de tweede keer uitgevoerd door het Trimbos-instituut, in samenwerking met het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en de Universiteit van Utrecht. Het maakt deel uit van een omvangrijk project van de WHO, dat de gezondheid en het risicogedrag van scholieren in Europa en Noord-Amerika onderzoekt. In Nederland werd een representatieve groep van ruim zevenduizend scholieren van 11 t/m 16 jaar onderzocht.

Leeftijdsverschillen

Het HBSC-onderzoek uit 2005 laat zien dat er op diverse punten verschillen zijn tussen groepen jongeren. Leeftijdsverschillen zijn daarbij het meest opvallend. In groep 8 van de basisschool (11 jaar) leven de meeste kinderen nog tamelijk gezond: zij ontbijten bijna allemaal, roken en drinken nauwelijks, sporten regelmatig, zijn gelukkig, voelen zich veelal gezond en vertonen relatief weinig problemen. Jongeren van 16 jaar vertonen een heel ander beeld. Vooral meisjes maken in de puberteit een ongunstige ontwikkeling door: zij gaan ongezonder eten, minder bewegen, melden veel meer psychosomatische klachten en emotionele problemen, ervaren meer druk door schoolwerk en voelen zichzelf vaker te dik dan jongens. Verder roken zij evenveel als jongens en drinken en blowen nauwelijks minder.

De gegevens van het HBSC-onderzoek laten zien dat tussen de 11 en 16 jaar een ontwikkeling plaatsvindt in de richting van meer ongezond en risicogedrag. Daarmee lijkt deze levensfase cruciaal als het gaat om preventie van een ongezonde levensstijl. De HBSC-studie toont aan dat vooral meisjes en jongeren in de laagste opleidingsniveaus aandacht verdienen. Net als vier jaar geleden, blijken deze jongeren (vooral de beroepsgerichte opleidingen binnen het VMBO) de belangrijkste risicogroep. Zij vertonen over de hele linie aanzienlijk meer problemen, meer risicogedrag en een minder gezonde leefstijl. Deze verschillen zijn weliswaar niet nieuw, maar ze blijven wel groot en daarmee onrustbarend.

In de afgelopen vier jaar is het percentage leerlingen in het basisonderwijs dat elke dag snoept of frisdrank drinkt met 10% gedaald. In het voortgezet onderwijs wordt ook wat minder frisdrank gebruikt (van 47% naar 41%). Tegelijkertijd wordt er meer bewogen door jongeren: voor de basisschool is het gemiddelde aantal dagen per week dat ten minste één uur bewogen wordt toegenomen van gemiddeld 4,1 naar 4,7 en voor het voortgezet onderwijs van gemiddeld 4,0 dagen naar 4,2 dagen per week. Naarmate jongeren ouder worden, groeit de groep die ongezond eet en (te) weinig beweegt. Ruimt 80% van de 11-jarigen is lid van een sportvereniging, terwijl dat op 16-jarige leeftijd nog maar de helft is.

Gezondheid en welzijn

Veel scholieren (meer dan 80%) vinden hun eigen gezondheid goed tot uitstekend. Toch geeft ongeveer 60% van de scholieren aan dat zij in de laatste maand medicijnen hebben geslikt voor bijvoorbeeld hoofdpijn of slaapproblemen. Ongeveer 40% van alle scholieren heeft vaker dan eens per week last van psychosomatische klachten zoals hoofdpijn, buikpijn, nervositeit of slaapproblemen. Vooral meisjes, jongeren van het VMBO en allochtone jongeren rapporteren een minder goede gezondheid en hoger medicijngebruik.

Meisjes hebben ook meer emotionele problemen dan jongens en in de loop van de adolescentie neemt dit sekseverschil aanzienlijk toe. In het voorgezet onderwijs heeft bijna een kwart van de meisjes serieuze emotionele problemen en van de meisjes van 16 jaar zelfs één op de drie. Jongens hebben meer gedragsproblemen. Opleidingsverschillen manifesteren zich bij alle problemen, maar zijn verreweg het grootst bij gedragsproblemen en problemen met leeftijdgenoten.

Jongeren beginnen nog steeds jong met alcohol en áls ze drinken, drinken ze vaak en veel. Hoewel alcoholgebruik bij de jongste groepen wat is afgenomen, is het binge drinking (per keer vijf of meer glazen alcohol) bij jongeren die alcohol drinken tussen 2003 en 2005 met 10% gestegen. In 2003 was het nog 64%, in 2005 75%. Het cannabisgebruik onder scholieren is gelijk gebleven. Jonge scholieren blowen nauwelijks, maar op 16-jarige leeftijd heeft 41% van de jongens en 30% van de meisjes ooit cannabis gebruikt. Genotmiddelen worden systematisch meer gebruikt bij een lager schoolniveau. VMBO-scholieren roken en drinken meer en vaker en gebruiken iets vaker cannabis.

Van de 12- tot en met 16- jarigen heeft ruim 16% seks gehad. Dit percentage wijkt niet af van dat van 2001. Van de 16-jarige jongens en meisjes is ruim een derde één keer of vaker met iemand naar bed geweest. Het condoomgebruik onder deze jongeren is toegenomen tussen 2001 en 2005 (van 72% naar 82%), maar ongeveer een vijfde van de scholieren gebruikt geen condoom tijdens het vrijen. Seksueel risicogedrag kwam in 2005 dus nog veel voor. Jongeren op het VMBO-beroepsgericht vormen de grootste risicogroep. Zij beginnen vaak vroeger met seks dan jongeren op het VMBO-theoretisch, de HAVO of het VWO.

HBSC 2005: Gezondheid en welzijn van jongeren in Nederland. Saskia van Dorsselaer, Elke Zeijl, Sandra van den Eeckhout, Tom ter Bogt, Wilma Vollebergh. Uitgave Trimbos-instituut 2007. ISBN 978-90-5253-575-3. Te bestellen via www.trimbos.nl/producten, bestelnummer: AF0723.


---

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Harald Wychgel, tel. 030-2971116, voorlichter van het Trimbos-instituut.