Ministerie van Verkeer en Waterstaat

abcdefgh

Aan
de voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Binnenhof 4
2513 AA DEN HAAG

Contactpersoon Doorkiesnummer
- - Datum Bijlage(n) 15 mei 2007 3 Ons kenmerk Uw kenmerk DAB/2007/1964 - Onderwerp
Voortgang HSL-Zuid

Geachte voorzitter,

Zoals ik in mijn aanbiedingsbrief bij het Voortgangsrapport 20 van de HSL-Zuid (kenmerk VenW/DAB/2007/1995) heb aangekondigd zal ik u informeren over de meest recente stand van zaken rond de HSL-Zuid.


1 Mijn benaderingswijze

De periode vanaf mijn aantreden heb ik benut om mij een zo goed mogelijk beeld te vormen van het project HSL-Zuid. Ik heb mij gericht op de aan het project verbonden risico's en de relaties met de partners die dit project tot een succes moeten maken. Ik wil mijn bevindingen met uw Kamer delen. Hoewel veel zaken de komende maanden nog verder uitgewerkt moeten worden - ik verwijs hierbij naar Voortgangsrapport 20 - is de grote lijn naar mijn mening voldoende duidelijk.

Ik draag de eindverantwoordelijkheid voor het project; laat ik daarover volstrekt helder zijn. In dit project ben ik - zoals bij u bekend - afhankelijk van andere partijen waarop ik weinig tot geen rechtstreekse invloed kan uitoefenen. Dit komt voort uit de funda- mentele keuzes over de uitvoering van het project die ten tijde van de parlementaire besluitvorming in 2000/2001 zijn gemaakt. Keuzes die hun weerslag hebben gekregen in uitgebreide en onderling sterk samenhangende contracten met marktpartijen. Tevens stel ik vast dat diverse partijen onafhankelijke taken hebben op het terrein van testen en certificeren, waarover ik geen zeggenschap kan of wil hebben.

Postadres Postbus 20901, 2500 EX Den Haag Telefoon 070 351 61 71

Bezoekadres Plesmanweg 1-6, 2597 JG Den Haag Fax 070 351 78 95 bereikbaar met tram 9 (station hs en cs) en bus 22 (station cs)

DAB/2007/1964

Terugblikkend stel ik een aantal zaken vast. Zo constateer ik dat de verhoudingen met de contractpartners HSA en Infraspeed de afgelopen periode sterk zijn gejuridificeerd waardoor meer nadruk leek te liggen op de onderlinge tegenstellingen dan op het be- reiken van een gemeenschappelijk doel. Ik heb in de afgelopen weken mijn verant- woordelijkheid genomen door alle partijen bij elkaar te brengen en afspraken te maken over de komende periode tot aan de Aanvangsdatum Vervoer. Ik denk dat door de toegezegde samenwerking met de marktpartijen een goede uitgangspositie is gecre- eerd om de komende periode onze gezamenlijke doelstellingen te halen: zo snel mo- gelijk volwaardig en hoogwaardig vervoer te realiseren over de HSL-Zuid. Ik heb met de partijen besproken om, binnen de reeds gemaakte contractuele afspra- ken, maximale flexibiliteit in acht te nemen.

Tevens moet ik vaststellen dat er in de afgelopen periode in uw Kamer rond de inge- bruikname van de HSL-Zuid veelvuldig exacte termijnen en data zijn genoemd. Ter- mijnen die vervolgens niet haalbaar bleken en door onverwachte ontwikkelingen of door het onderschatten van problemen hebben geleid tot vertragingen van de start van het vervoer. Dit heeft naar mijn mening grote afbreuk gedaan aan het positieve beeld van de HSL-Zuid; een HSL-Zuid waar we hoge verwachtingen van hebben. Ik wil deze benadering doorbreken en uw Kamer een realistisch beeld schetsen. Ik wil december 2007 (start vervoer 160 km/u) en oktober 2008 (Aanvangsdatum Vervoer 300 km/u) nadrukkelijk als streefdata gaan beschouwen. Streefdata die natuurlijk mijn volle inzet verdienen, maar die met grote onzekerheden zijn omgeven. Ik wil uw Ka- mer geen zekerheden geven wanneer die er simpelweg niet zijn.

Ik kies er voor om, op basis van de nu bekende gegevens, de HSL-Zuid stapsgewijs in gebruik te gaan nemen, geleidelijk de dienstregeling uit te breiden en dan met steeds hogere snelheden te gaan rijden. Veiligheid en realisme ten aanzien van de planning wil ik hierbij voorop plaatsen.

De realiteit is dat de huidige inzichten van alle betrokken partijen wijzen op een aan- zienlijke overschrijdingskans van de beide streefdata met tenminste enkele maanden. Ik werk met alle betrokken partijen constructief samen om dit planningsrisico terug te dringen en beide genoemde streefdata zo goed mogelijk te handhaven, maar garanties kan ik niet geven.
Om deze reden heb ik het volgende besloten. Er zal gedurende de beginperiode van het vervoer met 160 km/u alleen van het noordelijke tracé (Amsterdam- Rotterdam) gebruik gemaakt gaan worden. Voor het zuidelijke deel van het tracé (Rotterdam- grens) geef ik absolute voorrang aan het onbelemmerd bouwen en testen van het vei- ligheidssysteem om daarmee verdere vertragingen te voorkomen.

Eind september zal ik meer inzicht hebben in de condities en de financiële aspecten van de concessie voor het tijdelijke vervoer door HSA over het noordelijk deel van de HSL-Zuid met 160 km/u. Ook hoop ik dan nog meer zicht te hebben op de realiteit van de streefdata wanneer ik meer resultaten heb van het testprogramma. Tevens heb ik dan meer zicht op de haalbaarheid van de Aanvangsdatum Vervoer.


---

DAB/2007/1964

Op basis van deze informatie zal ik in september een definitieve go/nogo-beslissing nemen over de voorgenomen start van het vervoer met 160 km/u in december 2007. Ik zal uw Kamer daarover zo spoedig mogelijk informeren. Ook kan ik uw Kamer dan met meer zekerheid berichten over de haalbaarheid van de streefdatum van 1 oktober 2008.

Ik wil nu gaarne een en ander nader toelichten.

2 De infrastructuur

Allereerst de beschikbaarheid van de infrastructuur. Deze is afhankelijk van de voort- gang van de migratie van het beveiligingssysteem ERTMS. Zoals in het voortgangs- rapport is aangegeven moet er de komende periode nog veel werk worden verzet: er moet worden ontwikkeld, gebouwd, getest en gecertificeerd. Zoals al in eerdere voortgangsrapporten aan uw Kamer is aangegeven is ERTMS een systeem dat nog in ontwikkeling is, met mogelijke kinderziektes. Het traject Rotterdam-Antwerpen zal het eerste in Europa zijn waarbij ERTMS op level 2 (300 km/u) grensoverschrijdend wordt toegepast. Er wordt uitvoerig getest, maar onzekerheden en risico's kunnen niet wor- den uitgesloten. De testen zijn juist bedoeld om tekortkomingen en kinderziektes in het systeem naar boven te brengen.
ERTMS is in de Nederlandse situatie een systeem dat moet functioneren met appara- tuur van meerdere leveranciers. Dit draagt bij aan de complexiteit en kan daardoor gedurende de testfase weer leiden tot vertragingen.

Ik heb besloten absolute voorrang te geven aan het onbelemmerd bouwen en testen van ERTMS versie 2.3.0 Corridor. De meeste werkzaamheden hiervoor moeten de ko- mende periode aan het zuidelijke tracé (Rotterdam-grens) worden verricht, in een be- perkt tijdsbestek. Mij is gemeld dat een gelijktijdige combinatie van bouwen, testen en vervoer qua efficiency en betrouwbaarheid als risicovol wordt beschouwd en mogelijk negatieve gevolgen voor de veiligheid kan hebben.
Daarom heb ik besloten dat er op het zuidelijke tracé vanaf december 2007 geen ver- voer plaats zal vinden. Een combinatie van bouwen, testen en vervoer zou daar de Aanvangsdatum Vervoer zwaar onder druk zetten.

Vanaf februari 2008 zullen op het noordelijke tracé (Rotterdam-Amsterdam) de reste- rende ERTMS-werkzaamheden tijdens 6 tot 8 weekenden worden verricht en in een aantal daarop volgende weekenden zal door de Staat worden getest. Deze planning luistert zeer nauw.


---

DAB/2007/1964

3 Streefdata voor het vervoer

Dan kom ik op de streefdata voor het vervoer over de HSL-Zuid. Binnen de mogelijk- heden die ik heb, hanteer ik als streefdatum 1 oktober 2008 (Aanvangsdatum Ver- voer) om samen met HSA een zo volwaardig en hoogwaardig mogelijk vervoer aan de Nederlandse burger aan te bieden. Vanaf die datum streef ik ernaar dat de Thalys met 300 km/u kan rijden tussen Amsterdam en Parijs. Gelet op de vele onzekerheden en de afhankelijkheden van diverse partijen, kan ik echter nu geen garanties geven.

Vooruitlopend hierop heb ik met HSA de ambitie om bij voorkeur vanaf december 2007 op werkdagen een uurdienst op het noordelijk deel van de HSL (Amsterdam- Rotterdam) te starten. Het gaat dan om uurdiensten gedurende 16 uur per dag. Be- trokken partijen, HSA, ProRail en Infraspeed, zijn daarmee in staat om vervoerserva- ring op te doen, eventuele kinderziekten op te sporen en deze in onderling overleg op te lossen.
HSA heeft mij gemeld dat er in december 2007 voldoende materieel en opgeleid per- soneel voorhanden is om de dienstverlening te starten.

Als de ERTMS-aanpassingen die in februari en maart 2008 in het noordelijke tracé worden aangebracht met goed gevolg de tests doorstaan, kan er ook in de weekenden door HSA op het noordelijke tracé gereden worden. Alle partijen delen het streven vanaf oktober 2008 grensoverschrijdend te gaan rijden op het zuidelijke tracé, of zo- veel eerder als mogelijk is.

Ik zal voor de periode december 2007 tot oktober 2008 een concessie voor tijdelijk vervoer gaan verlenen aan HSA. Over de condities hiervan verwacht ik rond deze zo- mer overeenstemming te bereiken met HSA. Deze concessie zal aan uw Kamer worden voorgelegd.
Ik heb HSA verzocht inzichtelijk te maken wat de te verwachten kosten en de op- brengsten zijn van dit tijdelijke vervoer. Tussen de Staat en HSA moeten op basis daarvan afspraken worden gemaakt over de verdeling van de kosten en risico's. Ik houd er daarbij rekening mee dat een groot gedeelte van de kosten voor het tijdelijke vervoer voor rekening van de Staat zal komen.

Ik zal van mijn kant alles in het werk stellen om het vervoer met 160 km/u mogelijk te maken. Maar ook hier geldt dat ik nu nog geen zekerheid kan geven. Ik ben afhanke- lijk van vele partijen.


4 Beschikbaarheid van het materieel

Ik wil u een actueel beeld geven van de levering van het V250-materieel door Ansal- do-Breda aan HSA. Zoals ik al aankondigde in mijn brief van 13 februari aan uw Ka- mer heeft HSA mij gemeld dat er vertraging is ontstaan bij de levering van dit materi- eel. Volgens HSA is de huidige stand dat vanaf oktober 2008 de bestelde 19 treinen door de fabrikant in een periode van 12 maanden aan HSA worden afgeleverd.
---

DAB/2007/1964

Het is de bedoeling in 2009 de dienstregeling volledig met V250-materieel uit te voe- ren. Zolang nog onvoldoende V250 treinen beschikbaar zijn zullen door HSA Traxx- locomotieven worden ingezet voor een uurdienst tussen Amsterdam-Breda en tussen Amsterdam-Brussel met 160 km/u.


5 Afspraken over de Benelux-trein

Met de komst van de HSL-Zuid komt de vraag op tafel over de toekomst van de Bene- lux-trein. De NS heeft de verwachting dat door de komst van de HSL-Zuid er naar de- ze grensoverschrijdende dienst niet langer veel vraag zal zijn.

Wat het binnenlandse deel van de treindienst van Amsterdam tot Roosendaal betreft heeft NS op basis van de spoorconcessie mijn toestemming nodig om deze dienstver- lening terug te brengen. Bij de beoordeling van een verzoek van de NS zal ik mij base- ren op de voorwaarden uit de concessie en ­ conform de motie Van Hijum - hiermee alleen instemmen als NS heeft aangetoond dat er onvoldoende vraag naar deze bin- nenlandse treindienst bestaat.

Wat het traject tussen Roosendaal en Antwerpen betreft heb ik geen formele rol bij de besluitvorming over het handhaven van treindiensten op dit traject. Het internationale personenvervoer is in Europees verband geliberaliseerd. Dit betekent dat NS Internati- onaal in principe zelf kan bepalen welke internationale treindiensten zij aan de reizi- gers aanbiedt.

Ik heb de NS/HSA afgesproken dat NS het totale internationale aanbod over het HSL- traject in beeld brengt en daarbij in dezelfde geest zal handelen als ten aanzien van het binnenlands vervoer. Daarbij zullen de behoeften van de reiziger belangrijke input vormen voor een te nemen besluit.

Ik heb met NS/HSA afgesproken dat tot het najaar van 2008 sowieso de huidige Benelux-trein gehandhaafd zal blijven.

In de bijlagen bij deze brief treft u, in aanvulling op Voortgangsrapport 20, nadere informatie aan.

Hoogachtend,

DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT,

Camiel Eurlings

---

DAB/2007/1964

Bijlage 1 Stand van zaken infrastructuur


1 Contract upgrade ERTMS
In de brief van 13 februari 2007 (kenmerk VenW/DAB/2007/817) is gesproken over de onderhandelingen met Infraspeed over een meerwerkcontract voor de upgrade van het beveiligingssysteem voor ERTMS naar versie 2.3.0 Corridor. De kosten werden toen geraamd op 25,1 mln.
Op 30 maart 2007 hebben de Staat en Infraspeed uiteindelijk het aanvullende contract gesloten voor deze upgrade. Het betreft een contract met een waarde van 34,4 mln. De definitieve kosten zullen afhankelijk zijn van enkele stelposten en kunnen iets lager uitvallen. Mochten zich tijdens de migratie en het testen onvoorziene tegenvallers voordoen, dan zullen de risico's en de daaruit volgende kosten voor rekening van de Staat komen.

De uiteindelijke contractsom is daarmee 9,3 mln hoger uitgevallen dan in de brief van 13 februari is gemeld aan uw Kamer. De belangrijkste oorzaak van deze hogere contractsom dan aanvankelijk geraamd was, betreft de voorwaarde die de Staat stelde dat het ERTMS-meerwerk onder de werking van de oorspronkelijke overeenkomst met Infraspeed valt (met name ten aanzien van het beschikbaarheids- en penalty regime). Infraspeed beschouwde dit als een toename van haar risicoprofiel dat door de Staat diende te worden gecompenseerd. Om de risico's te mitigeren is besloten een extra testprogramma op te nemen hetgeen tot extra kosten leidt. Ook zijn eerder voorziene en nog noodzakelijke wijzigingen in de overgangen met het bestaand spoor in dit con- tract meegenomen.

Ik verzoek uw Kamer om in te stemmen met de onttrekking van deze aanvullende 9,3 mln voor het meerwerkcontract ERMTS uit de risicoreservering voor de HSL en Betuweroute.


2 Werkzaamheden door Infraspeed en gevolgen voor de planning Bij de upgrade naar ERTMS 2.3.0 gaat het met name om aanpassingen die alleen met behulp van uitgebreid testen op hun werking kunnen worden beproefd. De upgrade zal in meerdere stappen worden doorgevoerd en moet volgens planning op 31 maart 2008 zijn afgerond. Op 2 april 2007 is Infraspeed gestart met de werkzaamheden in de spoorbaan. Het gehele tracé wordt van versie 2.2.2-plus gemigreerd naar versie 2.3.0-min. Deze fase zal, als het testmateriaal en het benodigde personeel tijdig be- schikbaar zijn en de tests positief verlopen, medio september 2007 afgerond kunnen zijn.
Vervolgens zal ERTMS vanaf 1 december 2007 worden opgewaardeerd van versie 2.3.0-min naar benodigde 2.3.0 Corridor. De opwaardering is nodig om het passeren van de grensovergang met 300 km/u mogelijk te maken. De start van deze werk- zaamheden in december 2007 is afhankelijk van de tijdige beschikbaarheid van de Siemens ERTMS On Board Unit versie 6.3.


---

DAB/2007/1964

Eerst wordt begonnen op het zuidelijke tracé omdat hier de meest complexe werken moeten plaatsvinden binnen een beperkt tijdsbestek. Hierbij gaat het om het passeren van de grens met 300 km/u en de aansluiting op het Belgische ERTMS-systeem. Na afronding van het werk zullen, zij het beperkter, ook werkzaamheden aan het noorde- lijke tracé plaats gaan vinden.
Gaat alles volgens planning, dan is mijn streven dat vanaf 31 maart 2008 het gehele HSL-Zuid tracé gereed en beschikbaar is voor het testen door HSA gedurende de con- tractueel vastgelegde periode van 26 weken, waarvan 20 zonder beperkende voor- waarden.
Volgens deze planning kan de baan vervolgens rond de streefdatum van 1 oktober 2008 (Aanvangsdatum Vervoer) geschikt zijn om commerciële diensten te starten met 300 km/u. Vanaf deze Aanvangsdatum Vervoer is HSA verplicht haar vergoeding voor het vervoer aan de Staat te betalen. Dit alles natuurlijk onder het voorbehoud dat de testfase en certificeringsfase geen noemenswaardige problemen opleveren.

Ik kom op grond van de mij gemelde informatie tot de volgende bevindingen:


· een combinatie van vervoer en het gelijktijdig bouwen en testen van ERTMS versie 2.3.0-Corridor op het zuidelijke tracé brengt potentiële risico's mee t.a.v. betrouwbaarheid en efficiency omdat er continue moet worden gescha- keld tussen twee versies van ERTMS. Dit kan mogelijk negatieve gevolgen hebben voor de veiligheid;

· een combinatie van vervoer en (niet onbelemmerd) testen over het gehele tra- cé zet de Aanvangsdatum Vervoer van 1 oktober 2008 zwaar onder druk;
· naar verwachting zullen vanaf februari 2008 op het noordelijke tracé de reste- rende upgradewerkzaamheden tijdens 6 tot 8 weekenden worden verricht en in een aantal daarop volgende weekenden door de Staat worden getest. Op weekdagen is de baan beschikbaar voor vervoer.

Mijn conclusie is dat het tracé tussen Rotterdam en de Belgische grens (het zuidelijke tracé) vanaf december 2007 niet beschikbaar kan zijn voor vervoer. Het noordelijke tracé is vanaf december 2007 wel beschikbaar, met uitzondering van de weekends.

3 Geluidsschermen Noord Brabant
In de brief van 13 februari 2007 (kenmerk VenW/DAB/2007/817) is uw Kamer ge- meld dat een deel van de aanpassingen aan een aantal geluidsschermen in Noord Bra- bant nog gedurende 2007 zal worden uitgevoerd. In VGR20 is toegelicht dat verstevi- gingconstructies noodzakelijk zijn om de vereiste levenduur van de schermen te reali- seren. Voor extra kosten moet een beroep gedaan worden op de risicoreservering.


---

DAB/2007/1964

In de eerste maanden van 2007 is nader onderzoek gedaan naar de noodzakelijke maatregelen en de inpassing daarvan in de planning. Mij is gemeld dat voor het groot- ste deel van de geluidsschermen de maatregelen zijn bepaald. Voor een aantal scher- men wordt nog gezocht naar adequate technische oplossingen die maximaal tegemoet komen aan het uitgangspunt dat het implementeren van deze oplossingen geen ver- storing mag veroorzaken op de activiteiten voor de versiemigratie ERTMS en het test- programma. Indien verstoring toch optreedt, krijgen ERTMS en het testen voorrang. Derhalve is het mogelijk dat de aanpassingen aan de geluidsschermen in 2007 niet volledig kunnen worden voltooid.

Het onderzoek naar de mogelijkheid de kosten van maatregelen op de aannemers te verhalen is nog niet afgerond.

4 GSM-R
In de brief aan uw Kamer van 13 februari 2007 (kenmerk VenW/DAB/2007/817) en in VGR 20 is aangegeven dat ProRail in overleg met Infraspeed en IVW nagaat welke mogelijkheden er zijn om het besluitvormingsproces inzake de GSM-R specificaties van de Europese Unie te versnellen. Voor de definitieve oplossing op basis van Europese specificaties is nog geen datum bekend. ProRail heeft aangegeven dat er daarom een tussenoplossing wordt geïmplementeerd, waardoor GSM-R geen belemmerende factor meer is. Het betreft een optimalisatie van de grootte van de alarmgebieden van het systeem. ProRail zal de kosten hiervan dragen.

5 Overdracht aan ProRail
ProRail wordt de beheerder van de HSL infrastructuur. ProRail beheert sinds oktober 2006 de zuidelijke sectie van de HSL-Zuid en zal het beheer van de noordelijke sectie aanvaarden, zodra de noordelijke sectie bij Koninklijk Besluit tot hoofdspoorweg is verklaard. Dit is voorzien per 1 juli 2007.
Dan neemt ProRail ook het management van het contract met Infraspeed op zich. Het is de bedoeling dat de versiemigratie van het ERTMS ­systeem en het testprogramma van de Staat door ProRail worden gecoördineerd. De overdracht kan plaatsvinden wanneer de HSL-organisatie van Rijkswaterstaat de testen van het veilig gebruik van de infrastructuur met ERTMS versie 2.3.0-min heeft afgerond. Overigens heeft de overdracht aan ProRail geen invloed op de eindverantwoordelijkheid voor de realisatie van het project van de DG-RWS.


---

DAB/2007/1964

Bijlage 2 Stand van zaken projectaansturing

In de brief van 13 februari is aangekondigd dat er binnen mijn departement een ster- kere nadruk zal komen de liggen op een integrale aansturing van het project door de DG-RWS. In de afgelopen periode is een interne projectreview uitgevoerd naar de wij- ze waarop de organisatie het beste om kan gaan met de risico's in het project. De re- view concludeerde dat een integrale planning ontbrak waardoor het zicht op mogelijke risico's werd belemmerd en er daardoor een grote kans op aanzienlijke vertraging van de Aanvangsdatum bestond. De review stelde dat het opstellen van een dergelijke in- tegrale planning werd bemoeilijkt door de wijze van organiseren en de focus op de eigen belangen, zowel aan opdrachtgever- als aan opdrachtnemerszijde. Alle partijen worstelen bovendien met de voor een project van deze omvang zeer in- novatieve contractvormen. Dat alles heeft geleid tot serieel plannen en werken.

Ik vind dat er een meer parallelle benadering voor de resterende fase nodig is. Ik neem de bevindingen van de review zeer serieus en heb vastgesteld dat binnen mijn departement nu hele duidelijke afspraken zijn gemaakt over de integrale en eendui- dige projectsturing. De DG RWS draagt de volledige verantwoordelijkheid voor zowel de HSL-Zuid infrastructuur als het HSA vervoer. Daarmee is de integraliteit en een eenduidige aansturing geborgd.


---