vvd
29-5-2007
VVD: Verkeer en Waterstaat heeft gefaald
Minister Eurlings weigert een datum van oplevering voor de HSL te
noemen door de onzekerheden rond het beveiligingssysteem ERTMS.
Volgens VVD woordvoerder Paul de Krom heeft het ministerie gefaald.
Uit een rapport van de TU Delft dat in opdracht van de Kamer is
gemaakt blijkt dat er inschattingsfouten zijn gemaakt en dat het
project niet goed is aangestuurd. Daarmee rijst ernstige twijfel of
het ministerie wel in staat is ook andere grote projecten goed aan te
sturen, zoals de kilometerheffing. De VVD eist dat alsnog zo snel
mogelijk een opleverdatum wordt genoemd. Anders gaat de druk helemaal
van de ketel. Ook lijkt er alleen maar meer onduidelijkheid te komen
over de resterende risico's in plaats van minder. De Minister moet de
risico's beter in kaart brengen en daarbij de financiële consequenties
aangeven.
Gisteren kreeg de Kamer het rapport over de belangrijkste oorzaak van
de vertraging van de HSL, het beveiligingssysteem ERTMS. Van de
onderzoekers begrepen wij dat de medewerking van het ministerie
uitstekend was, mijn complimenten daarvoor. Wat mij betreft dient het
rapport twee doelen: een analyse van wat fout is gegaan maar vooral
wat we hieruit kunnen leren. Want dat het fout is gegaan lijkt mij
helder.
Kortheidshalve zijn mijn conclusies uit het rapport de volgende.
o Kern van de vraag is: waarom moest voor de HSL zo nodig het wiel
opnieuw worden uitgevonden terwijl in Frankrijk, Duitsland en Japan al
jaren HSL's met hoge snelheid door het land razen. Inclusief
beveiligingssystemen. We zitten nu met een nog niet uitontwikkeld
nieuw systeem dat mogelijk nog kinderziektes heeft. Was de beslissing
om een geheel nieuw systeem te ontwerpen i.p.v. van de plank te kopen
achteraf bezien een goede? Nee. Anders hadden we nu niet met een grote
vertraging en vele miljoenen extra kosten gezeten.
o Was het een overwogen besluit waarbij alle voor- en nadelen en
risico's voldoende in kaart waren gebracht? Nee. Er is geen aanwijzing
dat het een `calculated risk' was. Waren de nadelen, de kosten en de
risico's van zelfontwikkeling het waard om genomen te worden?
o Is het begrijpelijk dat die beslissing toen is genomen? Ja. Het ATB
systeem was verouderd, welke ander systeem had je dan moeten kopen,
ontwikkeling geeft je kennisvoorsprong en de verwachting was dat de
2.3.0. versie zou de Europese standaard worden
o Waren de risico's en de complexiteit van het project goed ingeschat?
Nee.
o Heeft het ministerie de contracten en het project zelf goed in
elkaar gezet? Nee.
o Heeft het ministerie voldoende gedaan om het project goed te
besturen of regisseren, is er op tijd bijgestuurd, zat het ministerie
er genoeg `bovenop?' Nee.
o Had de Kamer kunnen weten dat het risico zo hoog bleek te zijn? Nee.
Is er dan sprake van verwijtbaarheid van de kant van het ministerie?
Ja. Ik ben benieuwd naar de reactie van de Minister. Deelt hij mijn
conclusies? Wat vindt hij van het rapport, welke conclusies trekt hij?
Welke leerpunten onderkent hij, wat gaat hij met de analyse en de
aanbevelingen doen om ervoor te zorgen dat het project niet nog verder
van de rails loopt? Maar belangrijker nog: welke leerpunten ziet hij
voor andere grote ICT projecten zoals kilometerheffing, het Europese
Galileo project of de OV chipcard. Dan kan hij gelijk de brief
bijvoegen die de Kamer inmiddels al drie maanden geleden is beloofd
over wat er met de aanbevelingen van de commissie Duijvestein is
gebeurd. Welke verzekering kan hij de Kamer geven dat die projecten
wel goed lopen? Die vraag is zeer relevant omdat op grond van de
ervaringen met de HSL en het ERTMS systeem bij mij ernstige twijfel
rijzen of het ministerie überhaupt wel in staat c.q. uitgerust is om
grote (ICT) projecten te managen. Het is aan de Minister om aan de
Kamer te tonen dat hij en zijn ministerie dat vertrouwen waard zijn.
Hoe denkt hij dat te doen?
Het rapport verdient diepgaande bespreking met de Minister, meer dan
hier tijd voor is. Ik stel mij voor dat wij na vandaag een brief van
de Minister krijgen waarin hij e.e.a. gedetailleerd uiteenzet, ook
heel concreet t.a.v. de projecten die ik zojuist noemde. Dan kunnen
wij de discussie verder oppakken tegelijk met het rapport van de
Algemene Rekenkamer dat in juni onze kant uit komt.
Overigens zijn er ook leermomenten voor de Kamer. De Kamer moet
beslismomenten beter in kaart (laten) brengen en pas een `go'
beslissing geven als de consequenties van beslissingen helder zijn.
Dat brengt mij dan gelijk bij de voortgangsrapportage. Is die
informatie nu zodanig transparant zodat ik kan begrijpen waarom dingen
nu precies mislopen, wat de gevolgen ervan zijn, en welke maatregelen
de Minister neemt om de risico's in te perken. Mijn antwoord is nee.
Voor mij zitten er teveel vraagtekens in. Ik noem er enkele. Niet
duidelijk is waardoor de vertraging van het materieel wordt
veroorzaakt en wat de gevolgen zijn. Onduidelijk blijft wat de
oorzaken en gevolgen zijn van de aanpassing van de geluidsschermen in
Brabant, welke kosten op de aannemers kunnen worden verhaald. Of wat
de oorzaak en gevolgen zijn van de GSM-R vertraging. Hoe
waarschijnlijk is het dat de migratie naar ERTMS 2.3.0. Corridor niet
tijdig wordt afgerond waardoor de Staat het startmoment van testen
moet uitstellen? De samenwerkingsovereenkomst tussen HSA en NMBS
ontbreekt vooralsnog. Hoe gaat dit verder, wat zijn de consequenties?
De oorzaken en financiële en planningsgevolgen van de in het rapport
genoemde risico's (blz. 17/18 en 27/28) zijn onduidelijk. Evenals
welke mitigerende maatregelen worden getroffen. Eventuele gevolgen van
juridische/contractuele risico's voor zover die al compleet zijn,
zijn in het overzicht van de risicoreservering niet meegenomen. De
Minister wil dat wij instemmen met zijn besluit nog niet over de HSL
ten zuiden van Rotterdam te rijden. De gevolgen blijven onvermeld
(financieel/bestaande dienstregeling/Belgie?). Wordt de motie Van
Hijum nu uitgevoerd of niet? Hoe kunnen wij er dan mee instemmen? Een
groot gedeelte van de tijdelijke concessie aan HSA komt voor rekening
van de Staat, schrijft de Minister. Onduidelijk blijft waarom en
hoeveel. Het tijdig gereedkomen van de Siemens On Board Unit is
onduidelijk. Aan het behalen door Infraspeed van de datum van maart
2008 zou een bonus/malus worden verbonden. Onvermeld blijft wat die
regeling nu is. Kortom: in plaats van minder hangen er steeds meer
ballen in de lucht. Ik kan mij voorstellen dat de Kamer gebruik maakt
van artikel 14 van de Regeling Grote Projecten, waarin de Minister de
rapportage per kerende post retour krijgt en hij binnen 7 dagen een
nieuwe versie bij de Kamer moet indienen die wel duidelijk maakt wat
de oorzaken en gevolgen zijn. Alleen dan wil mijn fractie overwegen de
Minister toestemming te geven 9,3 mln. aan de risicoreservering te
onttrekken voor het meerwerkcontract ERTMS. Ik wil dan wel een nadere
onderbouwing waar die 9,3 mln. op is gebaseerd. Die toestemming krijgt
hij van ons nu in ieder geval niet.
Dan de brief van de Minister van 15 mei. In de beste traditie van het
HSL docudrama spreek ik namens de VVD mijn oprechte deelneming uit aan
de Nederlandse belastingbetalers. Want met de brief zijn ons twee
dingen ontvallen: een miljardenkostend project met een expliciete
opleverdatum, en een afrekenbare minister. Waar minister Peijs nog de
moed had harde data te noemen, december 2007 en oktober 2008, spreekt
deze minister alleen nog over `streefdata met een aanzienlijke
overschrijdingskans'. In gewone taal betekent dit: ik weet nu al dat
we die data niet gaan halen, daar kunt u op rekenen. En om mij nu al
politiek in te dekken tegen verdere vertragingen noem ik maar helemaal
geen datum meer. Dan kunt u mij t.z.t. ook nergens op afrekenen. Wie
zou van zijn aannemer accepteren als die vrolijk roept dat hij niet
weet wanneer de verbouwing klaar is maar dat de meerkosten wel voor
zijn rekening komen? Niemand natuurlijk. En dus moet de Kamer dat ook
niet doen. Ik begrijp dat de Minister geen toezeggingen doet waarvan
hij nu al weet dat hij die niet waar kan maken. Maar door helemaal
geen data meer te noemen haal je elke druk van de ketel en organiseer
je als het ware je eigen vertraging. De VVD fractie is bereid tot
heronderhandeling, maar wel op basis van harde data. Mijn fractie wil
resultaten en houdt vast aan harde data en dus een afrekenbare
Minister. Welke data op basis waarvan wil de Minister voor zijn
rekening nemen?
Donderdag 24 mei 2007
Voor nadere informatie: p.dkrom@tweedekamer.nl
VVD