De Pont stichting
Carel Blotkamp
projectzaal
werken van toen en nu
14 april tm 10 juni 2007
nu te zien | beeldbank
Carel Blotkamp (1945) studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit
van Utrecht, waar hij na de voltooiing van zijn studie zelf de
geschiedenis van de moderne kunst doceerde. Sinds 1982 is hij
hoogleraar kunstgeschiedenis van de nieuwste tijd aan de Vrije
Universiteit Amsterdam, een functie waaruit hij later dit jaar
terugtreedt. Carel Blotkamp heeft vele publicaties op zijn naam staan,
ondermeer over De Stijl, en monografieën over onder anderen Mondriaan,
Pyke Koch, Carel Visser en Daan van Golden. Hij was medeoprichter en
redacteur van de kunsttijdschriften Simiolus en Jong Holland en
schreef recensies voor Vrij Nederland, NRC-Handelsblad en De
Volkskrant. Blotkamp is daarnaast al sinds 1967 werkzaam als
kunstenaar en heeft inmiddels vele malen geëxposeerd.
Vaak vormen teksten het uitgangspunt voor zijn beeldend werk,
daarnaast is de geschiedenis van de moderne kunst al jaren een thema.
Om dit laatste draait het op de tentoonstelling in de projectzaal.
Behalve recente werken naar Henri Matisse, Kasimir Malevich en Barnett
Newman bevat de tentoonstelling ook de schilderijen en werken op
papier waarmee Blotkamp in 1976 tijdens zijn eerste
solo-tentoonstelling bij Galerie Waalkens in Finsterwolde, de
confrontatie aanging met Piet Mondriaan.
Niet alleen de werken zelf, ook de manier waarop deze worden
gepresenteerd houdt een commentaar in. De presentatie van de
schilderijen naar Mondriaan is museaal te noemen, van de opstelling
van de op Matisse en Newman gebaseerde werken zul je dat niet snel
zeggen. Schuin daartegenover hangen de werken naar Malevich met hoog
in de hoek van de zaal Zwart Vierkant als verbinding tussen de twee
wanden: een reconstructie van Malevich' schilderijen op de in 1915
gehouden 0.10-tentoonstelling in Sint Petersburg.
Als een `hinderlijk volgen' omschrijft Blotkamp zijn bemoeienis met
Mondriaan in de jaren 70, ingegeven door een mengeling van bewondering
en wrevel. In weerwil van Mondriaans notoire afschuw van deze kleur,
schilderde Blotkamp destijds een `groene' versie van de Compositie met
gele lijnen uit 1933. En liet hij zien dat diezelfde lijnsegmenten
zich ook lenen voor een `Van Doesburg', een `Van der Leck' of een
`Malevich'. Daarbij parafraseerde hij niet alleen de vormprincipes van
deze kunstenaars, maar nam hij ook hun specifieke manier van
schilderen over, evenals hun voorkeur voor een bepaalde omlijsting.
In de werken uit 2005-2007 blijft Blotkamp wat betreft compositie en
kleurgebruik dichter bij zijn voorbeelden. En toch zullen deze werken
naar Newman, Matisse en Malevich bij menig moderne kunstliefhebber
hard aankomen. Blotkamps navolgingen van Who`s Afraid of Red, Yellow
and Blue, La perruche et la sirène en de Suprematistische composities
fonkelen de bezoeker van de wanden tegemoet door de honderden en nog
eens honderden pailletten waaruit ze zijn opgebouwd. Het plezier in de
dubieuze eigenschappen van het materiaal straalt van de werken af.
Tegelijkertijd tooien al die pailletten de iconen van het modernisme
zoals een snor de Mona Lisa. Frivole overdaad versus kunst die de
essentie in één beeld wilde vatten. Maar voor een simpele afrekening
met het modernisme heeft Blotkamp zich wel heel veel moeite getroost.
De composities van Newman, Matisse en Malevich zijn uiterst zorgvuldig
gekopieerd. Bij een aantal diende een reproductie als ondergrond en is
het oorspronkelijke, vaak zeer grote formaat losgelaten, bij andere is
de compositie consciëntieus met behulp van een raster op ware grootte
uitgevoerd. Uit alles blijkt dat hier een kunstenaar aan het werk was
die zijn taak zeer serieus neemt en die tijdens uren van noeste arbeid
voor dilemma's is komen te staan: hoe geef je een diagonale lijn of
een cirkel weer met behulp van de, in rasters aangebrachte pailletten
en wat is het equivalent van wit op wit? Malevich' Suprematistische
compositie met wit kruis verrast door de afwisseling van witte en
transparante pailletten, die het licht in paarlemoerachtige tinten
terugkaatsen. En ook de knipsels van Matisse winnen aan
feestelijkheid. Tegelijkertijd vraag je je af waar je eigenlijk naar
kijkt: wat hebben deze collages nog gemeen met de oorspronkelijke
werken? De vanzelfsprekende eenheid tussen idee, beeld en
materialiteit is heftig verstoord en soms letterlijk op de kop gezet.
Blotkamp houdt de verwarring in stand en laat het aan de bezoeker om
in een `gemankeerde' Malevich, Newman of Matisse een `echte' Blotkamp
te ontdekken.
Videoverslag van gesprek tussen de kunstenaar en Maria Hlavajova op
MeerTV (2003)