046 - Flexibele werkindeling werkt overwerk in de hand
Datum: 24 april 2007
De moderne werkgever biedt zijn personeel een flexibele, uitdagende
baan. Werknemers kunnen hun eigen tijd indelen waardoor ze werk- en
zorgtaken beter kunnen combineren. En meer plezier hebben in hun werk.
Althans, dat is de bedoeling. Maar is dat ook zo? Nee, ontdekte
promovendus Patricia van Echtelt. 'Het resultaat is vooral dat veel
mensen meer werken dan ze eigenlijk willen. En al dat overwerk schaadt
het welbevinden van de werknemers.' Van Echtelt promoveert op 3 mei
2007 aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Binnen veel bedrijven heerst tegenwoordig een soort
ondernemerscultuur, merkt Van Echtelt. Taken worden uitgevoerd binnen
projectteams, er wordt veel gewerkt met deadlines en de werknemers
hebben een grote verantwoordelijkheid. Wat telt is het resultaat en
daarop word je als werknemer ook afgerekend. 'En hoe flexibel een
bedrijf ook omgaat met werktijden, de hoeveelheid werk blijft
natuurlijk hetzelfde', zegt Van Echtelt. 'En omdat mensen hun werk
graag goed willen doen, zijn ze sneller geneigd om extra (onbetaalde)
uren te maken.'
Werkplezier
Vanuit het oogpunt van de werkgever klinkt dit uiterst positief.
Dankzij de grote verantwoordelijkheid en - vaak uitgebreide -
leermogelijkheden in het bedrijf zouden werknemers meer plezier in hun
werk hebben en daardoor gemotiveerd zijn om nét dat beetje extra te
doen. Toch gaat dit niet helemaal op. Uit het onderzoek blijkt
namelijk dat in deze organisaties het werkplezier helemaal niet zo
hoog is en dat dit dus zeker niet de reden is om lange werkdagen te
maken. Bovendien is overwerk hoe dan ook schadelijk voor (het welzijn
van) werknemers. 'Of iemand nou plezier in zijn werk heeft of niet',
stelt Van Echtelt.
Tirannie van kleine beslissingen
Dat veel mensen toch veel extra uren maken, zelfs al ervaren ze het
als onprettig, verklaart Van Echtelt door wat ze 'de tirannie van de
kleine beslissingen' noemt. 'Elke dag neem je de beslissing nog even
iets af te maken na werktijd, maar al die kleine beslissingen bij
elkaar opgeteld leveren een resultaat op waarvoor je eigenlijk
helemaal niet had willen kiezen.'
Deeltijd-illusie
Hetzelfde principe gaat op voor mensen die in deeltijd werken, merkt
Van Echtelt. 'In moderne organisaties blijkt zo'n deeltijdfunctie in
veel gevallen slechts een illusie. Want al kies je als werknemer heel
bewust voor meer vrije tijd in plaats van wat extra geld, je ontkomt
niet aan overwerken. De hoeveelheid werk blijft doorgaans namelijk
hetzelfde.
Zorgtaken
Vrouwen maken minder overuren dan mannen in de de dertig organsiaties
waar Van Echtelt haar onderzoek deed. Toch is de manier waarop mannen
en vrouwen omgaan met een flexibele werkindeling nagenoeg gelijk.
'Vrouwen in moderne organisaties moeten net zo goed aan alle eisen
voldoen. Overwerken is echter lastiger voor vrouwen, simpelweg omdat
ze er vaak de tijd niet voor hebben. Zorg- en huishoudelijke taken
komen namelijk nog altijd vooral voor rekening van de vrouw'.
Glazen muur
Van Echtelt: 'Er wordt vaak gesproken over een glazen plafond, maar nu
blijkt er dus ook een glazen muur te zijn waar vrouwen tegenop lopen.'
Want hoewel flexibele werktijden ooit zijn ingevoerd om werk en zorg
beter te kunnen combineren, lijkt het nu juist averechts te werken
volgens Van Echtelt: In plaats van een extra mogelijkheid is
flexibiliteit een eis geworden. Als je niet altijd beschikbaar bent,
kom je simpelweg niet meer in aanmerking voor het werk.'
Curriculum vitae
Patricia Elisabeth van Echtelt, geboren te Utrecht op 4 februari 1975,
studeerde sociologie aan de universiteit van Utrecht. Aansluitend werd
ze promovendus aan de Rijksuniversiteit Groningen, waarna ze in 2005
aan het werk ging als onderzoeker bij Research voor Beleid in Leiden.
Ze promoveert tot doctor in de Gedrags- en Maatschappijwetenschappen
bij prof.dr. S. Lindenberg en dr. A.C. Glebbeek. Van Echtelt voerde
haar onderzoek uit bij het Interuniversitair Centrum voor
Sociaal-wetenschappelijke theorievorming en methodenontwikkeling
(ICS). De titel van het proefschrift luidt: "Time-Greedy employment
relationships: Four studies on the time claims of post-Fordist work".
Van Echtelt gaat vanaf 1 juni 2007 werken bij het Sociaal en Cultureel
Planbureau in Den Haag als wetenschappelijk medewerker.
Noot voor de pers
Meer informatie: drs. P. van Echtelt, tel. ( 071) 525 3709 (werk)
Rijksuniversiteit Groningen