Overheid meet wel prestaties, maar stuurt er de organisatie niet direct mee
aan
Datum: 12 april 2007
Wethouders en burgemeesters van Nederlandse gemeenten leggen vaak de
nadruk op het behalen van concrete resultaten en het meten van
prestaties. Meetbare resultaten zouden de overheidsorganisaties
"zakelijker" maken. Maar worden deze prestatiemaatstaven ook echt
gebruikt voor zakelijke resultaatbeheersing of wordt een meer
politieke vorm van beheersing toegepast? Hebben de te leveren
prestaties de hoogste prioriteit of zijn andere zaken belangrijker?
Uit het promotieonderzoek van Willem Jan van Elsacker blijkt dat het
laatste het geval is. Resultaten en prestaties worden wel vastgesteld
en over de voortgang wordt ook gerapporteerd, maar de verschillen
tussen het gestelde doel en de werkelijkheid worden slecht sporadisch
gebruikt om de organisatie direct bij te sturen. Alleen financiële
budgetten worden zakelijk beheerst, maar meestal ook slechts op
hoofdlijnen.
Van Elsacker: 'De cases die ik onderzocht wekken de indruk dat een
standaard aanpak wordt gebruikt. Het vaststellen van begrotingen, het
rapporteren van de voortgang en het verantwoorden naar de buitenwereld
staan daarin centraal. Bijsturen van de organisatie gebeurt vooral
door het aanpassen van toekomstige plannen en begrotingen, maar
nauwelijks door het direct aanpassen van de werkprocessen.' Alleen als
een beleidsterrein politiek gevoelig is (als er politieke risico's of
kansen aanwezig zijn), worden prestaties belangrijker. Dan worden
prestatiemaatstaven ook gebruikt voor het signaleren van belangrijke
ontwikkelingen en het aanpassen van de werkzaamheden. 'In dit geval
neemt ook de intensiteit van de plannen en rapporteren toe. Daaruit
blijkt dat directe resultaatbeheersing in een politieke context wel
degelijk mogelijk is.'
Van Elsacker vindt zijn bevindingen opmerkelijk. 'Vaak wordt
verondersteld dat het plannen en rapporteren van duidelijke prestaties
als vanzelf leidt tot formele resultaatbeheersing. Uit het
veldonderzoek dat ik deed, komt duidelijk een ander beeld naar voren.'
Hij concludeert dat overheden vooral bezig zijn het gedrag van de
medewerkers bij te sturen. Een zakelijke beheersing, waarbij vooral
het te behalen resultaat centraal staat, komt vrijwel niet voor.
Willem Jan van Elsacker (Dieren, 1959) studeerde bedrijfseconomie in
Rotterdam. Het onderzoek werd uitgevoerd bij de faculteit Economische
Wetenschappen en gefinancierd door EPM Sneek. Van Elsacker werkt bij
EPM als management consultant. /JS
Datum en tijd
12 april 2007, 14.45 uur
Promovendus
W.J. van Elsacker
Proefschrift
Roles of performance measurement in local government
Promotores
prof.dr. H.J. ter Bogt en prof.dr. G.J. van Helden
Faculteit
economische wetenschappen
Plaats
Aula Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Informatie
W.J. van Elsacker, tel. (0515)43 28 56, e-mail:
wj.van.elsacker@e-p-m.nl (werk)
Rijksuniversiteit Groningen