Opinie 16: 'Antisociaal gedrag kan helpen om status te krijgen of te
behouden'
Antisociaal gedrag helpt jongeren hun status ten opzichte van
leeftijdgenoten te behouden. Meestal gaat het hierbij om roken,
drinken of kleine delinquentie; het zogenaamde stoer doen. Maar ook
fysieke en relationele agressie blijkt een belangrijke rol te spelen,
merkt Jan Kornelis Dijkstra, promovendus aan de afdeling Sociologie
van de Rijksuniversiteit Groningen. `Hoewel het op de lange termijn
niet lonend is, kan een strategische uitgedeelde tik helpen om een
reeds verworven populariteit te behouden.'
Biologisch gezien zijn jongeren van 13 tot 15 jaar al behoorlijk
volwassen, maar in sociaal opzicht worden ze niet zo behandeld.
Antisociaal gedrag kan dan aantrekkelijk zijn voor jongeren om op die
manier een meer volwassen status te bereiken. Jongeren die hierin
voorop lopen ontlenen hieraan status onder leeftijdsgenoten. Dijkstra:
`Dit zien we dan ook terug in onderzoek. Populaire jongeren worden
gekenmerkt door een zekere mate van antisociaal gedrag, zoals roken en
kleine delinquentie'.
Niet afdwingbaar
Populariteit is niet maakbaar volgens Dijkstra: `Je kunt populair zijn
niet afdwingen door antisociaal of agressief gedrag. Om een dergelijke
status te verwerven onder leeftijdsgenoten moet het je vooral
enigszins meezitten. Fysiek aantrekkelijk zijn helpt bijvoorbeeld. Net
als het dragen van de juiste kleren en goed zijn in sport.'
Verdeel-en-heerstactiek
Met name bij het handhaven van de populariteitstatus speelt het
afdwingen van respect een belangrijke rol. Dijkstra: `Omdat status
voor jongeren belangrijk is, is het van groot belang die te behouden'.
Hierbij wordt, al dan niet bewust, vaak gebruikt gemaakt van een
verdeel-en-heerstactiek. Af en toe agressief zijn helpt daarbij. `Al
gaat het daarbij meer om een berekenende, manipulatieve handeling dan
om vechten of ruzie maken', stelt Dijkstra.
Dominant en invloedrijk
Populaire jongeren worden door leeftijdsgenoten vaak gezien als
dominant, aanwezig en invloedrijk. Populair zijn is volgens Dijkstra
dan ook iets heel anders dan leuk gevonden worden. Dat iemand een
zekere status heeft verworven binnen een groep, betekent niet dat hij
of zij als leuk wordt ervaren. Dijkstra: `Het spreekt voor zich dat
jongeren die hun populariteit in stand houden door middel van
agressie, zowel fysiek als sociaal, in afnemende mate gewaardeerd
worden als leuke interactiepartner.'
Leuk gezelschap
Opvallend is overigens dat populariteit wél bijdraagt aan de mate
waarin leeftijdgenoten van het andere geslacht interesse in iemand
tonen. `Is een jongen populair, dan wordt hij daardoor niet aardiger
gevonden door andere jongens. Meisjes daarentegen geven aan een
populaire jongen wel leuker gezelschap te vinden. En andersom werkt
dat net zo', merkt Dijkstra. Belangrijke rol speelt hierbij de
zichtbaarheid van populaire jongeren. Dijkstra: `Aan het begin van de
adolescentie vinden veel interacties tussen jongeren nog plaats met
eigen seksegenoten. De zichtbaarheid van populaire jongeren lijkt
interacties met andere seksegenoten te faciliteren'. Voor veel
jongeren reden genoeg om nóg meer waarde te hechten aan populariteit.
Curriculum Vitae
Jan Kornelis Dijkstra (1976) studeerde Sociologie aan de
Rijksuniversiteit Groningen. Sinds zijn afstuderen in 2002 is hij
verbonden aan de vakgroep Sociologie als promovendus en docent.
Dijkstra maakt deel uit van TRAILS, een langlopend en grootschalig
onderzoek waarbij de ontwikkeling van circa 2200 jongeren wordt
gevolgd vanaf hun 10e tot hun 24e jaar. Zijn onderzoek richt zich op
antisociaal gedrag van jongeren en de relatie van dit gedrag met de
status van jongeren onder leeftijdsgenoten.
Noot voor de pers
Meer informatie: drs. J.K. Dijkstra, tel. (050) 363 62 08, e-mail:
jan.dijkstra@rug.nl
Rijksuniversiteit Groningen