Geen sharia, geen coup in Turkije
8 mei 2007
Afgelopen week sloeg het Turkse leger dreigende taal uit. Minister van
Buitenlandse Zaken Abdullah Gül was niet geschikt als presidentskandidaat,
omdat hij de seculiere staat zou bedreigen. Gül en andere leden van
regeringspartij AKP zouden een geheime agenda hebben om in Turkije een
islamitische staat te vestigen.
De dreigende verklaring was een ongeoorloofde inmenging van het leger
in de politiek, meent europarlementariër Joost Lagendijk (GroenLinks).
Verder is de nog onbesliste strijd om het presidentschap in Turkije
wel volgens de democratische spelregels verlopen. Nu is het belangrijk
dat Turkse politici vooral geen overhaaste beslissingen nemen.
Met de verklaring voerde de legertop de druk op de democratisch
gekozen regering verder op. Tegelijkertijd werd het Constitutionele
Hof onder druk gezet om in het voordeel van de oppositie te beslissen.
Het Constitutionele Hof beraadde zich op dat moment op de geldigheid
van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen die op 27 april
plaatsvond. Volgens de oppositie kon er geen president worden gekozen,
omdat minder dan twee derde van de parlementariërs bij de stemming
aanwezig was.
Het Hof besloot de dag erna dat de stemming inderdaad ongeldig was.
"We zullen nooit weten of het Hof de beslissing op zuiver juridische
gronden heeft genomen", zegt Lagendijk. "Er zal altijd een smet aan
het vonnis blijven kleven. Maar nu de beslissing genomen is, zit er
niets anders op dan het te accepteren."
Massademonstraties
De grote demonstratie tegen presidentskandidaat Gül, die op 29 april
in Istanbul plaatsvond, is volgens Lagendijk juist een positief teken.
In elke volwassen democratie kunnen mensen hun ongenoegen uiten door
te demonstreren en het is goed dat dit ook in Turkije gebeurt.
Kans coup klein
"Geen Sharia, geen coup", was de leus op veel van de meegedragen
borden. De angst van de demonstranten voor de regerende AKP lijkt
overdreven. De AKP heeft weliswaar de islam als belangrijkste
inspiratiebron, toch blijkt nergens uit dat de partij de islamitische
rechtspraak wil invoeren. De tweede boodschap, die uit de leus
spreekt, is dat de tegenstanders van de AKP kennelijk geen voorstander
meer zijn van militair ingrijpen. De democratie is in Turkije zo
stevig geworteld dat de kans op een coup bijzonder klein is.
Kritiek demonstranten serieus nemen
Toch moet de AKP de kritiek van de demonstranten wel serieus nemen. Er
liepen veel jonge vrouwen mee die zich zorgen maakten over de
(toekomstige) ontwikkeling van de vrouwenrechten in Turkije. Op dit
moment is het in alle openbare gebouwen verboden om hoofddoeken te
dragen. De AKP wil de mogelijkheden voor het dragen van een hoofddoek
verruimen, maar het is niet duidelijk hoe ver de partij wil gaan. De
AKP moet duidelijk maken dat zij vrouwen niet wil verplichten om een
hoofddoek te dragen. Het is aan de AKP om over haar agenda voor de
toekomst van Turkije geen twijfel te laten bestaan.
Grondwetswijziging
Als voorlopig sluitstuk van twee weken van stormachtige
ontwikkelingen, diende de AKP een voorstel in om de grondwet te
wijzigen. Volgens dit voorstel moet het volk voortaan rechtstreeks de
president kiezen. Uit frustratie over de mislukte
presidentsverkiezingen willen zij het huidige parlement in de komende
weken nog snel hierover laten beslissen, terwijl al een datum (22
juli) is bepaald voor nieuwe parlementsverkiezingen.
Eerst publiek debat
Volgens Joost Lagendijk is het niet verstandig om deze fundamentele
wijziging overhaast door te voeren. "Eerst moet er een uitgebreid
publiek debat worden gevoerd, voordat het politiek systeem zo
ingrijpend gewijzigd wordt. Dit is echt iets wat het nieuwe parlement
na de verkiezingen moet beslissen." Het nieuw gekozen parlement zou
dan na rijp beraad kunnen beslissen om zelf een president te kiezen of
alsnog tot directe presidentsverkiezingen te besluiten.
Het einde van de strijd om het presidentschap is dus nog niet in
zicht. Over de toekomst bestaat veel onzekerheid. Wel duidelijk is dat
alarmistische berichten over een op handen zijnde coup of een
sluipende invoering van de sharia zwaar overdreven zijn.
Waarschijnlijk zullen de vervroegde parlementsverkiezingen op een
normale, democratische manier verlopen. Er is zelfs een goede kans dat
hier een nieuwe pro-Europese regering uit voortkomt.
Zie ook:
* dossier Turkije en EU-lidmaatschap
GroenLinks