16.05.2007 / 1 8:30 / Rubriek: Binnenland / Organisatie: Stichting aids fonds

Stichting aids fonds

Persbericht

Aids Fonds/ IAVI, Amsterdam 16 mei 2007

Nieuwe openingen in onderzoek naar aidsvaccin
Twee betekenisvolle ontwikkelingen

Vrijdag 18 mei is het World Aids Vaccine Day. Voormalig president Bill Clinton riep in 1997 deze dag in het leven. Hij vergeleek toen de zoektocht naar een aidsvaccin met de pogingen van de mens om naar de maan te gaan. Helaas is er in 2007 nog steeds geen vaccin tegen hiv. Toch heeft het vaccinonderzoek de afgelopen maanden twee belangrijke ontwikkelingen laten zien die niet onvermeld mogen blijven. Volgens het Aids Fonds en het International AIDS Vaccine Initiative (IAVI) biedt dit nieuwe kansen voor het vaccinonderzoek. Het is dan ook van het grootste belang dat de investeringen in vaccins wereldwijd verdubbeld wordt.

Hieronder een korte beschrijving van de twee ontdekkingen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Paul Zantkuijl van het Aids Fonds (06-14390606) of Hester Kuipers van IAVI: (06-48981340)

Algemeen

Vaccins voorkomen infectie door specifieke afweer in het lichaam op gang te zetten. Dat kan op twee manieren: door middel van antistoffen (eiwitten) die het virus neutraliseren of het activeren van immuuncellen (T-cellen/CD8 cellen) die virus-geinfecteerde cellen opruimen.


1. Afweer d.m.v. antistoffen: ontdekking van de achilleshiel van het hiv-virus

Amerikaanse wetenschappers hebben een kwetsbare plek ontdekt op het aidsvirus. Zij zagen deze plek nadat zij erin waren geslaagd een afbeelding te maken van de moleculaire structuur van hiv. De kwetsbare plek betekent dat hiv toegankelijk kan zijn voor antistoffen. Er is nog veel onderzoek voor nodig om te kijken of hiv op deze manier kan worden uitgeschakeld. Maar deskundigen zijn het erover eens dat dit een belangrijke stap is in de zoektocht naar een vaccin.

Wat is dat voor een plek?
De kwetsbare plek is het eiwit dat aan de buitenkant van het aidsvirus ligt: gp 120. Als gp 120 is uitgeschakeld, kan hiv niet de afweercellen (CD4+ T cellen) van het lichaam binnendringen. Met andere woorden: hiv kan dan niet toeslaan. Deze plek is kwetsbaar omdat het niet gevoelig is voor veranderingen. Hiv staat erom bekend snel te muteren. Daardoor kan het virus het afweersysteem van de mens omzeilen. Tegen de tijd dat het lichaam voldoende antistoffen heeft aangemaakt tegen hiv, is de structuur van het virus alweer veranderd en werken de antistoffen niet meer. De zwakke plek blijft echter ondanks alle mutaties in stand.

Hoe kwetsbaar is deze plek?
Een antistof die mogelijkerwijs het eiwit zou kunnen uitschakelen, is geïdentificeerd als b12. De antistof b12 werd in 1992 gevonden in het bloed van een hiv-geïnfecteerd persoon. Deze persoon stond bekend als een zogenaamde long term nonprogressor. Dat is iemand die geen aids krijgt omdat de vermenigvuldiging van hiv in het lichaam onder controle blijft. Uit studie is gebleken dat ongeveer 5% van de hiv-geïnfecteerden longterm nonprogressors zijn. Zij zijn 10 jaar na infectie nog steeds gezond en hebben geen behandeling nodig met aidsremmers. De resultaten van dit onderzoek duiden aan dat b12 door binding aan de zwakke plek, kan voorkomen dat hiv de afweercellen infecteert. B12 fungeert als een stuk kauwgum op een sleutel (de zwakke plek van hiv), zodat het niet meer in het slot(de afweercellen) past.

Betekenis voor vaccinonderzoek
Veel studie is nog nodig om dit principe door te vertalen naar een aidsvaccin dat antistoffen genereert die hiv kunnen uitschakelen. Als dit vaccin is ontwikkeld, zullen er meerdere jaren overheen gaan om de werking van het vaccin te testen. Kortom, we zijn er nog niet maar het is een opening naar een veelbelovend onderzoekstraject.


2. Afweer d.m.v immuuncellen: hiv-eiwitten en de immuunrespons hierop in kaart gebracht

De andere categorie vaccins zijn dus vaccins die de aanmaak van immuuncellen stimuleren. Deze immuuncellen herkennen de met het virus geïnfecteerde cellen en ruimen deze op. Er is nu systematisch onderzoek gedaan naar welke stukje van hiv (stukjes eiwit oftewel peptiden) de sterkste activiteit van immuuncellen geven. Er is ontdekt dat sommige combinaties van stukje hiv een sterke reactie tegen hiv geeft. Deze combinaties kunnen dan in een vaccin worden gedaan voor een hoge immuniteit. Fischer et al. Nature Medicine 13: 100-106, 2007

Studies in mensen
Een vaccin van deze groep dat het verst is in klinische studies is het adeno5-vaccin. Hierbij zijn hiv-eiwitten verpakt in het adenovirus 5 (een onschuldig virus verwant aan het verkoudheidsvirus). Dit vaccin wekt immuniteit op via T-cellen die virus-geïnfecteerde cellen herkennen en opruimen. Vervolgens onthouden de T-cellen voor altijd wat hiv is en zullen ze alle cellen die daarna geinfecteerd worden automatisch opruimen. In Zuid-Afrika wordt bescherming met dit vaccin getest in 3000 hiv-negatieve vrijwilligers. Dit is tot nu toe de grootste en de belangrijkste hiv-vaccinstudie voor Afrika. Dit type vaccin zou overigens ook van belang kunnen zijn als therapeutisch vaccin, met andere woorden: voor mensen die al geinfecteerd zijn met hiv. Het vaccin zou deze patiënten kunnen helpen om het virus te onderdrukken.

www.aidsmap.com/en/news/A5617C77-178E-457A-AD3C-0BA8AB9E3E0C.asp