24 mei 2007
Waarom maakt een plant wortels? Een fundamentele vraag die Wageningse
onderzoeker dr. Dolf Weijers probeert te beantwoorden door te kijken
hoe cellen in plantenembryoâs met elkaar communiceren.
âBabytalk heb ik het wel eens genoemd. Het is een simpele vorm van
communicatie, maar met grote gevolgenâ, zegt Weijers. âDat alle
planten wortels en bladeren hebben komt immers omdat cellen in een
pril stadium op de juiste manier geprogrammeerd worden.â Weijers leidt
bij de leerstoelgroep Biochemie een jonge, internationale
onderzoeksgroep die wil begrijpen hoe de stamcellen van de wortel in
het vroege embryo worden aangelegd. Hij timmert hier flink mee aan de
weg: zo ontving hij in 2006 van NWO onder andere een Vidi-subsidie van
600 duizend euro en riep de Nederlandse vereniging voor biochemie en
moleculaire biologie (NVBMB) hem onlangs uit tot âveelbelovende jonge
onderzoekerâ. Onderdeel van deze jaarprijs was het symposium over
celspecialisatie, vrijdag 18 mei in Wageningen, waarvan Weijers het
programma mocht bepalen.
Het plantenhormoon auxine was sterspeler in veel symposiumbijdragen.
Vroeg in de ontwikkeling van plantenembryoâs, tijdens de vorming van
de wortelstamcellen â het wortelmeristeem â speelt auxine zelfs een
opvallende dubbelrol, zo ontdekte Weijers. Hiervoor onderzocht hij het
prille begin van de modelplant arabidopsis, de zandraket. âDe
celdelingen en de positie die de cellen tegenover elkaar innemen in
het embryo verlopen dan volgens een vast patroon.â
Een wonderlijk onderdeel blijft volgens hem wanneer uit één cel twee
heel verschillende cellen ontstaan, waarvan één de hypofyse wordt,
de stamouder van alle wortelcellen. Auxine kan zorgen dat die
wortelaanleg plaatsvindt, maar doet dit in een kettingreactie: het
hormoon activeert een transcriptieschakelaar in de cellen naast de
hypofyse en zorgt dat het vervolgens wordt getransporteerd naar de
hypofyse, waar het de wortelvorming stuurt. âHierdoor wordt de
identiteit van een cel mede bepaald door naastliggende cellen, wat
voor planten bijzonder is. Het is een waar auxinefeest. Het hormoon
bepaalt dàt er iets gebeurt, maar het lijkt weinig informatiewaarde
te hebben. Wàt er precies gebeurd ligt waarschijnlijk vooral aan de
aanwezigheid van specifieke transcriptiefactoren. Hiervan hebben we
nog maar het topje van de ijsberg in kaart gebracht.â
De heilige graal in zijn werk noemt Weijers de bevordering van
wortelvorming. âVele gewassen wortelen moeilijk. Dat vermogen wordt
ook maar een keer aangelegd. Als we daar meer inzicht in krijgen en
aan kunnen sleutelen, hoeft toepassing niet eens zo heel ver weg te
liggen. We flirten daarom ook al een beetje met rijst.â / Gert van
Maanen
Bovenstaand bericht is geproduceerd door de redactie van Resource, het
weekblad voor Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Het wordt u
aangeboden door de afdeling Corporate Communicatie. Meer informatie
bij Pers- en wetenschapsvoorlichting van Wageningen UR, e-mail:
pers.communicatie@wur of bij de redactie van Resource, e-mail:
resource@cereales.nl. Zie archief (inclusief Wb-artikelen) op
http://www.resource-online.nl.
Wageningen Universiteit