abcdefgh
Aan
de voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Binnenhof 4
2513 AA DEN HAAG
Contactpersoon Doorkiesnummer
- -
Datum Bijlage(n)
15 mei 2007 3
Ons kenmerk Uw kenmerk
DAB/2007/1964 -
Onderwerp
Voortgang HSL-Zuid
Geachte voorzitter,
Zoals ik in mijn aanbiedingsbrief bij het Voortgangsrapport 20 van de HSL-Zuid
(kenmerk VenW/DAB/2007/1995) heb aangekondigd zal ik u informeren over de
meest recente stand van zaken rond de HSL-Zuid.
1 Mijn benaderingswijze
De periode vanaf mijn aantreden heb ik benut om mij een zo goed mogelijk beeld te
vormen van het project HSL-Zuid. Ik heb mij gericht op de aan het project verbonden
risico's en de relaties met de partners die dit project tot een succes moeten maken. Ik
wil mijn bevindingen met uw Kamer delen. Hoewel veel zaken de komende maanden
nog verder uitgewerkt moeten worden - ik verwijs hierbij naar Voortgangsrapport 20 -
is de grote lijn naar mijn mening voldoende duidelijk.
Ik draag de eindverantwoordelijkheid voor het project; laat ik daarover volstrekt helder
zijn. In dit project ben ik - zoals bij u bekend - afhankelijk van andere partijen waarop
ik weinig tot geen rechtstreekse invloed kan uitoefenen. Dit komt voort uit de funda-
mentele keuzes over de uitvoering van het project die ten tijde van de parlementaire
besluitvorming in 2000/2001 zijn gemaakt. Keuzes die hun weerslag hebben gekregen
in uitgebreide en onderling sterk samenhangende contracten met marktpartijen.
Tevens stel ik vast dat diverse partijen onafhankelijke taken hebben op het terrein van
testen en certificeren, waarover ik geen zeggenschap kan of wil hebben.
Postadres Postbus 20901, 2500 EX Den Haag Telefoon 070 351 61 71
Bezoekadres Plesmanweg 1-6, 2597 JG Den Haag Fax 070 351 78 95
bereikbaar met tram 9 (station hs en cs) en bus 22 (station cs)
DAB/2007/1964
Terugblikkend stel ik een aantal zaken vast. Zo constateer ik dat de verhoudingen met
de contractpartners HSA en Infraspeed de afgelopen periode sterk zijn gejuridificeerd
waardoor meer nadruk leek te liggen op de onderlinge tegenstellingen dan op het be-
reiken van een gemeenschappelijk doel. Ik heb in de afgelopen weken mijn verant-
woordelijkheid genomen door alle partijen bij elkaar te brengen en afspraken te maken
over de komende periode tot aan de Aanvangsdatum Vervoer. Ik denk dat door de
toegezegde samenwerking met de marktpartijen een goede uitgangspositie is gecre-
eerd om de komende periode onze gezamenlijke doelstellingen te halen: zo snel mo-
gelijk volwaardig en hoogwaardig vervoer te realiseren over de HSL-Zuid.
Ik heb met de partijen besproken om, binnen de reeds gemaakte contractuele afspra-
ken, maximale flexibiliteit in acht te nemen.
Tevens moet ik vaststellen dat er in de afgelopen periode in uw Kamer rond de inge-
bruikname van de HSL-Zuid veelvuldig exacte termijnen en data zijn genoemd. Ter-
mijnen die vervolgens niet haalbaar bleken en door onverwachte ontwikkelingen of
door het onderschatten van problemen hebben geleid tot vertragingen van de start
van het vervoer. Dit heeft naar mijn mening grote afbreuk gedaan aan het positieve
beeld van de HSL-Zuid; een HSL-Zuid waar we hoge verwachtingen van hebben.
Ik wil deze benadering doorbreken en uw Kamer een realistisch beeld schetsen. Ik wil
december 2007 (start vervoer 160 km/u) en oktober 2008 (Aanvangsdatum Vervoer
300 km/u) nadrukkelijk als streefdata gaan beschouwen. Streefdata die natuurlijk mijn
volle inzet verdienen, maar die met grote onzekerheden zijn omgeven. Ik wil uw Ka-
mer geen zekerheden geven wanneer die er simpelweg niet zijn.
Ik kies er voor om, op basis van de nu bekende gegevens, de HSL-Zuid stapsgewijs in
gebruik te gaan nemen, geleidelijk de dienstregeling uit te breiden en dan met steeds
hogere snelheden te gaan rijden. Veiligheid en realisme ten aanzien van de planning
wil ik hierbij voorop plaatsen.
De realiteit is dat de huidige inzichten van alle betrokken partijen wijzen op een aan-
zienlijke overschrijdingskans van de beide streefdata met tenminste enkele maanden.
Ik werk met alle betrokken partijen constructief samen om dit planningsrisico terug te
dringen en beide genoemde streefdata zo goed mogelijk te handhaven, maar garanties
kan ik niet geven.
Om deze reden heb ik het volgende besloten. Er zal gedurende de beginperiode van
het vervoer met 160 km/u alleen van het noordelijke tracé (Amsterdam- Rotterdam)
gebruik gemaakt gaan worden. Voor het zuidelijke deel van het tracé (Rotterdam-
grens) geef ik absolute voorrang aan het onbelemmerd bouwen en testen van het vei-
ligheidssysteem om daarmee verdere vertragingen te voorkomen.
Eind september zal ik meer inzicht hebben in de condities en de financiële aspecten
van de concessie voor het tijdelijke vervoer door HSA over het noordelijk deel van de
HSL-Zuid met 160 km/u. Ook hoop ik dan nog meer zicht te hebben op de realiteit
van de streefdata wanneer ik meer resultaten heb van het testprogramma. Tevens heb
ik dan meer zicht op de haalbaarheid van de Aanvangsdatum Vervoer.
---
DAB/2007/1964
Op basis van deze informatie zal ik in september een definitieve go/nogo-beslissing
nemen over de voorgenomen start van het vervoer met 160 km/u in december 2007.
Ik zal uw Kamer daarover zo spoedig mogelijk informeren. Ook kan ik uw Kamer dan
met meer zekerheid berichten over de haalbaarheid van de streefdatum van 1 oktober
2008.
Ik wil nu gaarne een en ander nader toelichten.
2 De infrastructuur
Allereerst de beschikbaarheid van de infrastructuur. Deze is afhankelijk van de voort-
gang van de migratie van het beveiligingssysteem ERTMS. Zoals in het voortgangs-
rapport is aangegeven moet er de komende periode nog veel werk worden verzet: er
moet worden ontwikkeld, gebouwd, getest en gecertificeerd. Zoals al in eerdere
voortgangsrapporten aan uw Kamer is aangegeven is ERTMS een systeem dat nog in
ontwikkeling is, met mogelijke kinderziektes. Het traject Rotterdam-Antwerpen zal het
eerste in Europa zijn waarbij ERTMS op level 2 (300 km/u) grensoverschrijdend wordt
toegepast. Er wordt uitvoerig getest, maar onzekerheden en risico's kunnen niet wor-
den uitgesloten. De testen zijn juist bedoeld om tekortkomingen en kinderziektes in
het systeem naar boven te brengen.
ERTMS is in de Nederlandse situatie een systeem dat moet functioneren met appara-
tuur van meerdere leveranciers. Dit draagt bij aan de complexiteit en kan daardoor
gedurende de testfase weer leiden tot vertragingen.
Ik heb besloten absolute voorrang te geven aan het onbelemmerd bouwen en testen
van ERTMS versie 2.3.0 Corridor. De meeste werkzaamheden hiervoor moeten de ko-
mende periode aan het zuidelijke tracé (Rotterdam-grens) worden verricht, in een be-
perkt tijdsbestek. Mij is gemeld dat een gelijktijdige combinatie van bouwen, testen en
vervoer qua efficiency en betrouwbaarheid als risicovol wordt beschouwd en mogelijk
negatieve gevolgen voor de veiligheid kan hebben.
Daarom heb ik besloten dat er op het zuidelijke tracé vanaf december 2007 geen ver-
voer plaats zal vinden. Een combinatie van bouwen, testen en vervoer zou daar de
Aanvangsdatum Vervoer zwaar onder druk zetten.
Vanaf februari 2008 zullen op het noordelijke tracé (Rotterdam-Amsterdam) de reste-
rende ERTMS-werkzaamheden tijdens 6 tot 8 weekenden worden verricht en in een
aantal daarop volgende weekenden zal door de Staat worden getest. Deze planning
luistert zeer nauw.
---
DAB/2007/1964
3 Streefdata voor het vervoer
Dan kom ik op de streefdata voor het vervoer over de HSL-Zuid. Binnen de mogelijk-
heden die ik heb, hanteer ik als streefdatum 1 oktober 2008 (Aanvangsdatum Ver-
voer) om samen met HSA een zo volwaardig en hoogwaardig mogelijk vervoer aan de
Nederlandse burger aan te bieden. Vanaf die datum streef ik ernaar dat de Thalys met
300 km/u kan rijden tussen Amsterdam en Parijs. Gelet op de vele onzekerheden en
de afhankelijkheden van diverse partijen, kan ik echter nu geen garanties geven.
Vooruitlopend hierop heb ik met HSA de ambitie om bij voorkeur vanaf december
2007 op werkdagen een uurdienst op het noordelijk deel van de HSL (Amsterdam-
Rotterdam) te starten. Het gaat dan om uurdiensten gedurende 16 uur per dag. Be-
trokken partijen, HSA, ProRail en Infraspeed, zijn daarmee in staat om vervoerserva-
ring op te doen, eventuele kinderziekten op te sporen en deze in onderling overleg op
te lossen.
HSA heeft mij gemeld dat er in december 2007 voldoende materieel en opgeleid per-
soneel voorhanden is om de dienstverlening te starten.
Als de ERTMS-aanpassingen die in februari en maart 2008 in het noordelijke tracé
worden aangebracht met goed gevolg de tests doorstaan, kan er ook in de weekenden
door HSA op het noordelijke tracé gereden worden. Alle partijen delen het streven
vanaf oktober 2008 grensoverschrijdend te gaan rijden op het zuidelijke tracé, of zo-
veel eerder als mogelijk is.
Ik zal voor de periode december 2007 tot oktober 2008 een concessie voor tijdelijk
vervoer gaan verlenen aan HSA. Over de condities hiervan verwacht ik rond deze zo-
mer overeenstemming te bereiken met HSA. Deze concessie zal aan uw Kamer worden
voorgelegd.
Ik heb HSA verzocht inzichtelijk te maken wat de te verwachten kosten en de op-
brengsten zijn van dit tijdelijke vervoer. Tussen de Staat en HSA moeten op basis
daarvan afspraken worden gemaakt over de verdeling van de kosten en risico's. Ik
houd er daarbij rekening mee dat een groot gedeelte van de kosten voor het tijdelijke
vervoer voor rekening van de Staat zal komen.
Ik zal van mijn kant alles in het werk stellen om het vervoer met 160 km/u mogelijk te
maken. Maar ook hier geldt dat ik nu nog geen zekerheid kan geven. Ik ben afhanke-
lijk van vele partijen.
4 Beschikbaarheid van het materieel
Ik wil u een actueel beeld geven van de levering van het V250-materieel door Ansal-
do-Breda aan HSA. Zoals ik al aankondigde in mijn brief van 13 februari aan uw Ka-
mer heeft HSA mij gemeld dat er vertraging is ontstaan bij de levering van dit materi-
eel. Volgens HSA is de huidige stand dat vanaf oktober 2008 de bestelde 19 treinen
door de fabrikant in een periode van 12 maanden aan HSA worden afgeleverd.
---
DAB/2007/1964
Het is de bedoeling in 2009 de dienstregeling volledig met V250-materieel uit te voe-
ren. Zolang nog onvoldoende V250 treinen beschikbaar zijn zullen door HSA Traxx-
locomotieven worden ingezet voor een uurdienst tussen Amsterdam-Breda en tussen
Amsterdam-Brussel met 160 km/u.
5 Afspraken over de Benelux-trein
Met de komst van de HSL-Zuid komt de vraag op tafel over de toekomst van de Bene-
lux-trein. De NS heeft de verwachting dat door de komst van de HSL-Zuid er naar de-
ze grensoverschrijdende dienst niet langer veel vraag zal zijn.
Wat het binnenlandse deel van de treindienst van Amsterdam tot Roosendaal betreft
heeft NS op basis van de spoorconcessie mijn toestemming nodig om deze dienstver-
lening terug te brengen. Bij de beoordeling van een verzoek van de NS zal ik mij base-
ren op de voorwaarden uit de concessie en conform de motie Van Hijum - hiermee
alleen instemmen als NS heeft aangetoond dat er onvoldoende vraag naar deze bin-
nenlandse treindienst bestaat.
Wat het traject tussen Roosendaal en Antwerpen betreft heb ik geen formele rol bij de
besluitvorming over het handhaven van treindiensten op dit traject. Het internationale
personenvervoer is in Europees verband geliberaliseerd. Dit betekent dat NS Internati-
onaal in principe zelf kan bepalen welke internationale treindiensten zij aan de reizi-
gers aanbiedt.
Ik heb de NS/HSA afgesproken dat NS het totale internationale aanbod over het HSL-
traject in beeld brengt en daarbij in dezelfde geest zal handelen als ten aanzien van
het binnenlands vervoer. Daarbij zullen de behoeften van de reiziger belangrijke input
vormen voor een te nemen besluit.
Ik heb met NS/HSA afgesproken dat tot het najaar van 2008 sowieso de huidige
Benelux-trein gehandhaafd zal blijven.
In de bijlagen bij deze brief treft u, in aanvulling op Voortgangsrapport 20, nadere
informatie aan.
Hoogachtend,
DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT,
Camiel Eurlings
---
DAB/2007/1964
Bijlage 1 Stand van zaken infrastructuur
1 Contract upgrade ERTMS
In de brief van 13 februari 2007 (kenmerk VenW/DAB/2007/817) is gesproken over
de onderhandelingen met Infraspeed over een meerwerkcontract voor de upgrade van
het beveiligingssysteem voor ERTMS naar versie 2.3.0 Corridor. De kosten werden
toen geraamd op 25,1 mln.
Op 30 maart 2007 hebben de Staat en Infraspeed uiteindelijk het aanvullende contract
gesloten voor deze upgrade. Het betreft een contract met een waarde van 34,4 mln.
De definitieve kosten zullen afhankelijk zijn van enkele stelposten en kunnen iets lager
uitvallen. Mochten zich tijdens de migratie en het testen onvoorziene tegenvallers
voordoen, dan zullen de risico's en de daaruit volgende kosten voor rekening van de
Staat komen.
De uiteindelijke contractsom is daarmee 9,3 mln hoger uitgevallen dan in de brief
van 13 februari is gemeld aan uw Kamer. De belangrijkste oorzaak van deze hogere
contractsom dan aanvankelijk geraamd was, betreft de voorwaarde die de Staat stelde
dat het ERTMS-meerwerk onder de werking van de oorspronkelijke overeenkomst met
Infraspeed valt (met name ten aanzien van het beschikbaarheids- en penalty regime).
Infraspeed beschouwde dit als een toename van haar risicoprofiel dat door de Staat
diende te worden gecompenseerd. Om de risico's te mitigeren is besloten een extra
testprogramma op te nemen hetgeen tot extra kosten leidt. Ook zijn eerder voorziene
en nog noodzakelijke wijzigingen in de overgangen met het bestaand spoor in dit con-
tract meegenomen.
Ik verzoek uw Kamer om in te stemmen met de onttrekking van deze aanvullende
9,3 mln voor het meerwerkcontract ERMTS uit de risicoreservering voor de HSL en
Betuweroute.
2 Werkzaamheden door Infraspeed en gevolgen voor de planning
Bij de upgrade naar ERTMS 2.3.0 gaat het met name om aanpassingen die alleen met
behulp van uitgebreid testen op hun werking kunnen worden beproefd. De upgrade
zal in meerdere stappen worden doorgevoerd en moet volgens planning op 31 maart
2008 zijn afgerond. Op 2 april 2007 is Infraspeed gestart met de werkzaamheden in
de spoorbaan. Het gehele tracé wordt van versie 2.2.2-plus gemigreerd naar versie
2.3.0-min. Deze fase zal, als het testmateriaal en het benodigde personeel tijdig be-
schikbaar zijn en de tests positief verlopen, medio september 2007 afgerond kunnen
zijn.
Vervolgens zal ERTMS vanaf 1 december 2007 worden opgewaardeerd van versie
2.3.0-min naar benodigde 2.3.0 Corridor. De opwaardering is nodig om het passeren
van de grensovergang met 300 km/u mogelijk te maken. De start van deze werk-
zaamheden in december 2007 is afhankelijk van de tijdige beschikbaarheid van de
Siemens ERTMS On Board Unit versie 6.3.
---
DAB/2007/1964
Eerst wordt begonnen op het zuidelijke tracé omdat hier de meest complexe werken
moeten plaatsvinden binnen een beperkt tijdsbestek. Hierbij gaat het om het passeren
van de grens met 300 km/u en de aansluiting op het Belgische ERTMS-systeem. Na
afronding van het werk zullen, zij het beperkter, ook werkzaamheden aan het noorde-
lijke tracé plaats gaan vinden.
Gaat alles volgens planning, dan is mijn streven dat vanaf 31 maart 2008 het gehele
HSL-Zuid tracé gereed en beschikbaar is voor het testen door HSA gedurende de con-
tractueel vastgelegde periode van 26 weken, waarvan 20 zonder beperkende voor-
waarden.
Volgens deze planning kan de baan vervolgens rond de streefdatum van 1 oktober
2008 (Aanvangsdatum Vervoer) geschikt zijn om commerciële diensten te starten met
300 km/u. Vanaf deze Aanvangsdatum Vervoer is HSA verplicht haar vergoeding voor
het vervoer aan de Staat te betalen. Dit alles natuurlijk onder het voorbehoud dat de
testfase en certificeringsfase geen noemenswaardige problemen opleveren.
Ik kom op grond van de mij gemelde informatie tot de volgende bevindingen:
· een combinatie van vervoer en het gelijktijdig bouwen en testen van ERTMS
versie 2.3.0-Corridor op het zuidelijke tracé brengt potentiële risico's mee
t.a.v. betrouwbaarheid en efficiency omdat er continue moet worden gescha-
keld tussen twee versies van ERTMS. Dit kan mogelijk negatieve gevolgen
hebben voor de veiligheid;
· een combinatie van vervoer en (niet onbelemmerd) testen over het gehele tra-
cé zet de Aanvangsdatum Vervoer van 1 oktober 2008 zwaar onder druk;
· naar verwachting zullen vanaf februari 2008 op het noordelijke tracé de reste-
rende upgradewerkzaamheden tijdens 6 tot 8 weekenden worden verricht en
in een aantal daarop volgende weekenden door de Staat worden getest. Op
weekdagen is de baan beschikbaar voor vervoer.
Mijn conclusie is dat het tracé tussen Rotterdam en de Belgische grens (het zuidelijke
tracé) vanaf december 2007 niet beschikbaar kan zijn voor vervoer. Het noordelijke
tracé is vanaf december 2007 wel beschikbaar, met uitzondering van de weekends.
3 Geluidsschermen Noord Brabant
In de brief van 13 februari 2007 (kenmerk VenW/DAB/2007/817) is uw Kamer ge-
meld dat een deel van de aanpassingen aan een aantal geluidsschermen in Noord Bra-
bant nog gedurende 2007 zal worden uitgevoerd. In VGR20 is toegelicht dat verstevi-
gingconstructies noodzakelijk zijn om de vereiste levenduur van de schermen te reali-
seren. Voor extra kosten moet een beroep gedaan worden op de risicoreservering.
---
DAB/2007/1964
In de eerste maanden van 2007 is nader onderzoek gedaan naar de noodzakelijke
maatregelen en de inpassing daarvan in de planning. Mij is gemeld dat voor het groot-
ste deel van de geluidsschermen de maatregelen zijn bepaald. Voor een aantal scher-
men wordt nog gezocht naar adequate technische oplossingen die maximaal tegemoet
komen aan het uitgangspunt dat het implementeren van deze oplossingen geen ver-
storing mag veroorzaken op de activiteiten voor de versiemigratie ERTMS en het test-
programma. Indien verstoring toch optreedt, krijgen ERTMS en het testen voorrang.
Derhalve is het mogelijk dat de aanpassingen aan de geluidsschermen in 2007 niet
volledig kunnen worden voltooid.
Het onderzoek naar de mogelijkheid de kosten van maatregelen op de aannemers te
verhalen is nog niet afgerond.
4 GSM-R
In de brief aan uw Kamer van 13 februari 2007 (kenmerk VenW/DAB/2007/817) en
in VGR 20 is aangegeven dat ProRail in overleg met Infraspeed en IVW nagaat welke
mogelijkheden er zijn om het besluitvormingsproces inzake de GSM-R specificaties van
de Europese Unie te versnellen. Voor de definitieve oplossing op basis van Europese
specificaties is nog geen datum bekend. ProRail heeft aangegeven dat er daarom een
tussenoplossing wordt geïmplementeerd, waardoor GSM-R geen belemmerende factor
meer is. Het betreft een optimalisatie van de grootte van de alarmgebieden van het
systeem. ProRail zal de kosten hiervan dragen.
5 Overdracht aan ProRail
ProRail wordt de beheerder van de HSL infrastructuur. ProRail beheert sinds oktober
2006 de zuidelijke sectie van de HSL-Zuid en zal het beheer van de noordelijke sectie
aanvaarden, zodra de noordelijke sectie bij Koninklijk Besluit tot hoofdspoorweg is
verklaard. Dit is voorzien per 1 juli 2007.
Dan neemt ProRail ook het management van het contract met Infraspeed op zich. Het
is de bedoeling dat de versiemigratie van het ERTMS systeem en het testprogramma
van de Staat door ProRail worden gecoördineerd. De overdracht kan plaatsvinden
wanneer de HSL-organisatie van Rijkswaterstaat de testen van het veilig gebruik van
de infrastructuur met ERTMS versie 2.3.0-min heeft afgerond. Overigens heeft de
overdracht aan ProRail geen invloed op de eindverantwoordelijkheid voor de realisatie
van het project van de DG-RWS.
---
DAB/2007/1964
Bijlage 2 Stand van zaken projectaansturing
In de brief van 13 februari is aangekondigd dat er binnen mijn departement een ster-
kere nadruk zal komen de liggen op een integrale aansturing van het project door de
DG-RWS. In de afgelopen periode is een interne projectreview uitgevoerd naar de wij-
ze waarop de organisatie het beste om kan gaan met de risico's in het project. De re-
view concludeerde dat een integrale planning ontbrak waardoor het zicht op mogelijke
risico's werd belemmerd en er daardoor een grote kans op aanzienlijke vertraging van
de Aanvangsdatum bestond. De review stelde dat het opstellen van een dergelijke in-
tegrale planning werd bemoeilijkt door de wijze van organiseren en de focus op de
eigen belangen, zowel aan opdrachtgever- als aan opdrachtnemerszijde.
Alle partijen worstelen bovendien met de voor een project van deze omvang zeer in-
novatieve contractvormen. Dat alles heeft geleid tot serieel plannen en werken.
Ik vind dat er een meer parallelle benadering voor de resterende fase nodig is.
Ik neem de bevindingen van de review zeer serieus en heb vastgesteld dat binnen mijn
departement nu hele duidelijke afspraken zijn gemaakt over de integrale en eendui-
dige projectsturing. De DG RWS draagt de volledige verantwoordelijkheid voor zowel
de HSL-Zuid infrastructuur als het HSA vervoer. Daarmee is de integraliteit en een
eenduidige aansturing geborgd.
---
Ministerie van Verkeer en Waterstaat