VVD


vvd

29-5-2007

VVD: Verkeer en Waterstaat heeft gefaald

Minister Eurlings weigert een datum van oplevering voor de HSL te noemen door de onzekerheden rond het beveiligingssysteem ERTMS.

Volgens VVD woordvoerder Paul de Krom heeft het ministerie gefaald. Uit een rapport van de TU Delft dat in opdracht van de Kamer is gemaakt blijkt dat er inschattingsfouten zijn gemaakt en dat het project niet goed is aangestuurd. Daarmee rijst ernstige twijfel of het ministerie wel in staat is ook andere grote projecten goed aan te sturen, zoals de kilometerheffing. De VVD eist dat alsnog zo snel mogelijk een opleverdatum wordt genoemd. Anders gaat de druk helemaal van de ketel. Ook lijkt er alleen maar meer onduidelijkheid te komen over de resterende risico's in plaats van minder. De Minister moet de risico's beter in kaart brengen en daarbij de financiële consequenties aangeven.

Gisteren kreeg de Kamer het rapport over de belangrijkste oorzaak van de vertraging van de HSL, het beveiligingssysteem ERTMS. Van de onderzoekers begrepen wij dat de medewerking van het ministerie uitstekend was, mijn complimenten daarvoor. Wat mij betreft dient het rapport twee doelen: een analyse van wat fout is gegaan maar vooral wat we hieruit kunnen leren. Want dat het fout is gegaan lijkt mij helder.
Kortheidshalve zijn mijn conclusies uit het rapport de volgende. o Kern van de vraag is: waarom moest voor de HSL zo nodig het wiel opnieuw worden uitgevonden terwijl in Frankrijk, Duitsland en Japan al jaren HSL's met hoge snelheid door het land razen. Inclusief beveiligingssystemen. We zitten nu met een nog niet uitontwikkeld nieuw systeem dat mogelijk nog kinderziektes heeft. Was de beslissing om een geheel nieuw systeem te ontwerpen i.p.v. van de plank te kopen achteraf bezien een goede? Nee. Anders hadden we nu niet met een grote vertraging en vele miljoenen extra kosten gezeten. o Was het een overwogen besluit waarbij alle voor- en nadelen en risico's voldoende in kaart waren gebracht? Nee. Er is geen aanwijzing dat het een `calculated risk' was. Waren de nadelen, de kosten en de risico's van zelfontwikkeling het waard om genomen te worden? o Is het begrijpelijk dat die beslissing toen is genomen? Ja. Het ATB systeem was verouderd, welke ander systeem had je dan moeten kopen, ontwikkeling geeft je kennisvoorsprong en de verwachting was dat de 2.3.0. versie zou de Europese standaard worden
o Waren de risico's en de complexiteit van het project goed ingeschat? Nee.
o Heeft het ministerie de contracten en het project zelf goed in elkaar gezet? Nee.
o Heeft het ministerie voldoende gedaan om het project goed te besturen of regisseren, is er op tijd bijgestuurd, zat het ministerie er genoeg `bovenop?' Nee.
o Had de Kamer kunnen weten dat het risico zo hoog bleek te zijn? Nee. Is er dan sprake van verwijtbaarheid van de kant van het ministerie? Ja. Ik ben benieuwd naar de reactie van de Minister. Deelt hij mijn conclusies? Wat vindt hij van het rapport, welke conclusies trekt hij? Welke leerpunten onderkent hij, wat gaat hij met de analyse en de aanbevelingen doen om ervoor te zorgen dat het project niet nog verder van de rails loopt? Maar belangrijker nog: welke leerpunten ziet hij voor andere grote ICT projecten zoals kilometerheffing, het Europese Galileo project of de OV chipcard. Dan kan hij gelijk de brief bijvoegen die de Kamer inmiddels al drie maanden geleden is beloofd over wat er met de aanbevelingen van de commissie Duijvestein is gebeurd. Welke verzekering kan hij de Kamer geven dat die projecten wel goed lopen? Die vraag is zeer relevant omdat op grond van de ervaringen met de HSL en het ERTMS systeem bij mij ernstige twijfel rijzen of het ministerie überhaupt wel in staat c.q. uitgerust is om grote (ICT) projecten te managen. Het is aan de Minister om aan de Kamer te tonen dat hij en zijn ministerie dat vertrouwen waard zijn. Hoe denkt hij dat te doen?

Het rapport verdient diepgaande bespreking met de Minister, meer dan hier tijd voor is. Ik stel mij voor dat wij na vandaag een brief van de Minister krijgen waarin hij e.e.a. gedetailleerd uiteenzet, ook heel concreet t.a.v. de projecten die ik zojuist noemde. Dan kunnen wij de discussie verder oppakken tegelijk met het rapport van de Algemene Rekenkamer dat in juni onze kant uit komt.

Overigens zijn er ook leermomenten voor de Kamer. De Kamer moet beslismomenten beter in kaart (laten) brengen en pas een `go' beslissing geven als de consequenties van beslissingen helder zijn.

Dat brengt mij dan gelijk bij de voortgangsrapportage. Is die informatie nu zodanig transparant zodat ik kan begrijpen waarom dingen nu precies mislopen, wat de gevolgen ervan zijn, en welke maatregelen de Minister neemt om de risico's in te perken. Mijn antwoord is nee. Voor mij zitten er teveel vraagtekens in. Ik noem er enkele. Niet duidelijk is waardoor de vertraging van het materieel wordt veroorzaakt en wat de gevolgen zijn. Onduidelijk blijft wat de oorzaken en gevolgen zijn van de aanpassing van de geluidsschermen in Brabant, welke kosten op de aannemers kunnen worden verhaald. Of wat de oorzaak en gevolgen zijn van de GSM-R vertraging. Hoe waarschijnlijk is het dat de migratie naar ERTMS 2.3.0. Corridor niet tijdig wordt afgerond waardoor de Staat het startmoment van testen moet uitstellen? De samenwerkingsovereenkomst tussen HSA en NMBS ontbreekt vooralsnog. Hoe gaat dit verder, wat zijn de consequenties? De oorzaken en financiële en planningsgevolgen van de in het rapport genoemde risico's (blz. 17/18 en 27/28) zijn onduidelijk. Evenals welke mitigerende maatregelen worden getroffen. Eventuele gevolgen van juridische/contractuele risico's voor zover die al compleet zijn, zijn in het overzicht van de risicoreservering niet meegenomen. De Minister wil dat wij instemmen met zijn besluit nog niet over de HSL ten zuiden van Rotterdam te rijden. De gevolgen blijven onvermeld (financieel/bestaande dienstregeling/Belgie?). Wordt de motie Van Hijum nu uitgevoerd of niet? Hoe kunnen wij er dan mee instemmen? Een groot gedeelte van de tijdelijke concessie aan HSA komt voor rekening van de Staat, schrijft de Minister. Onduidelijk blijft waarom en hoeveel. Het tijdig gereedkomen van de Siemens On Board Unit is onduidelijk. Aan het behalen door Infraspeed van de datum van maart 2008 zou een bonus/malus worden verbonden. Onvermeld blijft wat die regeling nu is. Kortom: in plaats van minder hangen er steeds meer ballen in de lucht. Ik kan mij voorstellen dat de Kamer gebruik maakt van artikel 14 van de Regeling Grote Projecten, waarin de Minister de rapportage per kerende post retour krijgt en hij binnen 7 dagen een nieuwe versie bij de Kamer moet indienen die wel duidelijk maakt wat de oorzaken en gevolgen zijn. Alleen dan wil mijn fractie overwegen de Minister toestemming te geven 9,3 mln. aan de risicoreservering te onttrekken voor het meerwerkcontract ERTMS. Ik wil dan wel een nadere onderbouwing waar die 9,3 mln. op is gebaseerd. Die toestemming krijgt hij van ons nu in ieder geval niet.

Dan de brief van de Minister van 15 mei. In de beste traditie van het HSL docudrama spreek ik namens de VVD mijn oprechte deelneming uit aan de Nederlandse belastingbetalers. Want met de brief zijn ons twee dingen ontvallen: een miljardenkostend project met een expliciete opleverdatum, en een afrekenbare minister. Waar minister Peijs nog de moed had harde data te noemen, december 2007 en oktober 2008, spreekt deze minister alleen nog over `streefdata met een aanzienlijke overschrijdingskans'. In gewone taal betekent dit: ik weet nu al dat we die data niet gaan halen, daar kunt u op rekenen. En om mij nu al politiek in te dekken tegen verdere vertragingen noem ik maar helemaal geen datum meer. Dan kunt u mij t.z.t. ook nergens op afrekenen. Wie zou van zijn aannemer accepteren als die vrolijk roept dat hij niet weet wanneer de verbouwing klaar is maar dat de meerkosten wel voor zijn rekening komen? Niemand natuurlijk. En dus moet de Kamer dat ook niet doen. Ik begrijp dat de Minister geen toezeggingen doet waarvan hij nu al weet dat hij die niet waar kan maken. Maar door helemaal geen data meer te noemen haal je elke druk van de ketel en organiseer je als het ware je eigen vertraging. De VVD fractie is bereid tot heronderhandeling, maar wel op basis van harde data. Mijn fractie wil resultaten en houdt vast aan harde data en dus een afrekenbare Minister. Welke data op basis waarvan wil de Minister voor zijn rekening nemen?

Donderdag 24 mei 2007

Voor nadere informatie: p.dkrom@tweedekamer.nl