Toespraak minister-president Jan Peter Balkenende bij het evenement
KansRijk, Nieuwegein, 24 april 2007
Duurzaam moet je doen
Dames en heren,
Vorige week las ik in de krant "Al Gore inspireert het bedrijfsleven'. Zijn
film 'An inconvenient truth' heeft veel in beweging gebracht. Onder meer
bij electronicabedrijf BCC. Alle medewerkers hebben de film gezien en
nagedacht over wat hun bedrijf kan bijdragen aan een duurzame wereld. Nu,
zes maanden later, gaan alle winkels van BCC klimaatneutraal werken,
ontvangen 3,5 miljoen consumenten deze week een folder met besparingstips
en krijgen energiezuinige apparaten in de winkel het predikaat 'groene
stekker' opgeplakt.
Duurzaamheid leeft. Overheden, organisaties, burgers en bedrijven zijn
ervan doordrongen dat we echt op zoek moeten naar een nieuwe balans tussen
mens, milieu en economie. Tussen People, Planet en Profit. Dat is een goede
zaak. Maar vaak is de praktijk weerbarstig.
We zullen er hard aan moeten werken Nederland te verduurzamen. Om de wereld
te verduurzamen. Om ervoor te zorgen dat welvaart en welzijn toenemen,
terwijl tegelijkertijd onze leefomgeving niet verder wordt aangetast. Nu en
voor later.
Het klimaatrapport van het IPCC, het panel van de Verenigde Naties voor
klimaatverandering, was begin deze maand glashelder. En glashard. Er wordt
een indringend beeld geschetst van de gevolgen van klimaatverandering. De
natuur en het dagelijks leven van de mens komen sterk onder druk te staan.
In grote delen van de wereld nemen droogte, hitte en honger toe. Nederland
staat volgens de onderzoekers een grilliger klimaat te wachten met meer
wateroverlast en grotere kans op overstroming. Om die conclusies kunnen we
simpelweg niet heen. En dat doen we ook niet.
Duurzame ontwikkeling staat centraal in het Coalitieakkoord dat aan de
basis ligt van het huidige kabinet. Dit kabinet heeft de ambitie om
werkelijk het verschil te maken. We willen uitstralen dat duurzame
ontwikkeling geen mode-verschijnsel is. We willen voorkomen dat het wordt
gezien als een hype waarop het lucratief meesurfen is. We willen duidelijk
maken dat er maar één weg is: de duurzame weg.
De weg naar een duurzame wereld is geen gebaand pad. Het is wel te
vergelijken met een Voorjaarsklassieker. Een harde wedstrijd. Met
kasseienstroken die je lichaam pijnigen. Met wind, regen en modder die je
rit verzwaren. Met materiaalpech en valpartijen. Maar ook een wedstrijd met
vele kansen die je op het juiste moment moet grijpen. Een wedstrijd ook met
tactisch samenspel. Soms met ploeggenoten, maar vaak is het nodig gaandeweg
nieuwe allianties te sluiten.
Samenwerken is cruciaal bij een Voorjaarsklassieker. En dat is bij duurzame
ontwikkeling niet anders. Alleen samen kunnen we de doelstellingen halen.
Iedereen zal zijn steentje moeten bijdragen. Iedereen zal zijn gedrag
moeten aanpassen. Burgers, bedrijven en overheden zullen structureel
duurzame keuzes moeten maken. En dat zal soms pijn doen. In de portemonnee,
in de planning of in de organisatie.
De overheid zal zich ook bij duurzame ontwikkeling opstellen als een
bondgenoot van de samenleving. De rijksoverheid heeft bij duurzame
ontwikkeling drie rollen:
Duurzaam beleid maken.
Voorwaarden scheppen voor burgers en bedrijven.
Zelf het goede voorbeeld geven.
Ik zal op in het vervolg van mijn verhaal nader ingaan op deze drie rollen.
Duurzaam beleid maken
Duurzaamheid is meer dan milieubeleid. Meer dan het stimuleren van schone
energie en het verminderen van broeikasgassen. Duurzaamheid verbindt alle
beleidskeuzes. Van volksgezondheid en ruimtelijke ontwikkeling tot economie
en buitenlands beleid. Duurzaamheid is niet het kersje op de taart, maar
een onmisbaar ingrediënt.
Dit kabinet zal bij de keuzes die we op alle terreinen maken
duurzaamheidsaspecten meewegen. Dat doen we door stil te staan bij
'inconvenient questions'.
Wat zijn de effecten van ons beleid op de lange termijn? Wat betekent onze
consumptie voor andere delen van de wereld? Wat zijn de gevolgen van een
bepaalde beslissing voor andere maatschappelijke terreinen? Hebben we met
ons beleid een verdedigbare balans gevonden tussen de kosten en opbrengsten
voor welvaart, leefomgeving en mensen?
Dit soort vragen zouden natuurlijk altijd vanzelfsprekend moeten zijn. En
gelukkig waren ze dat ook al in een aantal gevallen.
Duurzaam beleid is niet nieuw. Het besef dat duurzaamheid ertoe doet, deed
niet pas zijn intrede op het moment dat Al Gore landde op Schiphol. Kijk
naar het project Ruimte voor de Rivier. Daar is bewust rekening gehouden
met grotere hoeveelheden water die onze rivieren op langere termijn moeten
kunnen afvoeren. Zodat niet alleen de huidige generaties droge voeten
houden, maar ook de toekomstige.
Bij dit project is ook rekening gehouden met de gevolgen voor de bewoners
langs de grote rivieren. Er is bewust gewerkt aan het in samenhang oplossen
van het watervraagstuk met de opgaven voor natuurontwikkeling en de
ruimtelijke kwaliteit. Alle dimensies van duurzaamheid zijn hier goed
aangepakt: lange termijn, afwenteling in ruimtelijke zin en integratie met
andere dossiers.
Zo moeten we ook in de toekomst grote projecten aanpakken. Op deze manier
gaan we daarom kijken naar de toekomst van de Randstad, de aanpak van de
probleemwijken en de ambitieuze doelen op het gebied van klimaatverandering
en energie.
Zo gaan we om met het verduurzamen van productketens, zoals voor soja,
maïs, vis en palmolie. En zo sturen we op een duurzaam begrotingsbeleid.
Daarom ook koppelen we de inzet van ons leger voor vrede en stabiliteit aan
opbouw en ontwikkeling van het land of de regio. Daarom zetten we in op een
geïntegreerde aanpak in ontwikkelingshulp. En daarom willen we innovatie
onder meer richten op de thema's energie en water.
Het kabinet zal de komende vier jaar tastbare resultaten boeken. Nederland
zal duurzamer worden.
Voorwaarden scheppen voor burgers en bedrijven
Ik kom bij de tweede rol van de rijksoverheid: het scheppen van
randvoorwaarden voor burgers en bedrijven. Onze test heeft het net ook weer
laten zien: De kloof tussen denken en doen is nog niet overbrugd.
We vinden dierenwelzijn wel belangrijk, maar kopen toch geen biologische
kip.
We vinden kinderarbeid onacceptabel, maar kopen onbedoeld toch producten
die door kinderhanden zijn gemaakt.
We zijn massaal lid van Natuurmonumenten en het Wereld Natuur Fonds, maar
we kopen toch tropisch hardhout zonder te letten op het
duurzaamheidskeurmerk.
We kunnen als overheid sturen op keuzes van burgers en bedrijven. Door een
prijskaartje te hangen aan vervuilend gedrag. Denk aan de extra heffing op
vliegtickets. Maar ook door duurzaam gedrag te stimuleren, zoals we
bijvoorbeeld gaan doen bij schone en zuinige auto's.
Maar ik denk ook aan de 80.000 tot 100.000 woningen die we de aankomende
jaren gaan bouwen. Waarom kan duurzaamheid bij de bouw van deze woningen
geen doorslaggevend criterium zijn? Er is zoveel mogelijk. Een mooi
voorbeeld vind ik zelf de letterlijke vergroening van Chicago. Daar worden
dagelijks zogenoemde 'green roofs' geïnstalleerd. Platte daken van
overheidsgebouwen worden beplant. En burgers en bedrijven worden
gestimuleerd hetzelfde te doen. Door deze groene daken is er een positief
effect op de luchtkwaliteit, zijn er minder stookkosten is er meer natuur
in de stad.
Maar ook dichter bij huis bestaan er allerlei goede voorbeelden. Zelf was
ik een paar maanden geleden in Heerhugowaard, in de wijk 'Stad van de Zon'.
Dit is de eerste wijk in Nederland die klimaatneutraal is, onder meer door
het gebruik van zonnepanelen. Laten we er samen voor zorgen dat er nog vele
van dit soort wijken volgen. In oude en in nieuwe wijken!
We hebben mensen nodig die deze weg in willen slaan. Ambassadeurs. Mensen
zoals u.
Mijn boodschap is eigenlijk simpel: Duurzaam moet je doen.
3. Zelf het goede voorbeeld geven.
Duurzaam moet je doen. Ook als overheid moet je gewoon het goede voorbeeld
geven. Dat is mijn derde punt. Dit doen wij bijvoorbeeld door een duurzame
bedrijfsvoering. We willen uiterlijk in 2010 bij 100% van de aankopen en
investeringen duurzaamheid als zwaarwegend criterium meenemen. Zo proberen
we een markt te creëren voor duurzame producten en innovaties te
stimuleren. We zijn al goed op weg en ik heb er alle vertrouwen in dat we
de gewenste doelen in 2010 zullen halen.
Duurzame ontwikkeling betekent ook oog hebben voor het menselijk kapitaal.
Voor 'people'. Zelf willen we als overheid ons ervoor inzetten om samen met
werkgevers- en werknemersorganisaties een einde te maken aan de zogenoemde
'winterwerkloosheid' onder schilders. Grote aantallen schilders worden
tegen het einde van het jaar ontslagen omdat er geen opdrachten meer zijn.
Ze worden dan na een paar maanden weer in dienst genomen. In de tussentijd
ontvangen ze een WW-uitkering.
Dit probleem is grotendeels te ondervangen. Eenvoudigweg door als de
rijksoverheid te besluiten het onderhoud aan gebouwen zoveel mogelijk in de
winter te laten uitvoeren. Je zou het op het eerste gezicht niet zo
herkennen, maar ook dat is duurzame ontwikkeling.
Dames en heren,
Ik kom tot een afronding. Maar niet voordat ik u heb aangemoedigd uw rol te
spelen in de Voorjaarsklassieker die naar een duurzame eindstreep leidt. U
zit natuurlijk al in de koers, anders was u niet hier. U staat open voor
innovatie. U werkt in een omgeving die duurzaamheid ademt. U kunt - ook
buiten de werkvloer - uw bijdrage leveren aan het positieve verhaal rond
duurzame ontwikkeling. Een verhaal vol inspiratie en betrokkenheid bij de
toekomst van Nederland en de wereld.
Ik hoop dat u zich hier vandaag laat inspireren. Inspireren tot nieuwe
initiatieven. Inspireren tot samenwerken. Maar vooral: inspireren tot het
grijpen van kansen. En dat moet kunnen. De weg naar een wereld waarin
People, Planet en Profit in balans zijn, is zeer kansrijk.
Dank u wel.
Ministerie van Algemene Zaken