Oranjekoepel
10/05/07: Wilhelmus
Wilhelmus 75 jaar officieel Nederlands volkslied
Merkwaardig genoeg ontbreekt een formeel besluit, maar op 10 mei 1932
werd het lied Wilhelmus van Nassouwe door de ministerraad aangemerkt
als het officieele Nederlandsche volkslied. Dat is op 10 mei 2007
precies 75 jaar geleden.
Het Wilhelmus is uiteraard veel ouder. De tekst werd tussen 1568 en
1572 gedicht. In 1581 verscheen de Nederlandse versie van het
Wilhelmus voor het eerst in druk. De oudst bekende druk in het Duits
dateert van 1573. Het Wilhelmus raakte vrijwel onmiddellijk geliefd
als strijdlied in de Nederlanden. Van het lied werd gezegd dat het aan
ons Vaderlant meer voordeel gedaen heeft, als tienduysent Soldaeten,
want als Soldaet en Matroos dat hoort, dan wordt haer bloedt gaende.
Vooral in de achttiende eeuw kreeg het Wilhelmus steeds meer het
karakter van een orangistisch partijlied. Na het herstel van het Huis
Oranje-Nassau in 1813 en de vestiging van de nationale monarchie wilde
men de oude twisten tussen patriotten en prinsgezinden liefst zo snel
mogelijk vergeten. In het streven naar eenheid paste een nieuw,
algemeen, nationaal volkslied. Er werd een prijsvraag uitgeschreven,
die een lied moest opleveren waarin de tegenwoordige Nederlandsche
volkstoon en geest zouden doorklinken. In 1816 won een gedicht van
Hendrik Tollens: Wien Neêrlands Bloed. Johann Wilhelm Wilms maakte er
de melodie bij. Sommigen beseften dat het bekroonde werk zijn
tekortkomingen had en voorzagen Wien Neêrlands Bloed van kwalificaties
als burgerlijk, flauw, gezwollen en wansmakelijk. Maar het werd een
populaire Volkszang. Naast dat nieuweVaderlandsche Lied bleef het oude
Wilhelmus echter fungeren als dynastieke hymne of Koningslied. Met
name koning Willem III maakte geen geheim van zijn voorkeur voor het
Wilhelmus boven het Wien Neêrlands Bloed.
In 1855 bepaalde Willem III ook, dat het Wilhelmus moest worden
gespeeld bij elke inspectie van militairen door de Koning of een prins
van het Koninklijk Huis, volgens de nieuwe toonzetting die vlotter en
martialer was dan de oude toonzetting uit Valerius Gedenck-Clanck
(1626).
Valerius gedragen koraalversie van het Wilhelmus, de versie die we
vandaag de dag gebruiken, is aan het einde van de negentiende eeuw
herontdekt. Bij het bezoek van de Duitse keizer Wilhelm II aan de
koninginnen Emma en Wilhelmina in 1891 werd de gearrangeerde oude
toonzetting ten gehore gebracht. En bij de inhuldiging van koningin
Wilhelmina in 1898 werden op deze wijs enkele coupletten van het
Wilhelmus gezongen. Bij militaire plechtigheden werd nog enige tijd de
nieuwe toonzetting (uit 1764) gebruikt, maar vooral prins Hendrik
beijverde zich voor de versie van Valerius. In 1920 bepaalde koningin
Wilhelmina dat het Wilhelmus voortaan moest worden uitgevoerd met de
toonzetting naar Valerius. Officieel was het Wilhelmus toen nog een
zuiver Koningslied, dat alleen diende te worden uitgevoerd wanneer de
koningin of een lid van het Koninklijk Huis daadwerkelijk aanwezig
was. Maar de verwarring in het buitenland en de kritiek in het
binnenland ten aanzien van het Wien Neêrlands Bloed namen toe. Wat was
nu eigenlijk het Nederlandse volkslied? Het Wilhelmus ging Wien
Neêrlands Bloed in toenemende mate verdringen, zodat de ministerraad
op 10 mei 1932 besloot het Wilhelmus tot het enige officiële
Nederlandse volkslied te bestempelen. Daarmee was de scheiding tussen
dynastieke en nationale hymne in Nederland opgeheven.
De Oranjekoepel is een samenwerkingsverband tussen vijf organisaties
en enkele adviseurs die zich richten op het Huis van Oranje en de
monarchie. Doel van de begin dit jaar opgerichte organisatie is samen
te werken om bij de Nederlandse bevolking het inzicht in de
historische verbondenheid met het Huis Oranje-Nassau en de
constitutionele monarchie te bevorderen. Een van de zaken waar de
Oranjekoepel zich voor wil inzetten is het vergroten van de bekendheid
van het eerste en zesde couplet en van de historische achtergrond van
het Wilhelmus.
webmeester - Koninklijk Park 1 - 7315 JA Apeldoorn - F 055-5219983 - E
info@deoranjekoepel.nl