Gemeente Langedijk
4 mei 2007
DODENHERDENKING 2007 IN LANGEDIJK
Geachte aanwezigen,
Herdenking van slachtoffers
Onder ons zijn dorpsgenoten die persoonlijke herinneringen hebben aan
de Tweede Wereldoorlog. In de eerste plaats proberen wij vanavond met
hen gevoelens te delen en stil te staan bij de slachtoffers in directe
zin. Mensen op wie je kon bouwen en die alles gaven voor onze
vrijheid. Dodenherdenking in de meest letterlijke betekenis, een
herdenking die we als verplichting voelen, die een verplichting is!!
Ook zijn er personen onder ons die zich in de recentere tijd hebben
ingezet voor vrede en veiligheid. Inzet voor ons land in
Nederlands-Indië, Korea, Libanon, via NAVO-inzet tot op de dag van
vandaag. Ook voor deze groepen zijn er slachtoffers te betreuren. Ook
hen herdenken wij vanavond.
Worden mensen gevormd door het meemaken van oorlogsgeweld, het
ondergaan van vernederingen en het leven in onvrijheid? Zijn deze
omstandigheden niet heel bepalend voor het verdere verloop van een
mensenleven? En heeft de samenleving waarin die mensen leven iets aan
hun ervaringen? Ja, want kijk eens naar de Nobelprijswinnaar voor de
vrede van 25 jaar gelden; de joodse schrijver Elie Wiesel, nu bijna 80
jaar, die concentratiekampen overleefde, maar die een persoonlijk
trauma beleefde in het concentratiekamp toen zijn vader, die voelde te
gaan sterven, hem bij zich wilde hebben, hem riep, maar waarop de
kleine jongen die een paar bedden verder lag, niet durfde te
antwoorden vanwege de bewakers. De roepende vader die vervolgens door
diezelfde bewakers werd getrapt en wiens bed de volgende ochtend door
een ander was ingenomen. Wat een voornemen heeft Wiesel toen zichzelf
en zijn vader plechtig beloofd en met welk een levenslange inspanning
en impact op de miljoenen lezers van zijn boeken.
Als die generatie er over enige tijd niet meer is, dan moeten we ons
openstellen voor dezelfde mensen, met dezelfde ervaringen die in onze
steeds kleiner wordende wereld op veel te veel plekken overleefd
hebben zoals Elie Wiesel. Die verhalen kunnen ons doen beseffen wat
oorlog voor een kwaad is, oorlog als meest duidelijke situatie waarin
vrijheid, grondrechten en veiligheid niet meer bestaan, niet zoals
gebeurd in een verleden, maar ook helaas in het heden.
De huidige tijd, ons bestaan
Vrijheid, grondrechten en veiligheid zijn begrippen die ook in ons
dagelijks bestaan een rol spelen, in Nederland en in Langedijk, zonder
dat daarbij de extreme situaties heersen zoals hiervoor geschetst.
Er is in onze tijd een roep om meer veiligheid, want we voelen ons
door vele berichten in de pers en door eigen ervaringen niet altijd
meer veilig. In 20 jaar is de criminaliteit sterk toegenomen en daarom
worden er nu maatregelen genomen met een mogelijke inperking van de
grondrechten die onze vrijheid moeten waarborgen: denk aan recht op
privacy, recht op een vrije meningsuiting, gelijke behandeling,
godsdienstvrijheid etc.
Maatregelen die deze rechten voor een deel inperken. Amerika is in dat
opzicht door alle dreiging en maatregelen een heel onvrij land
geworden. Maar wij dreigen ook in die richting te gaan. Bijvoorbeeld
vanwege recente gebeurtenissen in ons land, denk aan november 2004 met
de moord op Van Gogh. Daardoor is er aanleiding en noodzaak tot
discussie over grondrechten, vrijheid en veiligheid.
Hebben we in die situatie mensen als Elie Wiesel nodig, hebben we iets
aan ervaringen in oorlogssituaties? Ik denk het zeker. Maar achten wij
ons zelf in staat iets te doen aan die situaties in de wereld, die
grote mistoestanden of lopen we het risico dat gezegd wordt dat we
daar toch niets aan kunnen doen. Net als in 1940-1945 toen we
machteloos waren tegenover een vreemde overheerser.
Wat kunnen we zelf doen?
Maar nu leven we wel in een vrij en democratisch land, kunnen we zelf
ons lot bepalen en de vrede helpen handhaven. Dat vergt dat we ons
inzetten voor verdraagzaamheid en respect voor mensen die we ontmoeten
in Langedijk of elders.
Hebben we de bereidheid met elkaars opvattingen rekening te houden.
Baseren we ons daarbij op de wet, de grondwet, en beseffen we dat
materieel recht ook levende normering inhoudt, d.w.z. dat er een
voortgaande ontwikkeling is, waarbij grondrechten soms met elkaar
lijken te botsen, dat misschien ook doen in de wijze waarop mensen
daarmee omgaan, b.v. het verbod op discriminatie enerzijds en de
vrijheid van meningsuiting anderzijds. Is het toegestaan om zomaar
discriminerende opmerkingen te maken en een beroep te doen op de vrije
meningsuiting? De rechter zal daarbij worden ingeschakeld en aan de
hand van jurisprudentie vormt zich dan het recht. Alles bij elkaar is
er momenteel sprake van een principieel debat. Moeten we daarbij
vertwijfeld zijn en denken dat het niet meevalt in 2007 om te gaan met
tegenstellingen en verschillen die lijken toe te nemen?
Ook 350 jaar geleden werd er door filosofen gediscussieerd over het
individuele recht op vrije meningsuiting, vrijheid van gedachte, van
levenswijze en of die zwaarder woog dan de behoefte om de gevoelens
van het geloof te ontzien. Spinoza is een van die filosofen die ook
vandaag nog actueel is. Toen in de strijd voor meer rechten voor het
individu, maar ook toen al met de kanttekening dat men van ongeremd
handelen af moet zien als je wilt samenleven in een gemeenschap. Hoe
actueel verwoordde onze Koningin de spanning tussen grondrechten in
haar Kerstboodschap van vorig jaar met uitspraken als: "wie anderen
beschimpt verliest zijn geloofwaardigheid; het onbeheerste woord
schiet zijn doel voorbij". Daarmee sloot de Koningin aan bij de
kentering in de rechtspraak sinds 2004/2005 waarbij de vrijheid van
meningsuiting in een aantal gevallen genuanceerder wordt benaderd.
Behoefte aan nuance
Voorbeelden dus die aangeven dat we verstandig moeten omgaan met onze
grondrechten: er is meer dan ooit behoefte aan nuance. Nuance die je
alleen bereikt via een discussie met elkaar, discussies die ook
gevoerd worden volgens de spelregels die in een samenleving gelden.
Discussie ook stel ik voor in het kader van de jaarlijkse
dodenherdenking. Een herdenking in het licht van heden en toekomst.
Waaraan verschillende groepen deelnemen, waaronder ook de jeugd. Dat
vraagt om herdenkingsactiviteiten die meeontwikkelen met de tijd,
zoals dat in Langedijk ook al het geval is geweest. Een taak waaraan
het 4 meicomité een bijdrage zal leveren.
Het is duidelijk dat vrijheid, grondrechten en veiligheid begrippen
zijn die samenhangen en ook in onderlinge spanning tot elkaar staan,
en dat we er elke dag aan kunnen werken in onze eigen omgeving.
Dodenherdenking wordt door 80% van de bevolking gezien als zinvol.
Vandaag de Dodenherdenking hier in de Kloosterhof en straks bij de
monumenten in Sint Pancras en Noord-Scharwoude. Morgen in onze eigen
omgeving kunnen werken aan vrijheid, veiligheid en omgaan met
grondrechten, dat is mijn wens voor - en vertrouwen in onze
Langedijker samenleving.
4 mei 2007
drs. J.F.N. Cornelisse, burgemeester van Langedijk