Rijksuniversiteit Groningen

Persbericht

Rijksuniversiteit Groningen

Nummer: 63

Datum: 29 mei 2007

Embargo tot woensdag 30 mei 2007, 20.00 uur

Wiskundig model geeft inzicht in de evolutie van 'animal personalities'

Mensen die regelmating dieren te observeren, weten dat dieren opvallende verschillen kunnen vertonen in karakter en temperament. Sommige dieren hebben zelfs een uitgesproken sterke persoonlijkheid. In een publicatie in het wetenschappelijk blad Nature deze week laten biologen van onder andere de Rijksuniveriteit Groningen zien hoe tijdens een evolutionair proces verschillende persoonlijkheidstypes kunnen ontstaan.

De psychologie kent een lange traditie van persoonlijkheidsonderzoek bij mensen. Onderzoek naar 'animal personalities' is van betrekkelijk recente datum, maar is sterk in opkomst. Bij dieren gebruiken wetenschappers de term' persoonlijkheid' om aan te geven dat dieren zich volgens een min of meer vastliggend patroon gedragen. Binnen een soort zien we misschien variatie in gedrag, maar het zijn steeds dezelfde individuen die altijd weer een bepaald soort gedrag laten zien.

Omgeving verkennen

Bij koolmezen verschillen individuen in hoe grondig ze hun omgeving onderzoeken. Een koolmees die aan het begin van zijn leven zijn omgeving snel en oppervlakkig onderzoekt, zal dat op die manier blijven doen als hij ouder wordt. Diezelfde koolmees gedraagt zich aggressiever dan zijn soortgenoten die de omgeving grondig doorzoeken en is hij eerder geneigd zijn leven op het spel te zetten in gevaarlijke situaties. Soortgelijke persoonlijkheidsverschillen zijn beschreven voor meer dan zestig soorten, waaronder apen, knaagdieren, vogels, vissen, insecten en weekdieren.

Vragen

Inzicht in de evolutionaire mechanismen die verantwoordlijkheid zijn voor het ontstaan van een persoonlijkheid is tot op heden nauwelijks voorhanden, zegt onderzoeker Max Wolf van de Rijksuniversiteit Groningen. 'Waarom vind je zo vaak verschillende persoonlijkheidstypen in één populatie, terwijl je toch zou verwachten dat één van de typen sucessvoller is dan de andere. Waarom zijn individuen niet flexibeler, terwijl duidelijk is dat een vaste structuur van een persoonlijkheid soms leidt tot niet-optimaal gedrag? En tenslotte: waarom zijn bij heel verschillende soorten dieren dezelfde gedragskenmerken, zoals exploratiegedrag en agressie tegenover soortgenoten, altijd aan elkaar gekoppeld?'

In het artikel in Nature proberen de biologen een antwoord te geven op deze vragen. De auteurs stellen dat de structuur van persoonlijkheden in veel gevallen bepaald wordt door een simpel principe: hoe meer een individu te verliezen heeft in de toekomst, hoe voorzichtiger het zich zal gedragen in allerlei verschillende situaties in het heden.

Risico's

Max Wolf: ' Het gaat in feite om de mate waarin individuen bereid zijn risico's te nemen. In allerlei soorten dieren kunnen we risico-nemende en risico-mijdende individuen onderscheiden. De eerstgenoemde zijn aggressiever tegenover soortgenoten, minder voorzichtig in confrontaties met roofdieren en eerder geneigd onbekende situaties te verkennen dan hun risico-mijdende soortgenoten. Ten tweede, individuen moeten vaak een afweging maken tussen hun belangen nu en hun mogelijkheden in de toekomst. Hoe meer energie wordt besteed aan voortplanting in dit jaar, hoe minder reserves overblijven voor de voortplanting in een volgend jaar, en omgekeerd.'

Conflicten

Met behulp van een wiskundig model laten de onderzoekers zien dat deze belangenafweging kan leiden tot variabele populaties, waarin sommige individuen meer investeren in de toekomst dan anderen. Men zou verwachten dat deze individuen minder bereid zijn tot het nemen van risico's, omdat ze meer te verliezen hebben dan hun soortgenoten die hun onmiddellijke belangen laten prevaleren. En inderdaad, toen de onderzoekers hun simulaties uitbreidden met risicovolle keuze situaties zoals conflicten met soortgenoten of confrontaties met roofdieren, bleken in de loop van de generaties verschillende persoonlijkheden te ontstaan. Individuen die investeerden in de toekomst evolueerden risico-mijdend gedrag in elke verschillende risicovolle keuzesituatie. Individuen die zich op het heden concentreren waren telkens meer geneigd risico's te nemen.

Noot voor de pers:

Meer informatie: Max Wolf, Rijksuniversiteit Groningen. Tijdelijk adres: Santa Fe Institute, New Mexico, USA, tel. 001-505 946 2754 (acht uur tijdsverschil), e-mail m.wolf@rug.nl

Titel Nature artikel: Life-history trade-offs favour the evolutie of animal personalities

Auteurs: Max Wolf. Sander van Doorn, Olof Leimar, Franz Weissing.

Redactie: afdeling Communicatie RUG

Postbus 72, 9700 AB Groningen

Tel. 050-363 4444

E-mail: communicatie@rug.nl