Nieuwe RPB-studie 'Snelwegpanorama's in Nederland'
24.05.2007 / 10:00 / Rubriek: Binnenland / Organisatie: Ruimtelijk planbureau
Ruimtelijk planbureau
http://www.ruimtelijkplanbureau.nl
Bouwplannen bedreigen groot deel van uitzichten langs de snelwegen
De panorama's vanaf de snelweg staan in Nederland onder grote druk. De afgelopen jaren is
op veel plaatsen de afwisseling tussen bebouwde en open stukken in de snelwegomgeving
verdwenen. Van de 1.753 uitzichten blijkt ongeveer de helft door bouwplannen te worden
bedreigd. In een derde van deze gevallen kunnen de bouwplannen mogelijk nog worden
aangepast en kan dus rekening worden gehouden met het belang van het panorama. Het behoud
van de resterende snelwegpanorama's, ofwel de vrije uitzichten vanaf de snelweg, is van
groot belang in het kader van de huidige discussie over de verrommeling van Nederland.
Dit zijn enkele bevindingen van het Ruimtelijk Planbureau in de studie 'Snelwegpanorama's
in Nederland', die vandaag is verschenen. De snelwegomgeving staat steeds vaker in de
belangstelling. Veelal in negatieve zin: het is een rommeltje langs de snelweg,
uitzichten op het Nederlandse cultuurlandschap verdwijnen in rap tempo en Nederland lijkt
vanaf de snelweg één grote aaneensluiting van woonwijken en
bedrijventerreinen. Inmiddels staan de panorama's vanaf de snelweg op de agenda van de
rijksoverheid. Met deze studie wil het Ruimtelijk Planbureau handvatten bieden voor het
behoud van snelwegpanorama's.
Rijk moet zich beperken tot behoud van enkele panorama's van nationale waarde
Het is van groot belang om de resterende panorama's langs de snelwegen te behouden. Gezien
de urgentie - het tempo waarin ze verdwijnen - is het vanzelfsprekend dat het rijk op dit
moment het voortouw neemt om de panorama's te beschermen. Voor het verdere behoud van de
panorama's kan het rijk zich het beste beperken tot enkele panorama's van nationale
waarde die zij zelf actief beschermt én probeert te versterken.
Daarnaast zou het rijk moeten stimuleren dat ook lagere overheden het belang van
panorama's erkennen en verankeren in hun ontwikkelingsplannen. Lokale kennis en beleid
kunnen dan resulteren in een gebiedseigen ontwikkeling van het panorama. Het rijk kan
zich daarbij het beste beperken tot een ondersteunende rol.
Versterking van het panorama met gebiedsgerichte aanpak is beste strategie
Het behoud van snelwegpanorama's staat niet op zich. Het betekent ook niet automatisch dat
er in het te beschermen gebied geen ontwikkelingen meer kunnen plaatsvinden. Dit vereist
wel een gebiedsgerichte aanpak, waarbij moet worden gekeken naar de lokale plannen, de
kwaliteiten van het panorama en de mogelijkheden om deze te behouden en waar mogelijk te
versterken. Soms kan een panorama worden behouden door elders langs de snelweg te
verdichten. Soms kunnen plannen worden ingepast zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit
van het panorama. Zo zouden bedrijven en woningen kunnen worden 'verstopt' zonder dat het
uitzicht verdwijnt. Soms zijn juist transformaties of ingrepen nodig om het panorama te
versterken. Een panorama kan worden versterkt door elementen op te ruimen die het
uitzicht verstoren of door ontwikkelingen mogelijk te maken die de kwaliteiten van het
panorama extra naar voren laten komen. Het verwijderen van enkele bomen kan al een groot
positief effect sorteren, en het realiseren van enkele landgoederen kan zowel economische
als ruimtelijke dragers aan het panorama toevoegen.
Neem belang van panorama's ook mee in ander beleid
Om het behoud en de ontwikkeling van panorama's te agenderen, te stimuleren en (bij) te
sturen heeft het rijk met het opstellen van een structuurvisie snelwegpanorama's - die in
het najaar van 2007 zal verschijnen - het voortouw genomen. Daarnaast is het wenselijk het
belang van panorama's mee te nemen in ander beleid. Zo verdient het aanbeveling bij de
inpassing van een nieuw wegtracé het uitzicht vanaf de snelweg mee te nemen in de
zogenaamde visueel-ruimtelijke analyse. Ook biedt het nieuwe Meerjarenplan Infrastructuur
Ruimte en Transport, waarin ruimtelijke en infrastructurele ontwikkelingen - ook in
financiële zin - meer in samenhang worden bezien, kansen om de snelwegomgeving, en
dus ook het panorama vanaf de snelwegen, te betrekken in de besluitvorming rond
infrastructuur.
Nog 440 kilometer hoogwaardige snelwegpanorama's over
De Nederlandse snelwegen hebben maximaal twee maal 2.495, oftewel 4.990 kilometer
uitzicht. Uit de analyse van de snelwegomgeving in 2003 blijkt dat er in totaal 1.753
uitzichten vanaf de snelweg zijn, met een gezamenlijke lengte van 2.247 kilometer; dat is
45 procent van de totale lengte van het snelwegennetwerk. Het uitzicht langs de A7 vanaf
de Afsluitdijk op het IJsselmeer is in absolute zin het langste ononderbroken uitzicht,
met een lengte van 37,9 kilometer. De snelweg met het hoogste percentage uitzichten - 80
procent - is de A31 in Friesland.
De 1.753 uitzichten variëren uiteraard in kwaliteit. In Nederland zijn er 322
uitzichten - met een totale lengte van bijna 440 kilometer - op landschappen met een hoge
zichtbare culturele en natuurlijke kwaliteit. De meeste van deze uitzichten zijn te vinden
vanaf de snelwegen door het Groene Hart, in Zuid-Limburg, langs de A7 en de A9 in
Noord-Holland, in Flevoland en in Friesland.
Van de 1.753 uitzichten in Nederland blijkt ongeveer de helft door bouwplannen - volgens
de Nieuwe Kaart van Nederland - te worden bedreigd. Bij tweederde van de uitzichten zijn
de plannen al zover gevorderd dat het uitzicht wordt aangetast.
EINDE PERSBERICHT
Snelwegpanorama's in Nederland, Maarten Piek, Manon van Middelkoop, Marnix Breedijk,
Willemieke Hornis, Niels Sorel, Nanna Verhoeff, Rotterdam/Den Haag: NAi Uitgevers/RPB.
ISBN 978 90 5662 5627
Prijs 25,00 euro
Te bestellen bij de boekhandel of via NAi Boekverkopers, telefoon 010 4401203
Om te onderzoeken of en hoe snelwegpanorama's kunnen worden behouden hebben de
onderzoekers vier studiegebieden onderzocht: Woerden-Bodegraven, Houten-Nieuwegein,
Oirschot-Moergestel en Zevenaar-Duiven.
Voor een recensie-exemplaar (uitsluitend voor pers) of meer informatie:
Ruimtelijk Planbureau, Bureau Communicatie, Paul Splinter, telefoon 070 3288 746 of 06
5267 1626; splinter@rpb.nl.