Oranjekoepel


10/05/07: Wilhelmus

Wilhelmus 75 jaar officieel Nederlands volkslied

Merkwaardig genoeg ontbreekt een formeel besluit, maar op 10 mei 1932 werd het lied Wilhelmus van Nassouwe door de ministerraad aangemerkt als het officieele Nederlandsche volkslied. Dat is op 10 mei 2007 precies 75 jaar geleden.

Het Wilhelmus is uiteraard veel ouder. De tekst werd tussen 1568 en 1572 gedicht. In 1581 verscheen de Nederlandse versie van het Wilhelmus voor het eerst in druk. De oudst bekende druk in het Duits dateert van 1573. Het Wilhelmus raakte vrijwel onmiddellijk geliefd als strijdlied in de Nederlanden. Van het lied werd gezegd dat het aan ons Vaderlant meer voordeel gedaen heeft, als tienduysent Soldaeten, want als Soldaet en Matroos dat hoort, dan wordt haer bloedt gaende.

Vooral in de achttiende eeuw kreeg het Wilhelmus steeds meer het karakter van een orangistisch partijlied. Na het herstel van het Huis Oranje-Nassau in 1813 en de vestiging van de nationale monarchie wilde men de oude twisten tussen patriotten en prinsgezinden liefst zo snel mogelijk vergeten. In het streven naar eenheid paste een nieuw, algemeen, nationaal volkslied. Er werd een prijsvraag uitgeschreven, die een lied moest opleveren waarin de tegenwoordige Nederlandsche volkstoon en geest zouden doorklinken. In 1816 won een gedicht van Hendrik Tollens: Wien Neêrlands Bloed. Johann Wilhelm Wilms maakte er de melodie bij. Sommigen beseften dat het bekroonde werk zijn tekortkomingen had en voorzagen Wien Neêrlands Bloed van kwalificaties als burgerlijk, flauw, gezwollen en wansmakelijk. Maar het werd een populaire Volkszang. Naast dat nieuweVaderlandsche Lied bleef het oude Wilhelmus echter fungeren als dynastieke hymne of Koningslied. Met name koning Willem III maakte geen geheim van zijn voorkeur voor het Wilhelmus boven het Wien Neêrlands Bloed.

In 1855 bepaalde Willem III ook, dat het Wilhelmus moest worden gespeeld bij elke inspectie van militairen door de Koning of een prins van het Koninklijk Huis, volgens de nieuwe toonzetting die vlotter en martialer was dan de oude toonzetting uit Valerius Gedenck-Clanck (1626).

Valerius gedragen koraalversie van het Wilhelmus, de versie die we vandaag de dag gebruiken, is aan het einde van de negentiende eeuw herontdekt. Bij het bezoek van de Duitse keizer Wilhelm II aan de koninginnen Emma en Wilhelmina in 1891 werd de gearrangeerde oude toonzetting ten gehore gebracht. En bij de inhuldiging van koningin Wilhelmina in 1898 werden op deze wijs enkele coupletten van het Wilhelmus gezongen. Bij militaire plechtigheden werd nog enige tijd de nieuwe toonzetting (uit 1764) gebruikt, maar vooral prins Hendrik beijverde zich voor de versie van Valerius. In 1920 bepaalde koningin Wilhelmina dat het Wilhelmus voortaan moest worden uitgevoerd met de toonzetting naar Valerius. Officieel was het Wilhelmus toen nog een zuiver Koningslied, dat alleen diende te worden uitgevoerd wanneer de koningin of een lid van het Koninklijk Huis daadwerkelijk aanwezig was. Maar de verwarring in het buitenland en de kritiek in het binnenland ten aanzien van het Wien Neêrlands Bloed namen toe. Wat was nu eigenlijk het Nederlandse volkslied? Het Wilhelmus ging Wien Neêrlands Bloed in toenemende mate verdringen, zodat de ministerraad op 10 mei 1932 besloot het Wilhelmus tot het enige officiële Nederlandse volkslied te bestempelen. Daarmee was de scheiding tussen dynastieke en nationale hymne in Nederland opgeheven.

De Oranjekoepel is een samenwerkingsverband tussen vijf organisaties en enkele adviseurs die zich richten op het Huis van Oranje en de monarchie. Doel van de begin dit jaar opgerichte organisatie is samen te werken om bij de Nederlandse bevolking het inzicht in de historische verbondenheid met het Huis Oranje-Nassau en de constitutionele monarchie te bevorderen. Een van de zaken waar de Oranjekoepel zich voor wil inzetten is het vergroten van de bekendheid van het eerste en zesde couplet en van de historische achtergrond van het Wilhelmus.

webmeester - Koninklijk Park 1 - 7315 JA Apeldoorn - F 055-5219983 - E info@deoranjekoepel.nl