Het Nederlandse Rode Kruis

23 mei 2007
Nederlandse Rode Kruis: Ban de clusterbom!

Moratorium clustermunitie van levensbelang

In juli is het een jaar geleden dat er een oorlog uitbrak tussen Hezbollah en Israel. De gevechten zijn gestopt, maar de bevolking in Libanon is het leven nog niet zeker. Niet ontplofte clusterbommen maken nog dagelijks slachtoffers onder burgers. Gezien het aanzienlijke leed dat clusterbommen veroorzaken in de wereld, roept het Nederlandse Rode Kruis de regering op het gebruik van clustermunitie voor onbepaalde tijd stil te leggen, evenals de handel en opslag van deze sluipmoordenaars. In Lima praten deze week een vijftigtal landen over de aanpak van clustermunitie in de wereld. Een goed moment voor Nederland om een moratorium op clustermunitie te presenteren.

De oorlog in Libanon zette de gevolgen van clustermunitie op de wereldagenda en het gebruik ervan is alom bekritiseerd. Nederland committeert zich aan internationale initiatieven om clustermunitie te reguleren.

Nederland nam in februari deel aan de bijeenkomst in Oslo over clustermunitie. Maar hoewel de Nederlandse regering aangeeft nieuwe internationale initiatieven te steunen die het gebruik van clustermunitie aan banden legt, gaat Nederland desondanks door met het gebruik van clusterbommen. Het Rode Kruis is teleurgesteld over deze afwachtende houding en dringt aan op een moratorium op clustermunitie omdat deze wapens bijna altijd een disproportioneel effect op de burgerbevolking hebben.

Clusterbommen worden afgevuurd door vliegtuigen of door kanonnen vanaf de grond. Een clusterbom bevat vele kleinere submunitie. Daardoor wordt met een clusterbom in één keer een heel gebied aangevallen. De kleine bommetjes exploderen zodra zij de grond raken. Maar al te vaak blijven ze ook liggen zonder te exploderen.

De Nederlandse regering vindt dat clusterwapens militaire behoeften dienen en dat het gebruik niet in strijd is met het humanitair oorlogsrecht. Hoewel het in theorie wellicht mogelijk is om clustermunitie in overeenstemming met de regels te gebruiken, geeft de praktijk een ander beeld. Bij alle huidige soorten clustermunitie bestaat een groot risico dat niet alle submunitie ontploft. Deze niet-ontplofte explosieven brengen grote gevaren met zich mee voor burgers, hulpverleners en vredestroepen. Die achtergebleven submunitie is heel instabiel en kan bij de minste aanraking alsnog ontploffen. Grote stukken land blijven daardoor jarenlang onveilig. Jaarlijks vallen er slachtoffers door achtergebleven submunitie, zelfs als de oorlog al lang voorbij is zoals in Laos en Kosovo. Vaak zijn kinderen het slachtoffer, doordat ze de kleine en kleurrijke submunitie aanzien voor speelgoed. Cijfers van Handicap International stellen dat ongeveer 98% van de slachtoffers van clustermunitie burger is.

Een mogelijk legitiem gebruik gericht tegen militaire doelen buiten bevolkt gebied, rechtvaardigt niet het behoud van onbetrouwbare en onnauwkeurige soorten clustermunitie. Omdat ook de precisie van het wapen wordt beïnvloed door factoren als wind, kan niet worden verzekerd dat clustermunitie alleen het militaire doel raakt waarop het is gericht. De kans is groot dat de burgerbevolking slachtoffer wordt. Het Nederlandse Rode Kruis vindt dat de regering zich te specifiek richt op de regels over het gebruik van wapens, waarbij de essentie van het humanitaire oorlogsrecht uit het oog wordt verloren. Burgers moeten zo veel mogelijk worden beschermd tegen de gevolgen van oorlogsgeweld..

Het leed dat clustermunitie veroorzaakt is te vergelijken met anti-personeels mijnen, waartegen tien jaar geleden het Verdrag van Ottawa werd aangenomen. Dat verdrag verbiedt die wapens wereldwijd. Daardoor worden die wapens nu veel minder gebruikt, ook door landen die geen partij zijn bij het verdrag van Ottawa. Bovendien worden overlevenden geholpen en achtergebleven mijnenvelden langzaam maar zeker opgeruimd. Nu is het moment om te voorkomen dat clustermunitie net zon groot probleem wordt als landmijnen. Veel landen zijn Nederland al voorgegaan in beleidswijzigingen ten aanzien van clustermunitie. Noorwegen en Oostenrijk hebben op nationaal niveau al een moratorium op clustermunitie ingesteld. In België is er een wet aangenomen die clustermunitie verbiedt. Recentelijk kondigde de Britse minister van Defensie aan dat bepaalde typen clustermunitie niet langer zullen worden gebruikt door het Britse leger. Dit zijn belangrijke nationale initiatieven, die voortborduren op de Oslo Verklaring.

Nederland ondertekende de slotverklaring in in Oslo. Ook is Nederland erg actief op dit gebied in andere fora. Het is van groot belang de Oslo verklaring op nationaal niveau een duidelijk gevolg krijgt. Een Nederlands moratorium op het gebruik van clustermunitie is vanuit humanitair perspectief van levensbelang. Het Nederlandse Rode Kruis roept de regering op het gebruik van clustermunitie voor onbepaalde tijd te bevriezen, evenals de handel en opslag hiervan. Het humanitaire leed dat clusterbommen veroorzaken onder burgers is onaanvaardbaar.

Cees Breederveld
Algemeen directeur van het Nederlandse Rode Kruis