Nederlander is een e-burger geworden
Jaarboek ICT en Samenleving: Gewoon Digitaal
* Met ongeveer 20% telewerkers is Nederland in Europa koploper met telewerken.
* ict leidt niet tot meer werkdruk, maar maakt het werk wel interessanter
* De gemiddelde tijdsbesteding aan internet in de vrije tijd steeg tussen 2000 en 2005 van gemiddeld 0,5 naar 2,5 uur per week
* Meer ouderen zijn online (in 2005 44% van de 65-74 jarigen en 17% van de 75-plussers), maar hun achterstand blijft groot
* Het belang van internet als informatiebron groeit. Inmiddels gebruikt 38% van de Nederlanders internet om zich te informeren
* Er is meer overheidsinformatie online
* Het gebruik van online gezondheidsinformatie stijgt
Dit zijn de belangrijkste conclusies uit het vijfde Jaarboek ICT en samenleving: Gewoon digitaal, dat op dinsdag 12 mei a.s. wordt aangeboden aan dr Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de SER en van EPN | Platform voor de informatiesamenelving. Het Jaarboek, dat verschijnt bij uitgeverij Boom, is een samenwerkingsproject van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), Fontys Hogescholen en het programma 'Maatschappij en de Elektronische Snelweg' van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO-MES). Onder redactie van prof. dr Jan Steyaert (Fontys Hogescholen) en prof. dr Jos de Haan (SCP) gaan vooraanstaande wetenschappelijke onderzoekers nader in op de gevolgen van internet voor de samenleving.
Nederland is koploper met telewerken.
Nederland is met ongeveer 20% van de beroepsbevolking die met enige regelmaat thuiswerkt internationaal koploper telethuiswerken. In de EU ligt het gemiddelde op 7%. Andere landen die hoog scoren zijn Denemarken (18%) en Finland (16%). Beduidend slechter gaat het in Zuid-Europese landen als Italië (3%) en Spanje (2%). Buiten de EU zijn er ook veel telewerkers in de VS (17%).Hoewel telewerken mogelijkheden biedt om arbeid en zorg gemakkelijker te kunnen combineren, wordt het zelden gebruikt als bewuste en structurele strategie om dit ook te doen. Het wordt eerder gebruikt als vorm van crisismanagement om tijdnood in het werk het hoofd te bieden.
Het werk wordt interessanter door ICT
Over de huidige invloed van ict zijn werkenden van oordeel dat het werk er interessanter door is geworden. Ook vinden zij dat het leven door ict minder ingewikkeld is geworden.
Werkenden zijn niet van mening dat zij door ict meer vrije tijd hebben gekregen of dat het tot minder werkdruk heeft geleid. Werkenden hebben wel positieve toekomstverwachtingen van de inzet van ict. In hun ogen zal ict in de toekomst in lichte mate bijdragen aan een aangenamer en overzichtelijker leven.
Gewoner en intensiever gebruik van nieuwe media
Het aandeel van de Nederlandse bevolking dat thuis toegang heeft tot internet steeg van 16% in 1998 naar 78% in 2005. Naast meer mensen met toegang is de omvang van het gebruik toegenomen. Tussen 2000 en 2005 nam de gemiddelde tijdsbesteding aan internet in de vrije tijd toe van gemiddeld 0,5 naar 2,5 uur per week. Naast de meer traditionele rol van informatieconsument worden burgers bovendien steeds meer informatieproducent (via weblogs e.d.)
Gebruikskloof tussen hoog- en laagopgeleiden
Hoogopgeleiden gebruiken meer verschillende internettoepassingen dan laag opgeleiden. Bovendien gebruiken zij meer informatieve en zakelijke toepassingen, zoals actualiteit en nieuws, informatie over werk en vacatures, internet-bankieren, het online kopen en verkopen van goederen en het gebruik van overheidssites, dan laagopgeleiden. Lager opgeleiden gebruiken meer vermaakstoepassingen van het internet in het algemeen, en spelletjes, muziekuitwisseling en chatten in het bijzonder dan hoger opgeleiden.
Meer ouderen online
In 2005 was 78% van de bevolking met internet verbonden. Het aantal aansluitingen in de groep 55-64 jarigen ligt iets lager op 72%, de 65-74 jarigen volgen op grotere afstand (44%) en 75-plussers zijn nog weer minder online (17%). Ook onder deze groepen is de verspreiding langzaam maar zeker toegenomen. In 2000 was namelijk 44% van de bevolking op internet aangesloten (55-64 jarigen: 31%; 65-74 jarigen 12% en 75-plussers 4%). Veel ouderen vinden zichzelf 'te oud' om te leren omgaan met ict. Ook veel ouderen geven aan dat de computer en internet te moeilijk zijn, of ze zien het voordeel of nut er niet van in. Ook financiële of fysieke beperkingen zoals een slecht zicht vormen voor sommige ouderen een belemmering. De veelvuldige verwijzingen naar internet in het dagelijks leven zijn soms een stimulans om internet uit te proberen, maar bij anderen werkt dit juist averechts.
Internet belangrijker als informatiebron
Steeds meer Nederlanders gebruiken internet om zich te informeren over uiteenlopende onderwerpen. In 2005 gebruikte 38% van de Nederlanders internet voor vele verschillende onderwerpen. Vijf jaar eerder was dat nog 23%. In 2005 was de televisie nog steeds veruit favoriet (92%) en ook het dagblad blijft populair (77%). Internet is na radio (47%) al wel teletekst (23%) en de opiniebladen (15%) voorbij gestreefd als informatiebron.
Meer overheidsinformatie online
Steeds meer gemeenten bieden informatie (bekendmakingen, vergunningen, verordeningen en plannen) on line aan. Zo ontsloot in 2003 26% van de gemeenten een bestuursinformatiesysteem op de website, in 2005 was dit 79%.
Gebruik online gezondheidsinformatie stijgt
Het aanbieden en zoeken van gezondheidsinformatie via internet wint aan belang. Nog niet vastgesteld is in hoeverre patiënten beter geïnformeerd over hun gezondheidstoestand op het spreekuur bij de (huis)arts komen. Wel worden informatievaardigheden, zoals het kunnen beoordelen van informatie op kwaliteit en relevantie, belangrijker, nu de toegang tot internet 'gewoner' is geworden.
Inhoud
Jaarboek ICT en samenleving 2007: Gewoon Digitaal
1 Gewoon digitaal
Jan Steyaert en Jos de Haan
2 De e-surfende burger: is de digitale kloof gedicht?
Jan A.G.M. van Dijk
3 Senioren en internet: aansluiting of kortsluiting?
Marion Duimel
4 De digitalisering van media- en informatiegebruik
Jos de Haan en Frank Huysmans
5 E-werkenden in netwerken
Erik Andriessen en Lambert van der Laan
6 ICT en arbeid: over de verwachtingen van tijdwinst, tijdsoevereiniteit en leuker werk
Jelle Attema, Koen Breedveld, Andries van den Broek, Pascale Peters
7 Van gemeenschap via webnetwerk naar datawolk
Marianne van den Boomen
8 Op zoek naar de e-democratische burger
Arthur Edwards
9 De e-lerende burger
Peter Sloep en Wim Jochems
10 ICT en de gezondheidzorg.
Samantha A. Adams en Cécile R.L .Boot
Presentatiebijeenkomst
Tijdens de presentatiebijeenkomst op dinsdag 12 juni 2007 wordt het eerste exemplaar van het Jaarboek aangeboden aan Alexander Rinnooy Kan voorzitter dan de SER en van EPN. De bijeenkomst wordt georganiseerd door EPN | Platform voor de Informatiesamenleving. Voor het verdere programma en de locatie van deze conferentie zie
Jaarboek ICT en samenleving 2007: Gewoon digitaal
Jan Steyaert en Jos de Haan (red.)
ISBN: 90 473 0024 6
Paperback, 216 pag., geïllustreerd, ¤ 20,00
Uitgeverij: Boom Uitgeverij
Voor vragen over de inhoud van het Jaarboek:
Sociaal en Cultureel Planbureau; Kees M. Paling; Communicatie en Voorlichting ; 070 - 340 7256/7000 of
Fontys Hogescholen; Jan Steyaert, 06/502.42.296
Voor het aanvragen van recensie-exemplaren: Uitgeverij Boom; 020 - 622 6107; e-mail:
Op het terrein van onderzoek naar ICT-ontwikkelingen verschenen eerder de SCP-rapporten Geleidelijk digitaal van Jan Steyaert en Jos de Haan, E-cultuur. Een empirische verkenning van Jos de Haan en Frank Huysmans, Achter de schermen, van Frank Huysmans, Jos de Haan en Andries van den Broek, Klik naar het verleden, van Henrieke Wubs en Frank Huysmans, Nieuwe links in het gezin, van Marion Duimel en Jos de Haan, Bezoek onze site, van Jos de Haan e.a. Zie hiervoor de website:
Ook bij Fontys Hogescholen zijn meerdere onderzoeken over de samenhang tussen ICT en de samenleving te vinden in het kader van het lectoraat 'sociale infrastructuur en technologie'. Zie hiervoor de website:
Sociaal en Cultureel Planbureau