Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Preambule
Participatie in sociaal-economisch perspectief
Nederland staat voor belangrijke uitdagingen op sociaal-economisch en sociaal-maatschappelijk
gebied. Het is van belang het niveau van de economische groei op peil te houden. Een bestendige
economische groei, ook op de (middel)lange termijn, is nodig voor het kunnen opvangen van de
kosten van de vergrijzing, het financieel gezond maken van de overheidsfinanciën en het vergroten
van het welvaartsniveau. Daarnaast biedt bestendige economische groei ook mogelijkheden voor groei
van werkgelegenheid en daarmee mogelijkheden om te participeren op de arbeidsmarkt. Een hogere
arbeidsdeelname leidt tot een meer evenwichtige balans tussen actieven en inactieven en draagt bij aan
de verbreding van het draagvlak van de financiering van toekomstige voorzieningen.
Het is niet goed voor een samenleving als veel mensen aan de kant staan. Dat bedreigt de sociale
samenhang. Een belangrijke sociaal-maatschappelijke uitdaging is betrokkenheid van mensen bij het
arbeidsproces en/of maatschappelijke activiteiten te vergroten. De huidige arbeidsmarktsituatie biedt
hiertoe mogelijkheden; de werkgelegenheid groeit, de werkloosheid neemt af en steeds meer mensen
met een zwakke(re) arbeidsmarktpositie weten hun plek op de arbeidsmarkt te vinden.
Het bestendigen van de economische groei vergt meer dan het profiteren van de huidige conjuncturele
opleving die zich zowel op Europees als mondiaal niveau voordoet. Blijvende aandacht voor het
verbeteren van de (internationale) concurrentiepositie is een van de belangrijkste uitdagingen, ook
binnen de context van een toenemende vrije, en daarmee competitieve, markt binnen de groeiende
Europese Unie. De lasten- en productiviteitsontwikkeling, alsmede het aanpassingsvermogen van
bedrijven, zijn hierbij belangrijke parameters, evenals in welke mate het innovatieve vermogen
(technologisch en sociaal) wordt gestimuleerd en benut.
De toenemende krapte op de arbeidsmarkt zet de economische ontwikkeling direct onder druk. Bij te
grote tekorten op de arbeidsmarkt kan oververhitting ontstaan. Ervaringen met de vorige periode van
hoogconjunctuur hebben uitgewezen dat ontwikkelingen snel en fors kunnen verslechteren als niets
wordt gedaan. Een verslechterende concurrentiepositie, hogere werkloosheid, een toenemend beroep
op sociale zekerheid en snel verslechterende overheidsfinanciën zijn een reël gevaar met langdurige
negatieve gevolgen. Die situatie moet worden voorkomen.
Overheidsbeleid, maar ook beleid van sociale partners op centraal en decentraal niveau, kan in dit
geheel een belangrijke faciliterende rol vervullen. Het optimaliseren van de sociaal-economische
randvoorwaarden vormt daarmee een van de belangrijkste uitdagingen om het streven naar een hogere
arbeidsparticipatie te realiseren.
Ten aanzien van de arbeidsmarkt, zijn er drie belangrijke strategische uitdagingen te onderkennen:
1. Vergroten van het effectieve aanbod, om de risico's van zowel conjuncturele als structurele
kraptes op de arbeidsmarkt te ondervangen en het draagvlak voor de welvaart te vergroten.
2. Kansen creëren voor kwetsbare groepen, om economische participatie en sociale cohesie te
versterken
3. Aanpassingsvermogen van de arbeidsmarkt versterken, om nieuwe behoeften die ontstaan door
vergrijzing en uitdagingen als gevolg van globalisering en technologische ontwikkeling op te
vangen.
Verhoging van de arbeidsparticipatie is niet alleen in economisch opzicht belangrijk, maar ook in
sociaal opzicht. Arbeidsparticipatie biedt mensen die op dit moment langs de zijlijn staan en
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
afhankelijk zijn van een uitkering, een kans eigen inkomen te verwerven en daarmee economische
zelfstandigheid. Maar participatie biedt ook mogelijkheden tot ontplooiing, integratie en ontwikkeling.
Onder invloed van trends als individualisering lijken mensen zonder baan economisch en in sociaal
opzicht in een isolement te komen. Een betaalde baan biedt hen de beste garantie tegen (permanente)
sociale uitsluiting en armoede. Het bevorderen van de arbeidsparticipatie heeft daarmee een positieve
uitwerking op het bevorderen van sociale samenhang.
Voor groepen die (nog) niet in aanmerking komen voor een betaalde baan, biedt het bestaande re-
integratieinstrumentarium een opstapmogelijkheid naar regulier werk. De opstapmogelijkheid kan ook
worden gerealiseerd via vormen van maatschappelijke participatie, zoals het verrichten van
vrijwilligerswerk of mantelzorg. Maatschappelijke betrokkenheid en een stevig sociale binding geeft
de samenleving veerkracht en weerbaarheid voor duurzame groei en ontwikkeling in de toekomst.
Het kabinet en de VNG hebben eerder in het kader van het bestuursakkoord afspraken gemaakt over
vergroting van de participatie van bijstandsgerechtigden en niet-uitkeringsgerechtigden.
Met de participatietop beogen het kabinet, de Stichting van de Arbeid en de VNG bij te dragen aan een
hogere participatie. Daartoe zijn door het kabinet en de Stichting van de Arbeid langs vier lijnen
tripartiete beleidsinzetten uitgewerkt.
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
0. Naar een hogere arbeidsparticipatie
De noodzaak van een hogere participatie
De noodzaak om de participatie en betrokkenheid van de samenleving te verhogen, is helder. Omdat
ieder mens telt en iedereen nodig is. Omdat teveel mensen op afstand zijn geraakt: ouderen,
allochtonen, gedeeltelijk arbeidsgeschikten en langdurig werklozen. Omdat participatie de
belangrijkste vorm van maatschappelijk verkeer is en als zodanig onmisbaar is voor sociale cohesie.
Ook vanuit emancipatie-oogpunt is een hogere participatie belangrijk. Werk en vooral een
voltijdbaan biedt doorgaans economische zelfstandigheid. Niet in de laatste plaats is een hogere
arbeidsparticipatie nodig om kwalitatief goede publieke voorzieningen en sociale
zekerheidsarrangementen, ook in een tijd van toenemende vergrijzing en ontgroening, betaalbaar te
houden. Door de vergrijzing krimpt op lange termijn de potentiële beroepsbevolking en daarmee het
beschikbare arbeidsaanbod. Hierdoor versmalt de basis voor economische groei en komt de
Nederlandse economie op een lager groeipad terecht.
De inzet van het kabinet is om met de Stichting van de Arbeid te komen tot een gezamenlijke aanpak
die moet leiden tot een substantiële verhoging van de arbeidsparticipatie. Als leidraad hierbij gelden de
Lissabondoelstellingen waaraan Nederland zich heeft gecommitteerd:
· Een gemiddelde participatiegraad van 70% in 2010
· Een gemiddelde participatiegraad voor vrouwen van 60% in 2010. De nationale doelstelling is
65% in 2010
· Een gemiddelde participatiegraad van 50% voor ouderen in 2010.
Nederland voldoet met 72,4% respectievelijk 66% al aan de eerste twee doelstellingen. De
arbeidsparticipatie van ouderen groeit gestaag, maar is nog 3%-punt lager dan de Lissabondoelstelling.
Deze hoge participatiegraden stemmen niet overeen met de nationale cijfers. Dit komt doordat banen
van minder dan 12 uur per week zijn meegenomen. In 2006 hadden 900 duizend personen een klein
baantje, waarvan ruim de helft jongeren waren. Gebruikelijk is uit te gaan van de participatiegraad
exclusief kleine baantjes.1 De, in personen gemeten, netto participatiegraden conform de nationale
definitie zijn lager: 64,5%, 55,8% en 41,7% (bijlage 1).
In het middellange termijn advies van de Sociaal Economische Raad hebben de centrale werkgevers-
en werknemersorganisaties vastgelegd te streven naar een participatiegraad van 80% in personen in
2040. Het kabinet en de Stichting van de Arbeid wensen tot 2011 een substantiële stap in die richting
te zetten. Het kabinet heeft in het Beleidsprogramma vastgelegd 200.000 personen gedurende deze
kabinetsperiode aan werk te helpen.2
Voor een hogere arbeidsparticipatie zijn economische groei en creatie van nieuwe banen noodzakelijk.
Beide factoren worden voor een belangrijk deel bepaald door de ontwikkeling van de internationale
economie. De Nederlandse economie behoort tot de meest internationaal georiënteerde economieën ter
wereld. Ruim 60% van het Nederlandse BBP wordt tegenwoordig in het buitenland afgezet, waarvan
ongeveer driekwart binnen de Europese Unie. Beschouwd over de laatste vijftien jaar is bijna de helft
van de economische groei in Nederland te danken aan (groei van) de uitvoer. De uitvoer hangt nauw
samen met de ontwikkeling van de internationale economie. De andere componenten van economische
1 De reden is dat mensen met een baan van minder dan 12 uur per week zich niet in de eerste plaats als werkend
beschouwen en daarom gerekend worden tot de werkloze beroepsbevolking of tot de niet-beroepsbevolking.
CBS, Bijna een miljoen mensen met een kleine baan, Sociaaleconomische trends, 2e kwartaal 2007, pp. 36 t/m
39.
2 Samen werken samen leven. Beleidsprogramma Kabinet Balkenende IV 2007-2011.p. 47
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
groei - overheidsbestedingen, investeringen, woningen en particuliere consumptie - droegen elk
beduidend minder bij aan de economische groei.
Herstel van de economie steunt in Nederland in eerste instantie op de groei van de uitvoer en de
wereldhandel, om pas later te worden aangevuld met groei uit de andere componenten. De creatie van
nieuwe banen volgt met enige vertraging op de beweging van de conjunctuur.
Economische groei en baancreatie stellen ook hoge eisen aan het onderwijs- en gezondheidsstelsel,
kinderopvang, het sociaalzekerheidsstelsel en de arbeidsvoorziening. Ook een gematigde
lastenontwikkeling voor bedrijven en gezinnen en ruimte voor ondernemerschap zijn cruciaal. De
lastenontwikkeling voor zowel bedrijven als burgers -en vooral de zorguitgaven- baart zorgen. Hoge
lasten gaan ten koste van de werkgelegenheid. Op onderwijsterrein zijn de afgelopen jaren
verbeteringen geboekt. Deze lijn moet de komende jaren worden voortgezet: nog steeds verlaten veel
jongeren zonder diploma de school. Optimalisatie van het investeringsklimaat en een goed
functionerende arbeidsmarkt zijn noodzakelijk om internationaal te kunnen concurreren.
Een substantiële verhoging van de participatiegraad vraagt een ieder zich maximaal in te zetten, hetzij
met betaald werk, hetzij op andere wijze, zoals maatschappelijke participatie, vrijwilligerswerk of
mantelzorg. Betaald werk heeft daarbij de voorkeur, omdat het mensen in staat stelt voor zichzelf te
zorgen, pensioenen op te bouwen en/of te investeren in eigen ontwikkeling en dat van het gezin. Mits
men daartoe in staat is, mag van mensen met een uitkering een tegenprestatie worden gevraagd.
Burgers moeten wel keuzemogelijkheden hebben ten aanzien van hun participatie. Nog belangrijker is
dat zij de kennis en vaardigheden hebben om gedurende de levensloop verschillende maatschappelijke
functies uit te oefenen. Het gaat hierbij om overgangen tussen bijvoorbeeld arbeid en zorg, arbeid en
onderwijs of arbeid en mantelzorg of het opvoeden van kinderen. Om deze maatschappelijke functies
te kunnen uitoefenen moeten burgers bereid zijn in zichzelf te investeren via scholing en cursussen.
Ook moeten zij weten dat zij nodig zijn. Het is onvoldoende om met spotjes of brochures deze
informatie te verspreiden. Alle partijen moeten deze boodschap uitdragen.
Een goede transitionele arbeidsmarkt vraagt aan werkgevers een levensloopbestendig
personeelsbeleid. Hiertoe behoren investeringen in scholing voor iedereen.
De scholingsdeelname groeit gestaag. Niettemin zijn er nog grote verschillen tussen groepen personen.
Vooral bij inactiviteit bestaat er een risico op scholingstekorten. Van alle niet-werkenden heeft 20% in
de afgelopen 2 jaar een cursus/training gevolgd, terwijl dit bij werkenden 54% is (bijlage 2).
De scholingsdeelname is vooral laag onder groepen die deelname aan scholing hard nodig kunnen
hebben: onder andere laagopgeleiden en ouderen. Extra investeringen in deze twee groepen zijn
wenselijk en nodig om voortijdige (vrijwillige) arbeidsuitval te voorkomen.
In 2005 waren vier op de tien ouderen van mening dat zij de benodigde kennis en vaardigheden
hebben om hun huidige werk tot hun 65ste jaar door te zetten. Slechts twee op de tien ouderen wil
daadwerkelijk tot 65 jaar doorwerken. Gezien de samenstelling van de leeftijd van de
beroepsbevolking, kan dit een probleem zijn. Een hogere participatiegraad vereist een hogere
arbeidsdeelname van ouderen. De animo onder ouderen om langer door te werken stijgt, maar is nog
laag. De vraag is welke factoren een rol spelen in de overweging om langer door te werken of te
stoppen. Onderzoek naar uittredingsbeslissingen is wenselijk.
Regionale samenwerking
Een substantiële toename van de arbeidsparticipatie kan alleen tot stand komen door een gezamenlijke
inspanning van Rijk, centrale werkgevers- en werknemersorganisaties, cao-partijen, gemeenten, CWI,
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
UWV en onderwijsinstellingen. Voor een effectieve gezamenlijke inzet is een gecoördineerde
samenwerking cruciaal. Het gaat zowel om centrale en decentrale samenwerking als om regionale en
lokale samenwerking. Volgens de Raad voor Werk en Inkomen (RWI) is vooral regionale
samenwerking nodig ten aanzien van 1) vraaggerichte re-integratie (werkgeversbenadering), 2)
aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt en 3) het voorkomen van uitval van arbeid door
ziekte en werkloosheid. De problemen op deze drie terreinen manifesteren zich o.a. in een groot aantal
openstaande vacatures tegenover een grote arbeidsreserve, een hoge voortijdige schooluitval op alle
opleidingsniveaus en een laag onderwijsrendement. Dit is zorgelijk in een zich snel ontwikkelende
kenniseconomie waarin de vraag naar hooggekwalificeerde vakkennis snel groeit.
De regionale samenwerking is verbeterd, maar is nog onvoldoende. De match van vraag en aanbod op
de (regionale) arbeidsmarkt is onvoldoende effectief. Een oorzaak hiervan is het niveau waarop de
partijen opereren. Gemeenten opereren vooral op lokaal niveau, ROC's op regionaal niveau, centrale
werkgevers- en werknemersorganisaties op nationaal niveau en de cao-partijen op bedrijfstak- en
ondernemingsniveau. Ook verschillen in financieringssystematiek (zoals publiek versus privaat), in
kaders wet- en regelgeving (middelbaar beroepsonderwijs: landelijke kwalificatiestructuren, sociale
zekerheid: SUWI, WWB, etc.) en in belangen van de partijen, kunnen regionale samenwerking
belemmeren.
Met de VNG zijn afspraken gemaakt gericht op stimulering van regionale samenwerking. SZW en
VNG streven naar het samenbrengen van het decentraal arbeidsmarktbeleid en re-integratie in één
loket op lokaal/regionaal niveau. Dat versterkt de mogelijkheden voor gemeenten om een vraaggericht
re-integratiebeleid te voeren. Gemeenten gaan verder met deze ontwikkeling en spannen zich in om
werkgevers, onderwijs, werknemers, CWI en UWV op het niveau van de regionale arbeidsmarkt
bijeen te brengen en concrete prestatieafspraken te maken over de wederzijdse inzet, kwaliteiten
effectiviteit van de dienstverlening aan werkgevers en werkzoekenden. Om tot een regionaal
arbeidsmarktbeleid te komen en te kunnen functioneren als slagvaardige gesprekspartners van
regionaal opererende partijen, zullen gemeenten hun beleids- en/of organisatiekracht regionaliseren.
Het kabinet zal in de loop van 2007 met de Stichting van de Arbeid overleggen op welke wijze
samenwerking tussen partijen op regionaal niveau kan worden bevorderd en vormgegeven zodat een
effectievere aansluiting tussen vraag en aanbod, met een beter matchingsresultaat, kan worden
bewerkstelligd. Relevante thema's daarbij zijn, niet limitatief, bestandsanalyse/regionale
arbeidsmarktanalyse, vraaggerichte benadering, competentiegericht matchen, samenwerking tussen
onderwijs en bedrijfsleven en samenwerkingswerkingsmodaliteiten tussen publieke en private
intermediairs. Tevens zal in het overleg aan de orde komen c.q. zullen afspraken worden gemaakt over
de wijze waarop de aansturing/coördinatie het meest effectief vorm kan krijgen op regionaal niveau.
Het kabinet zal afspraken op dit vlak vorm geven na overleg met de Stichting van de Arbeid en de
VNG.
Daarbij zullen het onderwijsveld, CWI, UWV en private intermediairs/re-integratiebedrijven worden
betrokken.
Overschotten en tekorten op de arbeidsmarkt
De werkgelegenheid is in 2006 gestegen met 1½% (gemeten in arbeidsjaren). Voor de jaren 2007 en
2008 verwacht het CPB een stijging van de werkgelegenheid met 1½% respectievelijk 1¼%.
Middellange termijnprognoses gaan (vooralsnog) uit van een gunstige ontwikkeling van de
arbeidsvraag. Dit betekent níet dat er geen kwantitatieve tekorten en overschotten op de arbeidsmarkt
zullen zijn. Structurele en conjuncturele ontwikkelingen leiden ertoe dat de arbeidsvraag niet voor alle
sectoren, beroepen, opleidingen en opleidingsniveaus gunstig zal zijn. Er zullen sectoren zijn met een
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
tekort aan (gekwalificeerde) medewerkers en sectoren met een overschot. Dit type mechanismen is
moeilijk beïnvloedbaar. Een ingang vormt de studiekeuze. Het gaat er hierbij om jongeren te
stimuleren een studie te kiezen die perspectief biedt op de arbeidsmarkt. Een goede
beroepskeuzevoorlichting is hierbij vereist.
Sectorale tekorten
· De HBO-Raad en de RWI verwachten dat knelpunten bij de vacaturevervulling zich zullen
concentreren op het HBO-niveau en de hoge niveaus van het MBO (3 en 4).3 Met name de
medische en technische sector zouden met tekorten te maken krijgen.
· Het CWI verwacht tekorten op sommige deelmarkten van de beroepsgroep verzorgend en
heelkundig personeel.4 Ook wordt een grotere behoefte voorspeld aan administratief en
beleidsadviserend personeel.5
· ROA6 verwacht voor de periode 2005-2010 vooral knelpunten voor pedagogische beroepen
(vooral docentenberoepen in het voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs), technische en
industrieberoepen, openbare orde en veiligheidsberoepen.
· Ecorys/SEOR voorspellen vanaf 2008 tekorten in het voortgezet onderwijs en in beperktere
mate in het primair onderwijs. Vanaf 2011 verwachten Ecorys/SEOR tekorten bij de
opleidingsrichting mbo- en hbo-verpleging en vanaf 2012 bij de opleidingsrichting vbo- en mbo-
verzorging. In het Openbaar Bestuur verwachten Ecorys/SEOR vanaf 2010 tekorten in
middelbaar technische beroepen. Bij de hogere technische beroepen zal dan sprake zijn van een
gespannen arbeidsmarkt.7
· Zowel bij een sterke als bij een gematigde groei, zullen er knelpunten in
de personeelsvoorziening ontstaan in de zorgsector.8 Ernstige knelpunten tekenen zich af op
niveau drie. Het gaat om verzorgenden in de verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg en om
sociaal pedagogische werkers in de gehandicaptenzorg en kinderopvang. Verder dreigen er
knelpunten bij maatschappelijk werkenden (niveau 5) in de jeugd- en thuiszorg.
· Volgens de Trendnota Arbeidszaken Overheid 20069 worden voor verschillende beroepen in de
collectieve sector knelpunten verwacht. Het gaat o.a. om:
o Politieagenten en inspecteurs, (onder)officieren en beveiligingsemployees
o Brandweerlieden
o Verpleegkundigen en afdelingshoofden van zorginstellingen
o Economen en juristen
· Volgens de brancheorganisatie Bouwend Nederland is de behoefte aan personeel in deze sector
op korte en lange termijn groot. Vooral is meer instroom van uitvoerders, leidinggevend en hoger
kader personeel nodig. Het aandeel gediplomeerden hbo-techniek zal weliswaar licht toenemen,
maar onvoldoende om aan de stijgende vraag naar hoger opgeleiden tegemoet te komen. Verder
is sprake van een daling van de instroom in de meeste MBO-bouwopleidingen.
· De chemische industrie is een sterk conjunctuurgevoelige sector, die momenteel binnen Europa
bovengemiddeld presteert. De branchevereniging VNCI waarschuwt voor een personeelstekort.
Deze zou al tot uitdrukking komen in de beginsalarissen voor afgestudeerden die met een
chemiediploma van HBO of universiteit komen10. Binnen vijf jaar treedt een grote uitstroom van
personeel in de leeftijd van 50 tot 60 jaar op.
3 HBO-Raad en RWI, Kennistekort in Nederland, mei 2006.
4 CWI, Arbeidsmarktprognose 2006-2011, Amsterdam, juni 2006.
5 CWI, Vacatures in Nederland 2006, De vacaturemarkt en personeelswerving in beeld, ECORYS, P. Donker
van Heel en M. van der Ende, Amsterdam, december 2006.
6 ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2010, Maastricht, november 2005, p. 67.
7 Ecorys/SEOR, Vraag en aanbod van personeel in de collectieve sector tot 2013, Rotterdam, 2006. Zie voor een
overzicht ook Ministerie van BZK, Trendnota Arbeidszaken Overheid 2007, Tweede Kamer, vergaderjaar 2006-
2007, 30801, nr. 5.
8 Prismant, RegioMarge 2006, 2006, p.6
9 Trendnota Arbeidszaken Overheid 2006, Tweede Kamer, vergaderjaar 2005-2006, 30 301, nrs 1-2.
10 Financieeel Dagblad, Chemie ziet ernstig personeelstekort opdoemen, 13 december 2006.
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Naast kwantitatieve mismatches kan er sprake zijn van kwalitatieve mismatches. Vraag en aanbod op
de arbeidsmarkt sluiten dan onvoldoende op elkaar aan. Dit is thans het geval. Dit blijkt uit het grote
aantal vacatures waarvan eenderde - met name op MBO-en HBO-niveau - moeilijk vervulbaar is.
Toenemende klachten van werkgevers over het opleidingsniveau van jongeren gaan gepaard met een
hoge voortijdige schooluitval.
De zwakke arbeidsmarktpositie van bepaalde groepen personen is in dit geheel een belangrijk
aandachtspunt. Het gaat om laagopgeleiden, niet-westerse allochtonen, gedeeltelijk arbeidsgeschikten,
langdurig werklozen en werkloze ouderen. Immers, de vraag naar hogeropgeleiden stijgt ook de
komende jaren sneller dan de vraag naar laagopgeleiden.
Slot
Het doel van de participatietop is bevordering van de arbeidsparticipatie en maatschappelijke
participatie, zodat iedereen in staat wordt gesteld deel te nemen aan betaald werk en/of
maatschappelijke activiteiten. Vooral vrouwen (kleine deeltijdbanen), ouderen, langdurig werklozen,
laag opgeleiden, niet-westerse allochtonen en gedeeltelijk arbeidsgeschikten vormen een grote
arbeidsreserve. Deze groepen zijn nodig om te komen tot een substantiële (structurele) verhoging van
de arbeidsparticipatie. De gunstige economie biedt hiertoe kansen. Om alle kansen optimaal te
benutten is een brede aanpak noodzakelijk, ook voor degenen die op dit moment actief participeren op
de arbeidsmarkt. Cruciaal zijn een innovatieve en concurrerende economie, ruimte voor
ondernemerschap, activerend arbeidsmarktbeleid en een goed opgeleide beroepsbevolking.
Tegelijkertijd is een intensieve samenwerking tussen de arbeidsmarktpartijen van groot belang.
Daarom zijn door het kabinet, de Stichting van de Arbeid en de VNG vier thema's besproken. Het
kabinet en de Stichting van de Arbeid hebben daarbij op een aantal punten een tripartiete beleidsinzet
geformuleerd:
1 Werkgelegenheidsbeleid en het functioneren van de arbeidsmarkt;
2 Inzet van het onbenutte arbeidspotentieel;
2.1 Vrouwen
2.2 Personen van 55 jaar en ouder
2.3 Niet-westerse (jonge) allochtonen
2.4 Jongeren
2.5 Gedeeltelijk arbeidsgeschikten
3 De onderkant van de arbeidsmarkt;
4 Aansluiting onderwijs - arbeidsmarkt
Tenslotte is stilgestaan bij (nog) onbesproken onderwerpen en bij de monitoring van de afgesproken
inspanningen. De afsluitende paragraaf 5 gaat hier op in.
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
1. Werkgelegenheidsbeleid en het functioneren van de arbeidsmarkt
De internationale context is zeer bepalend voor Nederland. Om optimaal gebruik te kunnen maken van
de internationale economische groei en bijbehorende baancreatie zijn goed functionerende markten
(voor producten, diensten, arbeid en kapitaal) nodig. Ook is een goed opgeleide en gezonde
beroepsbevolking belangrijk, evenals bedrijven die soepel kunnen inspelen op de altijd veranderende
omstandigheden. De overheid moet daarom randvoorwaarden scheppen waaronder de factoren
kapitaal en arbeid zo effectief mogelijk worden ingezet. Hieronder wordt ingegaan op factoren die het
aanpassings- en groeivermogen van de economie bepalen en de rol van de overheid en Stichting van
de Arbeid daarbij.
De overheid steunt bedrijven met het creëren van een aantrekkelijk vestigingsklimaat, zowel voor
binnen- als buitenlandse bedrijven. Het kabinet zet in op merkbare vermindering van regeldruk.
Sectoren en wetgevingsgebieden worden doorgelicht en aangepakt op nalevingskosten,
toezichtslasten, administratieve lasten en irritaties. Ook worden administratieve lasten nog eens met 25
procent verlaagd, met aandacht voor vergunningen, subsidies en aanbestedingen.
Verder is er het innovatieplatform, dat tot taak heeft de voorwaarden te scheppen, de verbindingen te
leggen en de visie te ontwikkelen die nodig zijn om een impuls te geven aan innovatie en
ondernemerschap in Nederland als motor van de productiviteitsgroei en de economische ontwikkeling.
Deze voorbeelden tonen het belang van industrie- en dienstenbeleid voor de Nederlandse economie.
In 2007 is door het kabinet aan de SER advies gevraagd over de betekenis van globalisering voor de
Nederlandse economie. Twee belangrijke aandachtspunten zijn 1) de omstandigheden waaronder
globalisering optimaal bijdraagt aan ons welzijn en duurzame ontwikkeling en 2) de juiste antwoorden
op ongunstige effecten van globalisering.
Het kabinet heeft met de Stichting van de Arbeid afgesproken een aanvullend advies aan de SER te
vragen dat aansluit op de vraag uit de adviesaanvraag van april jl. hoe Nederlandse ondernemers,
werknemers en samenleving meer voordelen zouden kunnen halen uit de globalisering. Daarbij zou de
SER aandacht kunnen besteden aan het ontbreken van een gelijk speelveld en de eventuele rol van de
overheid in dat kader. Thema's als offshoring en outsourcing maken hier onderdeel van uit.
Het innovatieve vermogen van de economie begint bij het opleidingsniveau van de beroepsbevolking.
Zonder de juiste kennis en vaardigheden kunnen bedrijven niet innovatiever worden en burgers niet
volledig participeren. De overheid speelt hierbij een duidelijke rol. Specifieke aandacht is nodig voor
het bestrijden van voortijdig schoolverlaten en de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt.
Daarnaast is een belangrijk onderdeel van het innovatiebeleid het versterken van de economische
structuur. Naast generieke maatregelen, zoals het stimuleren van R&D via de Wet Vermindering
Afdracht Loonbelasting en Premie Volksverzekeringen (Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk;
WBSO) en innovatievouchers, zijn er diverse specifieke instrumenten beschikbaar om innovatie te
stimuleren. Op de lange termijn is het noodzakelijk om de ondersteuning van innovatie en
economische activiteiten te laten aansluiten bij de ontwikkeling van de economie.
Een goed functionerende arbeidsmarkt is een tweede belangrijke randvoorwaarde voor economische
groei. De toenemende dynamiek in de wereldeconomie en het proces van globalisering stellen andere
eisen aan de arbeidsmarkt. Werkgevers en werknemers moeten daarom investeren in de blijvende
inzetbaarheid van werknemers. Tegelijkertijd is het van belang dat wordt geïnvesteerd in sociale
innovatie, goede arbeidsomstandigheden en het voorkomen van discriminatie. Op die manier wordt
een bijdrage geleverd aan het creëren en in stand houden van kwalitatief hoogwaardige arbeid. Ook
cao-afspraken over de inzet van Opleidings- en Ontwikkelingsfondsen (O&O-fondsen) voor scholing
kunnen hieraan bijdragen. Met de inzet van O&O-fondsen kan de intersectorale mobiliteit worden
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
bevorderd, door werknemers, via algemene opleidingen, employabel te maken om werken in andere
sectoren mogelijk te maken. Ook is denkbaar dat cao-partijen scholing, gefinancierd uit O&O-
fondsen, inzetten om werknemers te stimuleren tot zelfstandig ondernemerschap.
Fiscale en andere faciliteiten worden zo mogelijk toegankelijker voor ondernemers die (nog) niet in
voltijd ondernemen. Het kabinet zal aanpassing van de urengrens verkennen.
Met de VNG is afgesproken dat deze gemeenten stimuleert om het starten en/of vestigen van een
zelfstandig bedrijf of beroep te bevorderen door11:
· Een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor kleinschalige ondernemingen te realiseren in de buurten
· Het starten van een zelfstandig bedrijf of beroep vanuit een uitkeringssituatie als reële en
duurzame uitstroomoptie in het gemeentelijk re-integratiebeleid op te nemen
· De voorlichting aan starters te optimaliseren en verder uit te werken.
Het kabinet zal een brede notitie over zelfstandig ondernemerschap opstellen, waarvan de verkenning
van de urengrens onderdeel zal zijn. Inmiddels is een brief naar de Tweede Kamer gestuurd over
uitvoering van de motie Halsema (zwangere vrouwelijke ondernemers).
Overigens dient te worden opgemerkt dat in de vrijwillige ziektewetverzekering van het UWV, die
door werknemers die overstappen naar zelfstandig ondernemerschap kan worden afgesloten binnen
een bepaalde termijn, ook dekking tegen zwangerschap is opgenomen.
Onderdeel van een goed functionerende arbeidsmarkt is de beschikbaarheid van voldoende
arbeidskrachten. Het activeren van het beschikbare arbeidsaanbod en - indien hiermee de tekorten aan
arbeidskrachten onvoldoende opgelost kunnen worden - het aantrekken van werknemers uit het
buitenland, moeten zorgen voor voldoende arbeidskrachten.
Een goed functionerende arbeidsmarkt stelt ook hoge eisen aan de uitvoeringsorganisaties. Zij hebben
de taak om (niet-)uitkeringsgerechtigden aan het werk te helpen. Het kabinet zal (blijven) aansturen op
een effectieve inzet van het re-integratie- en sanctieinstrumentarium door de uitvoeringsorganisaties
om dit beleid ten uitvoer te brengen.
Het aanpassingsvermogen van bedrijven op economische (internationale) ontwikkelingen wordt
vergroot door het verbeteren van de inzetbaarheid van werknemers. Een toename van de gemiddelde
arbeidsduur op jaarbasis, met name voor degenen die in deeltijd werken, draagt hieraan bij. Daarnaast
kan de toename van de arbeidsduur bij voltijders, op vrijwillige basis, vorm krijgen door verlenging
van de werkweek, bijvoorbeeld naar 40 uur. Langer werken verhoogt de gemiddelde arbeidsduur op
jaarbasis en kan tevens knelpunten ondervangen in de personeelsvoorziening door de toenemende
(structurele) krapte op de arbeidsmarkt. Het ligt voor de hand dat dit in relatie tot de decentrale context
vorm en inhoud krijgt, afhankelijk van (economische) noodzaak, mogelijkheden, voorkeuren en
behoeften, zowel vanuit het perspectief van werkgever als werknemer. Verbetering van de
inzetbaarheid, en daarmee vergroting van de (arbeids)productiviteit, wordt tevens bevorderd door
verdere flexibilisering, op het vlak van differentiatie in arbeidsduur en arbeidstijden. Dit binnen de
(ruimere) kaders van de nieuwe Arbeidstijdenwet die op één april 2007 in werking is getreden.
Uiteraard geldt hierbij eveneens dat -in relatie tot de decentrale context- (economische) noodzaak,
mogelijkheden en behoeften, zowel van werkgever als werknemer, de feitelijke invulling en
vormgeving daarvan bepalen, waarbij de doelstellingen van de wet inzake de bescherming van
werknemers en de bevordering van de combineerbaarheid van arbeid en privé in acht genomen moeten
worden. Aandachtspunt hierbij is de verdeling van zorgtaken als gevolg van verlenging van de
werkweek.
11 Samen aan de slag. Bestuursakkoord rijk en gemeenten, Den Haag, 4 juni 2007, p.48.
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Onverlet latend het wettelijk kader, waarin de arbeidstijden zijn geregeld, blijft de (eventuele)
invulling/aanpassing van arbeidsvoorwaardelijke regelingen, als consequentie van de nieuwe
Arbeidstijdenwet, een zaak van cao-partijen op sector- of ondernemingsniveau.
Een verantwoorde loon(kosten)ontwikkeling geldend voor allen in de onderneming is al langere tijd
één van de uitgangspunten bij het door de Stichting van de Arbeid voorgestane beleid. De
verantwoordelijkheid voor de invulling hiervan ligt bij het decentrale overleg mede op basis van de
economische situatie in het algemeen en de rendements- en concurrentiepositie waarin de
afzonderlijke bedrijfstak of onderneming zich verkeert, in het bijzonder.
Een gedifferentieerd loon(kosten)beleid geeft meer mogelijkheden adequaat in te spelen op
veranderende economische omstandigheden. Om die reden heeft de Stichting van de Arbeid
aanvullende aanbevelingen gedaan om naast structurele loonaanpassingen te werken met
resultaatafhankelijke beloningsvormen die mee-ademen met de conjunctuur èn noties die het belang
aangegeven van een motiverend beloningsbeleid, waarbij ook rekening wordt gehouden met de
flexibele inzet, kwalificaties en ervaring van de werknemer. Aandachtspunten bij alle vormen van
resultaatafhankelijke beloning zijn transparantie en noodzaak om beloningsverschillen tussen groepen
en individuen, op grond van (objectieve) criteria te kunnen motiveren.
Een derde randvoorwaarde voor economische groei is ruimte voor ondernemerschap. Bijvoorbeeld
door stimulering van het opzetten van een eigen bedrijf (al dan niet vanuit een uitkering). Tenslotte
zorgen een actief mededingingsbeleid, regulering op het gebied van marktwerking en een vrij verkeer
van kapitaal en arbeid, zoals gereguleerd in internationale verdragen, ervoor dat er nationaal en
internationaal gezonde concurrentieverhoudingen ontstaan.
Ook maatschappelijke trends, zoals emancipatie, een toenemende combinatiedruk en de vergrijzing,
zijn relevant. Door deze trends neemt de aandacht voor persoonlijke dienstverlening toe. Het gaat
hierbij om huishoudelijk werk, kinderoppas en klusjes in en rond het huis. Door de RWI zijn twee
adviezen over de markt voor persoonlijke dienstverlening opgesteld. Het kabinet onderzoekt op dit
moment mogelijkheden voor het stimuleren van de markt voor persoonlijke dienstverlening als
onderdeel van de onderkant van de arbeidsmarkt. Het kabinet zal in zijn voorbereiding van een
kabinetsreactie de Stichting van de Arbeid en de VNG hierover consulteren.
In het kader van het werkgelegenheidsbeleid moeten ook telewerk en de Wet aanpassing arbeidsduur
(Waa) worden genoemd. Een gericht beleid ten aanzien van telewerk biedt de mogelijkheid meer uren
te werken. Bijkomend voordeel van telewerk is dat het bijdraagt aan vermindering van het
fileprobleem. Door (cao-)afspraken te maken over mogelijkheden voor telewerk kan de
participatiegraad van vooral ook vrouwen worden bevorderd.
Op 1 juli 2000 is de Wet aanpassing arbeidsduur in werking getreden. Deze wet geeft de werknemer
de mogelijkheid de werkgever te verzoeken om aanpassing van de uit zijn arbeidsovereenkomst of
publiekrechtelijke aanstelling voortvloeiende arbeidsduur. In de Wet zijn de procedures vastgelegd. De
werkgever heeft de mogelijkheid het verzoek van werknemers beargumenteerd af te wijzen.
Op grond van de opgedane ervaringsperiode moet het mogelijk zijn om na onderzoek de effectiviteit
van de Waa te beoordelen in het licht van de doelstelling. SZW zal in het komende jaar onderzoek
laten doen. Over opdrachtformulering, het tijdstraject en de betrokkenheid van de Stichting van de
Arbeid zal nader overleg plaatsvinden.
In tabel 1 is de tripartiete beleidsinzet weergegeven met betrekking tot het werkgelegenheidsbeleid.
Een tripartiete beleidsinzet laat onverlet de eigen verantwoordelijkheden. Vanuit de eigen
verantwoordelijkheid staat in de linkerkolom de inzet van het kabinet en in de rechterkolom de inzet
van de Stichting van de Arbeid. Deze opzet geldt voor alle navolgende tabellen.
10
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Om in te kunnen spelen op (internationale) ontwikkelingen is een goed functionerende arbeidsmarkt
noodzakelijk. In deze context zijn de thema's arbeidsmarktbeleid, scholing en opleidingen
(employabiliteit), WW en arbeidsmarktflexibiliteit van belang.
Met de sociale partners is ook gesproken over de betekenis van het ontslagrecht voor het functioneren
van de arbeidsmarkt. Gebleken is dat sociale partners onderling van mening verschillen en derhalve
niet gezamenlijk met het kabinet tot een aanpassing van het ontslagrecht kunnen komen.
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Tabel 1: Tripartiete beleidsinzet werkgelegenheidsbeleid
Wat doet het kabinet Wat doet de Stichting van de Arbeid
Integraal beleid Integraal beleid
· Samenhangend werkgelegenheidsbeleid: · Samenhangend cao-beleid: investeren in
economische groei en een activerend en werknemers, prikkels om langer en meer te
ondersteunend arbeidsmarktbeleid werken, oog voor outsiders
· Het kabinet vraagt de SER advies over een · In de loop van 2007 bespreken het kabinet, de
industrie- en dienstenbeleid als aanvulling op de Stichting van de Arbeid en de VNG regionale
SER-adviesaanvraag Globalisering samenwerking, met het accent op de uitvoering
· In de loop van 2007 bespreken het kabinet, de
Stichting van de Arbeid en de VNG regionale
samenwerking, met het accent op de uitvoering
Versterking economische structuur: Versterking economische structuur:
· Aan de WSBO wordt structureel 115 miljoen euro Cao-afspraken en daar waar noodzakelijk via
vanaf 2011 toegevoegd medezeggenschapsorgaan, over:
· Ondersteuning initiatieven op gebied van kennis 1. wederzijdse, niet-vrijblijvende investeringen in
en innovatie, continuering Innovatieplatform en scholing
aanpak sleutelgebieden 2. verlenging werkweken zodat zij die 40 uur per
· Ruimere toegang innovatievouchers voor MKB week willen werken, dit ook kunnen
· Diverse verbeteringen m.b.t. de bereikbaarheid 3. goede arbeidsomstandigheden (ook buiten cao via
(o.a. kilometerheffing en groei openbaar vervoer) bijv arbeidsomstandigheden-catalogi), slim
arbeidstijdmanagement en bevorderen
flexibilisering binnen kaders nieuwe ATW, mede
met het oog op combinaties arbeid en zorg.
4. mogelijkheden voor telewerk
De StvdA zal in overleg met het Nationaal Centrum
voor Sociale Innovatie verkennen hoe het thema
sociale innovatie kan worden geconcretiseerd.
Opleidingsniveau (beroeps) bevolking Opleidingsniveau (beroeps) bevolking
· Diverse investeringen in onderwijs, zoals aanpak · Een individueel ontwikkelingsplan afspreken
studieuitval in het hoger onderwijs, oprichting · Mogelijkheid om gelden uit O&O-fondsen in te
Taskforce "Technologie, Onderwijs en zetten voor employability
Arbeidsmarkt", investeringen in o.a de kwaliteit · Werkgevers spannen zich in om aankomende
van het onderwijs, het lerarentekort, voorkomen leraren via een stage kennis te laten nemen van
van voortijdig schoolverlaten et cetera ondernemerschap in de praktijk
· Extra inzet op implementeren van aanbevelingen
van de Stichting van de Arbeid (2006) over
employability, ouderen, jongeren en allochtonen
Ondernemerschap Ondernemerschap
· Stimuleren ondernemerschap (al dan niet vanuit · O&O-fondsen faciliteren via opleiding de
een uitkering) o.a. via microkredieten voor eventuele overstap van werknemers van
startende ondernemers, steunpunten in loondienst naar ondernemerschap.
aandachtswijken en complexiteitsreductie
· Het kabinet komt met een brede notitie over
ondernemerschap en de toegang tot
ondernemersfaciliteiten
Regeldruk en administratieve lasten Regeldruk en administratieve lasten
· Merkbare reductie van regeldruk
· Inzet van 25% administratieve lastenreductie
Overig Overig
· WAA-evaluatie-onderzoek gereed in 2008 Voorkomen werkloosheid door zo vroeg mogelijk de
· Het kabinet bereidt een kabinetsreactie voor op mogelijkheden te verkennen en te benutten voor het
het vervolgadvies van de RWI over de markt voor inzetten van werk- naar werktrajecten binnen de eigen
persoonlijke dienstverlening en zal de Stichting sector en, waar mogelijk, tussen sectoren
van de Arbeid en de VNG daarover consulteren
12
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
2. Inzet van het onbenutte arbeidspotentieel
2.0 Inleiding
Op de arbeidsmarkt komen overschotten en tekorten naast elkaar voor. Momenteel hebben 1,3 miljoen
mensen een bijstands-, WW- en/of arbeidsongeschiktheidsuitkering. Daarnaast zijn er nog ruim een
half miljoen personen (doorgaans vrouwen) die geen uitkering hebben en niet deelnemen aan het
arbeidsproces. Gelijktijdig zijn er tekorten aan arbeidskrachten -vooral MBO en HBO-; er zijn
225.000 openstaande vacatures.
Om tekorten op te vullen is het noodzakelijk dat het binnenlandse onbenutte arbeidspotentieel effectief
wordt gemaakt en wordt ingeschakeld in het arbeidsproces. Dit levert in economische opzicht de
meeste winst op (lagere werkloosheid en derhalve lagere uitkeringslasten). Voorzover het
binnenlandse arbeidsaanbod niet toereikend is, kan de instroom van werknemers uit het buitenland een
manier zijn om de tekorten verder op te lossen. Specifiek geldt dat hoger opgeleide werknemers uit het
buitenland (kennismigranten) een aanvulling kunnen zijn voor de Nederlandse arbeidsmarkt.
Hieronder wordt het onbenutte arbeidspotentieel beschouwd. Het gaat om 1) vrouwen, 2) ouderen,
3) niet-westerse allochtonen, 4) jongeren en 5) gedeeltelijk arbeidsgeschikten. Naast specifiek beleid
gericht op deze groepen, is generiek beleid van belang. Dat wil zeggen beleid waarvan gelijktijdig
meerdere groepen profiteren, zoals een inkomensafhankelijke arbeidskorting.
2.1 Arbeidsparticipatie van vrouwen
De arbeidsdeelname van vrouwen is fors gestegen. De netto-arbeidsparticipatie bedraagt circa 56%,
gemeten in personen. Dit is 17%-punten lager dan die van mannen (73%). Een oorzaak van dit
verschil is dat veel vrouwen een parttime baan hebben; één op de vier vrouwen heeft een fulltime
baan. Ook speelt mee dat veel vrouwen ervoor kiezen om zelf voor hun gezin te zorgen in plaats van te
werken. Beschikbaarheid van betaalbare en kwalitatief goede kinderopvang is nodig, maar is niet
voldoende om deze groep tot arbeidsparticipatie te bewegen, omdat, volgens het Sociaal en Cultureel
Planbureau (SCP), de zorgrol vooral wordt bepaald door opvattingen over het opvoeden van kinderen.
Onderzoek laat zien dat eenderde van de Nederlandse bevolking het bezwaarlijk vindt als moeders van
nog niet-schoolgaande kinderen buitenhuis gaan werken.
Naast de aanwezigheid en leeftijd van kinderen, zijn er nog meer factoren van invloed op de
arbeidsdeelname van vrouwen. Een belangrijke factor is het inkomensperspectief. In het algemeen
geldt dat werken aantrekkelijker wordt als het meer geld oplevert. Uit de wetenschappelijke literatuur
blijkt dat vrouwen sterker dan mannen reageren op financiële prikkels; als werk meer oplevert, zal hun
participatie meer toenemen dan bij mannen.12 Bij laagopgeleide vrouwen is de financiële vooruitgang
bij overgang naar een laagbetaalde baan klein. De arbeidsparticipatie onder deze groep is laag.
Volgens de RWI moet er een duidelijke financiële noodzaak voor vrouwen zijn om hen tot meer werk
te bewegen.13
Vrouwen stopten vroeger met werken na de geboorte van een kind. Hierin is vanaf de jaren negentig,
een belangrijke verandering opgetreden. Veel vrouwen houden hun baan aan, maar voor wat minder
uren per week.
12 M. Evers, R. de Mooij en D. van Vuuren, Economische Statistische Berichten, 23 maart 2007.
13 RWI, Arbeidsmarktanalyse 2007, p. 26.
13
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Een belangrijke ontwikkeling betreft het opleidingsniveau.14 Het onderwijsniveau van vrouwen van 25
jaar en ouder is in de afgelopen jaren gestegen. Weliswaar is het aandeel vrouwen met een MBO-
opleiding sinds 1995 constant gebleven, maar het aandeel dat een HBO- of universitaire opleiding
heeft is toegenomen van 17% in 1995 tot 23% in 2005. Het aandeel mannen met een HBO- of
universitaire opleiding is in dezelfde periode minder hard gestegen dan dat van vrouwen.
Het onderwijsniveau van de totale groep vrouwen was met 23% (HBO en WO) 6%-punt lager dan dat
van hoogopgeleide mannen (29%). Dit lagere niveau geldt vooral voor vrouwen van 45 jaar en ouder.
De groep vrouwen van 25 tot 45 jaar heeft nagenoeg hetzelfde onderwijsniveau als hun mannelijke
leeftijdsgenoten.
Er zijn weinig vrouwen met een deeltijdbaan die hun aantal arbeidsuren verhogen. Naast de zorg voor
het gezin en inkomensperspectieven speelt de marginale lastendruk een rol. Bij een hoge marginale
lastendruk zijn er weinig financiële prikkels om het aantal arbeidsuren te verhogen. Door de
progressieve belasting, inkomensafhankelijke kosten kinderopvang en afbouwtrajecten van
inkomensafhankelijke regelingen, is de marginale lastendruk hoog. Voor bijna 40% van de deeltijders
(waarvan 82% vrouw is) bedraagt deze meer dan 50%.
Een verlaging van de marginale druk kan de participatie van (in deeltijd werkende) vrouwen
stimuleren. In het Coalitieakkoord wordt de aanvullende inkomensafhankelijke combinatiekorting
genoemd als instrument waarlangs (een deel van de) lastenverlichting vorm gegeven kan worden. De
aanvullende inkomensafhankelijke combinatiekorting sluit aan op de problematiek van een hoge
marginale lastendruk.
In de huidige situatie hebben tweeverdieners met kinderen jonger dan 12 jaar allebei recht op een
belastingkorting, de zogenaamde combinatiekorting. De minstverdienende partner en alleenstaande
ouders hebben daarnaast ook recht op een zogenaamde aanvullende combinatiekorting. De
minstverdienende partners (vaak vrouwen) werken vaak in deeltijd. Daarom is hier veel potentieel
aanwezig om het aantal gewerkte uren te verhogen. Ook zijn de minstverdienende partners het meest
gevoelig voor de mate waarin werk financieel loont.
Momenteel ontvangt de minstverdienende partner bij een inkomen van 4.475 de maximale
aanvullende combinatiekorting van 700. Omdat al bij een laag inkomen het maximum van de
aanvullende combinatiekorting wordt bereikt, is deze in zijn huidige vorm niet effectief in het
verhogen van het aantal uren werk door de minstverdienende partners. Indien de aanvullende
combinatiekorting inkomensafhankelijk zou worden gemaakt, heeft dit tot gevolg:
· De maximale aanvullende combinatiekorting wordt voor de minst verdienende partner hoger dan
in de huidige situatie.
· Het zal voor de minstverdienende partner extra lonen om meer uren te werken, omdat de waarde
van de korting toeneemt met het inkomen..
In de afgelopen decennia zijn de opvattingen over werken door vrouwen veranderd. Arbeidsdeelname
door vrouwen heeft een steeds breder draagvlak gekregen. Het kabinet wil bevorderen dat deze
ontwikkeling wordt gecontinueerd. Het kabinet zal daartoe een Taskforce DeeltijdPlus (TDP) in het
leven roepen. Deze Taskforce zal aan cultuuraspecten, grotere deeltijdbanen, arbeidsparticipatie door
niet-werkende vrouwen, scholing en de verdeling van zorgtaken aandacht schenken en zal werken aan
een betere beeldvorming. Ook zal de Taskforce aandacht schenken aan de overgangen gedurende de
levensloop, zoals de overgang van werk naar mantelzorg of zorg voor de kinderen. Het kabinet zal
daartoe in overleg met de Stichting van de Arbeid de taakopdracht en het budget van de Taskforce
vaststellen. De Taskforce zal vóór 1 januari 2008 van start gaan.
14 Sociaal en Cultureel Planbureau, Emancipatiemonitor 2006. Veranderingen in de leefsituatie en levensloop,
Den Haag 2006.
14
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
In tabel 2 is de beleidsinzet van het kabinet en de Stichting van de Arbeid ter bevordering van de
arbeidsparticipatie van vrouwen opgenomen.
Tabel 2 Tripartiete beleidsinzet bevordering arbeidsparticipatie van vrouwen
Wat doet kabinet Wat doet de Stichting van de Arbeid
Fiscale maatregelen Fiscale maatregelen
· Afbouw overdraagbaarheid algemene
heffingskorting met 5% per jaar
· Lastenverlichting eventueel via invoering van
een inkomensafhankelijke arbeidskorting en/of
via een aanvullende inkomensafhankelijke
combinatiekorting
Arbeid en zorg Arbeid en zorg
· Extra geld voor kinderopvang · Cao-afspraken over (flexibele) werktijden ten
· Uitbreiding voor-, tussen- en naschoolse kinder- behoeve van arbeid- en zorg-combinaties
opvang
· Ouderschapsverlof van 13 naar 26 weken
· SZW zal arbeid en zorgcombinaties, daar waar
cao-afspraken op decentraal niveau worden
gemaakt, benchmarken
· Tweeverdieners die gebruik maken van
informele kinderopvang krijgen een betere
toegang tot financiële ondersteuning
Deeltijdwerk Deeltijdwerk
· Oprichting en financiering Taskforce · De Stichting van de Arbeid beveelt cao-partijen
DeeltijdPlus (TDP) aan in cao's zodanige afspraken te maken dat zij
mogelijkheden bieden voor samengestelde
functies
Overig Overig
· Afschaffen sollicitatieplicht/invoering uitvoering van het actieprogramma gelijke
scholingsplicht voor alleenstaande ouders met behandeling en gelijke kansen van mannen en
kinderen jonger dan 5 jaar met een vrouwen (februari 2006) van de Stichting van de
bijstandsuitkering Arbeid:
· De overheid spreekt werkgevers aan op hun · doorbreken van seksespecifieke rolpatronen
inspanningen om meer vrouwen in topposities · vergroten van het aantal vrouwen in de
te brengen besluitvorming (en doorbreken van het glazen
· Vrouwen verdienen nog steeds minder dan plafond)
mannen. Het kabinet zet zich in om aan deze · verbeteren van de balans tussen werk en privé
ongelijkheid een einde te maken · aanpakken van de loonkloof tussen mannen en
vrouwen
en de StvdA-aanbeveling `Je verdiende loon'
(januari 2006):
· gelijke beloning voor gelijke arbeid
· checklist voor gelijke beloning ten behoeve van
onderhandelaars en medezeggenschapsorganen
Op het snijvlak van meerdere sectoren bestaan mogelijkheden voor nieuwe samengestelde functies die
arbeidsplaatsen tot stand kunnen brengen. Het is werk dat van origine onder twee werkgevers -en
verschillende cao's- plaatsvindt en uit een beperkt aantal uren bestaat. Bij het onderwijs gaat het o.a
om beheersmatige functies (scholen en omliggende wijken en sport- en cultuurvoorzieningen),
assistenten- c.q. samengestelde functies in school, kinderopvang, VVE, buitenschoolse opvang en
logistiek managementfuncties in het kader van de brede school. Ook kan het gaan om samengestelde
functies van docent (onderwijs) en werknemer (bedrijven). Dit ter ondervanging van het lerarentekort
en voor het dichter bij elkaar brengen van onderwijs en bedrijfsleven.
15
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Bij cultuur gaat het om een breed scala aan banen die van belang zijn voor het goed functioneren van
theaters, bibliotheken en toneel- en muziekgezelschappen. Hierbij kunnen mensen via samengestelde
functies in zowel de school, naschoolse activiteiten en in de cultuursector werkzaam zijn. In het
bijzonder gaat het om individuele kunstenaars en werknemers van centra voor de kunsten en
muziekscholen met een deeltijdaanstelling.
De vele kleine deeltijdfuncties in genoemde sectoren belemmeren de mogelijkheden om meer uren te
gaan werken. De invoering van de samengestelde functie loopt aan tegen rechtspositionele
belemmeringen van het werken onder verschillende cao's. De Stichting van de Arbeid beveelt cao-
partijen aan in de cao's van genoemde sectoren zodanige afspraken te maken dat zij mogelijkheden
voor samengestelde functies bieden.
In tabel 2 is het recht op een ontheffing van de sollicitatieplicht voor alleenstaande ouders met
kinderen tot vijf jaar opgenomen. Het kabinet zal de VNG betrekken bij de uitwerking hiervan. De
uitgangspunten bij de uitwerking van deze maatregel zijn: 1) de maatregel wordt zo vormgegeven dat
er perspectief wordt geboden op uitgestelde re-integratie, 2) ontheffing op aanvraag gedurende
maximaal 6 jaar en 3) de ontheffing wordt gekoppeld aan een scholingsplicht, die de gemeente
oplegt.15
Er zijn niet-werkende vrouwen die een baan wensen en zich inschrijven bij het CWI. Vaak gaat het om
vrouwen die geen aanspraak op een uitkering kunnen maken omdat hun man/partner kostwinner is.
Schattingen omtrent de omvang van de groep niet-uitkeringsgerechtigden variëren tussen de 80 en 200
duizend personen. Zij vormen dus een belangrijk onbenut arbeidspotentieel. Deze groep is gemiddeld
beter opgeleid dan de werkloze beroepsbevolking. Problemen waarmee zij kampen zijn o.a. een
verouderde kennis en werkervaring.16
Met de VNG is afgesproken er naar te streven 25.000 niet-uitkeringsgerechtigden in de periode 2007-
2011 aan werk te helpen of, indien de afstand tot de arbeidsmarkt te groot is voor activering,
maatschappelijk te laten participeren (sociale activering).
2.2 Personen van 55 jaar en ouder
De participatiegraad van personen van 55 jaar en ouder is laag; 41,7%. Dit geldt in versterkte mate
voor ouderen in de leeftijd van 60-64 jaar; 20,8%. Hun arbeidsdeelname is bijna 40%-punt lager dan
van de leeftijdsgroep 55-59 jaar (58,1%). De vervroegde uittreding (ondanks dat deze route financieel
minder aantrekkelijk is gemaakt door afschaffing van fiscale faciliteiten via de zogenoemde VPL-
wetgeving), de relatief hoge loonkosten en de negatieve beeldvorming zijn belangrijke oorzaken.
De baankans van werkloze ouderen is laag. Dit geldt voor ouderen met bijstand in nog sterkere mate
dan voor ouderen met een WW-uitkering. Als oorzaak voor de lage uitstroom wordt vaak aangedragen
dat de loonkosten voor ouderen ten opzichte van hun (gepercipieerde) productiviteit en inzetbaarheid
hoog zijn. Dat beeld ligt genuanceerder. In het SER-advies `Van alle leeftijden (2005) wordt daar het
volgende over opgemerkt17:
15 Samen aan de slag. Bestuursakkoord rijk en gemeenten, Den Haag, 4 juni 2007, p.46
16 Nijfer, Nuggers: Omvang en Kenmerken van de Groep, Nyfer, Breukelen, 2003.
17 SER, Van alle leeftijden. Een toekomstgericht ouderenbeleid op het gebied van werk, inkomen, pensioenen en
zorg. Publicatienr. 05/02, Den Haag 2005.
16
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
In Nederland houdt de hoogte van de beloning in cao's veelal duidelijk verband met het aantal
dienstjaren en de ervaring van werknemers. Daarbij moet overigens worden bedacht dat loonschalen
vaak een maximum of plafond kennen. Daardoor vlakt het oplopende patroon vaak (sterk) af naarmate
de leeftijd hoger is.
Hogere loonkosten vormen op zichzelf geen probleem zolang deze verband houden met de
(arbeids)productiviteit van werknemers. Er is slechts weinig empirisch onderzoek verricht naar de
relatie tussen productiviteit en iemands leeftijd op zich. Alleen het vermogen om lichamelijk zwaar
werk te verrichten, neemt met het ouder worden aantoonbaar af.
Andere factoren lijken veel relevanter als het gaat om de productiviteit van werknemers. Zo is van
belang dat de snelheid waarmee voorheen verworven kennis aan relevantie inboet, de afgelopen
decennia fors toegenomen. Daardoor kan onder meer de veroudering van kennis leiden tot lagere
productiviteit en een verminderde inzetbaarheid. Om de productiviteit op peil te houden, is dan onder
andere van belang dat werkgevers en werknemers ervoor zorgen dat de kennis van werknemers
gedurende de gehele loopbaan op peil blijft.
Een probleem is de negatieve beelden die werkgevers hebben van ouderen. Werkgevers
associëren ouderen met hoge arbeidskosten en meer ziekteverzuim. Slechts 13% van de werkgevers
vindt aanmoediging van ouderen om langer door te werken de meest effectieve maatregel tegen de
vergrijzing. Meer geliefd zijn maatregelen om doorsnee werkenden langere werkweken te laten maken
(24-28%) of om vrouwen te stimuleren om te gaan werken (23%).
Een heersend beeld is dat ouderen vaker ziek zijn. Ouderen zijn echter niet vaker ziek, maar als zij
zich ziek melden is het verzuim wel langduriger. Door het langdurig verzuim van enkelen stijgt het
gemiddelde verzuimcijfer van ouderen, waardoor voor de gehele groep een negatief beeld ontstaat.
De arbeidsmarktpositie van ouderen wordt grotendeels bepaald door de optelsom van keuzes die zij
gedurende hun loopbaan hebben gemaakt en kansen die zij tijdens hun loopbaan hebben gekregen en
benut. Een adequaat leeftijdsbewustbeleid richt zich dus niet uitsluitend op oudere werknemers maar
juist ook op jongere werknemers en dus in feite op werknemers van alle leeftijden. Investeren in
menselijk kapitaal op jongere leeftijd zal zijn vruchten afwerpen als de werknemers ouder worden.
In het advies over bevordering van de arbeidsdeelname van ouder wordende werknemers stelt de
Stichting van de Arbeid dat aanpassing van de arbeidsvoorwaardenregelingen, ondermeer gericht op
het bevorderen van een motiverend (belonings-) beleid, kan en moet bijdragen aan vergroting van de
inzetbaarheid van oudere werknemers. Het gaat om een balans tussen arbeidskosten en -productiviteit
van werknemers en daarmee ook om hun positie op de (in- en externe) arbeidsmarkt.
Het is van belang om (niet alleen op oudere leeftijd) periodiek na te gaan of er sprake is van een
optimale aansluiting tussen capaciteiten en ambities van de werknemer en de functie-inhoud. Een
periodiek (onafhankelijk) loopbaanadvies/assessment is hierbij één van de mogelijke instrumenten.
Het vergroten van de (blijvende) inzetbaarheid van oudere werknemers kan ook in de vorm van de
vrijwillige aanvaarding van een minder zware of belastende functie op een lager niveau (vaak
aangeduid als demotie) of door een vermindering van de wekelijkse arbeidsduur, al dan niet in
combinatie met deeltijdpensioen of door deeltijdverlof in combinatie met de levensloopregeling.
Veel cao's kennen maatregelen die op alle oudere werknemers van toepassing zijn: een kortere
werkweek, meer verlofdagen, geen overwerk en geen nacht- of ploegendiensten. Enerzijds kunnen
deze aanpassingenregelingen (ook wel ontzieregelingen genoemd) ertoe bijdragen dat oudere
werknemers langer inzetbaar blijven. Anderzijds kunnen zij leiden tot een verzwakking van hun
individuele arbeidsmarktpositie omdat ouderen relatief duurder worden. Ook kunnen sommige
regelingen in strijd zijn met de Wet gelijke behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid.
17
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
In de afgelopen jaren zijn in een aantal cao's de ontzieregels aangepast om de inzetbaarheid van
ouderen te vergroten en de (loon)kosten te beheersen, waarbij ook ingespeeld wordt op de toegenomen
behoefte aan maatwerk/individuele keuzemogelijkheden en de mogelijke tegenstrijdigheid met de Wet
Gelijke Behandeling op grond van leeftijd bij de arbeid. De Stichting van de Arbeid roept cao-partijen
op bestaande ontziemaatregelen om te vormen tot c.q. onder te brengen in bij cao vastgelegde
individuele keuzemogelijkheden. Een dergelijke operatie vindt plaats op basis van de volgende
randvoorwaarden:
- de (interne of externe) arbeidsmarktpositie van de (oudere) werknemer moet worden versterkt;
- deelname aan dergelijke keuzemogelijkheden moet een individueel keuzekarakter hebben;
- de afspraken moeten voldoen aan de eisen uit de Wet Gelijke Behandeling op grond van leeftijd
bij de arbeid;
- dergelijke afspraken moeten maatwerk mogelijk maken;
- kostenneutraliteit.
In tabel 3 zijn onder meer enkele aanbevelingen uit de adviezen opgenomen.
Tabel 3 Tripartiete beleidsinzet bevordering arbeidsparticipatie van ouderen
Wat doet kabinet Wat doet de Stichting van de Arbeid
Stimuleren langer doorwerken ouderen Stimuleren langer doorwerken ouderen
· Lastenverlichting eventueel via verhoging van o Stimulering en intensivering leeftijdsbewust
de aanvullende ouderenkorting personeelsbeleid
· Onderzoek naar motieven voor vervroegde o Cao-afspraken over:
uittreding zal worden uitgezet o het blijvend investeren in en door de
oudere werknemer
o (financieel) stimuleren van langer
doorwerken (tot 65 jaar)
o deeltijdpensioen meer mogelijk maken
Versterking arbeidsmarktpositie 45+ Versterking arbeidsmarktpositie 45+
Uitvoering actieplan 45+, bestaande uit o.a: Extra aandacht voor implementatie van StvdA-
- Samenwerking in de keten tussen UWV, aanbeveling uit 2006. De twee sporen uit dit advies
Gemeente en CWI met uitzendbureaus, re- zijn:
integratiebedrijven en werkgevers(organisaties) · Verbeteren van de incentivestructuur van
- CWI zorgt voor de bemiddeling van 30.000 arbeidsvoorwaardelijke en uittredingsregelingen
extra 45-plussers binnen 2 jaar · Intensivering leeftijdsbewust (op termijn
- Stimuleren van EVC en duale trajecten leeftijdsonafhankelijk) personeelbeleid
- Verzorgen van voorlichting/ professionals
- Empowerment werkzoekenden via o.a gerichte
ondersteuning en netwerkbijeenkomsten
- Bevordering ondernemerschap
Lonen en andere arbeidsvoorwaarden Lonen en andere arbeidsvoorwaarden
De Stichting vd Arbeid roept partijen op decentraal
niveau op om bestaande ontzie-maatregelen om te
vormen tot c.q. onder te brengen in bij cao
vastgelegde keuzemogelijkheden. Een dergelijke
operatie vindt plaats op basis van de volgende
randvoorwaarden:
· De (interne of externe) arbeidsmarktpositie van
de (oudere) werknemer moet worden versterkt;
· Deelname aan dergelijke keuzemogelijkheden
moet een individueel keuzekarakter hebben;
· De afspraken moeten voldoen aan de eisen uit
de Wet Gelijke Behandeling op grond van
leeftijd bij de arbeid
· De afspraken moeten maatwerk mogelijk
maken;
· Kostenneutraliteit
18
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
2.3 Niet-westerse (jonge) allochtonen
De arbeidsmarktpositie van niet-westerse allochtonen is ongunstig. Hoewel het aantal personen met
een uitkering momenteel met 9.000 per maand daalt, profiteren niet-westerse allochtonen nauwelijks
van deze gunstige ontwikkeling. De werkloosheid onder hen bedraagt 15,5%, tegenover 4,3% voor de
autochtone beroepsbevolking. Hun arbeidsdeelname blijft 20%-punten achter (47% versus 67%). Ook
voor niet-westerse allochtone jongeren is de situatie ongunstig. De werkloosheid onder hen bedraagt
ruim 22%. Dit is ruim het dubbele van de werkloosheid onder autochtone jongeren (9,3%).
In Europees verband is afgesproken dat het aantal voortijdige schoolverlaters in 2010 is gehalveerd ten
opzichte van 2002. Operationalisering hiervan betekent dat het aantal voortijdige schoolverlaters moet
dalen van 71.000 in 2002 (15%) naar 35.000 (8%) in 2010.
De voortijdige schooluitval is vooral onder allochtone jongeren hoog. De kans dat zij voortijdig
uitvallen is ruim anderhalf keer zo groot als voor autochtone jongeren en eenmaal uitgevallen hebben
zij een veel grotere werkloosheidskans, of komen terecht op tijdelijke, conjunctuurgevoelige banen.
Belangrijke verklaringsgronden voor de ongunstige arbeidsmarktpositie van niet-westerse allochtone
Nederlanders zijn het gemiddeld lage opleidingsniveau, onvoldoende beheersing van de Nederlandse
taal, de leeftijdsamenstelling, de arbeidsoriëntatie en discriminatie op de arbeidsmarkt.
Het kabinet zal met een deltaplan inburgering komen om inburgering te bevorderen. Het doel van dit
deltaplan is het verbeteren van de kwaliteit van de inburgering, zodat meer mensen hun inburgering
afronden met een hoger niveau en economisch, sociaal en cultureel participeren in de samenleving.
Eén van de elementen van het inburgeringsstelsel is het Keurmerk Inburgering. Met dit Keurmerk
wordt kwaliteitsborging bij de aanbieders van inburgeringscursussen en transparantie van de markt
beoogd, zodat de inburgeraar tijdens het keuzeproces een goede keus kan maken en de garantie heeft
van een kwalitatief goede cursusaanbieder.
Het Keurmerk valt onder verantwoordelijkheid van de onafhankelijke stichting Blik op Werk. Blik op
Werk is een nieuw samenwerkingsverband van vragers en aanbieders op de markt voor re-integratie,
arbeidsomstandigheden, interventie en inburgeringscursussen.
Een forse verbetering van de arbeidsmarktpositie van niet-westerse (jeugdige) allochtonen is van groot
belang. Het RWI-advies uit 2006 en het SER-advies uit 2007 bieden hiertoe aangrijpingspunten.
In het RWI-advies over hogeropgeleiden op de arbeidsmarkt, wordt aandacht besteed aan
belemmeringen die voor allochtonen gelden in de studiefase en bij hun toetreding tot de arbeidsmarkt.
De RWI concludeert dat de achterstand van allochtonen zijn oorsprong vooral vindt in een optelsom
van niet heel forse, maar wel reële belemmeringen op het terrein van de taalbeheersing, hiaten in
algemene kennis, een minder goed gevuld curriculum vitea of een te bescheiden opstelling tijdens de
sollicitatie. Ook discriminatie op de arbeidsmarkt speelt een rol. De aanbevelingen van de RWI liggen
vooral op het vlak van onderwijs (paragraaf 4). Daarnaast ziet de RWI enkele praktische oplossingen,
zoals sollicitatietrainingen, arbeidsmarktvoorlichting, coaching en mentoring.
Voor het SER-advies "Niet de afkomst, maar de toekomst. Een betere positie voor allochtone jongeren
op de arbeidsmarkt" wordt een kabinetsreactie voorbereid. Volgens de Raad is al veel beleid ingezet,
zodat het niet zozeer gaat om het ontwikkelen van nieuw beleid, maar veeleer om een betere
uitvoering van bestaand beleid. Daarnaast is verbetering van de samenwerking tussen partijen, ook op
decentraal niveau, die daarbij een rol spelen van belang.
In tabel 4 is aangegeven wat het kabinet en de Stichting van de Arbeid voor niet-westerse allochtonen
(zullen gaan) doen. Een belangrijk thema is bestrijding van de negatieve beeldvorming. Hiertoe zal het
kabinet in samenspraak met de werkgevers en de allochtone gemeenschap een campagne ontwikkelen
én, op basis van de uitkomsten van de Discriminatiemonitor die dit najaar bekend worden, een
strategie die de bewustwording van vooroordelen moet vergroten en positieve beeldvorming moet
19
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
versterken. Een ander instrument dat de beeldvorming kan verbeteren, is de oprichting van een
promotieteam. Dit team bestaat uit een groep jongeren onder leiding van een coördinator
(jongerenwerker, decaan, oudejaarsstudent) die de arbeidsmarktkansen van allochtone jongeren
probeert te verbeteren door bij werkgevers op bezoek te gaan (wegnemen vooroordelen). Met
netwerkbijeenkomsten wordt een vergelijkbaar doel nagestreefd. Dergelijke bijeenkomsten zijn al
enkele keren georganiseerd door enkele departementen en bieden allochtone jongeren een ingang tot
netwerken waar ze nog onbekend mee zijn.
In de loop van 2007 zullen het kabinet en de Stichting van de Arbeid onderzoeken met welke
aanbevelingen in genoemde rapporten de arbeidsmarktpositie van (hoogopgeleide) allochtonen
verbeterd kan worden.
Tabel 4 Tripartiete beleidsinzet bevordering arbeidsparticipatie van allochtonen
Wat doet het kabinet Wat doet de Stichting van de Arbeid
Discriminatie Discriminatie
· Bestrijden discriminatie (oa landelijk meldpunt) Blijvend tegengaan van (onbewuste) discriminatie:
· Tegengaan van uitsluiting op de arbeidsmarkt · Tegengaan ongelijke behandeling bij werving
bij stage- en arbeidsplaatsen en selectie
· In samenspraak met werkgeversorganisaties en · Investeren in betere onderlinge verstandhouding
de allochtone gemeenschap worden een op de werkvloer, waarin de nadruk wordt gelegd
campagne en strategie ontwikkeld om de op het belang van een goed sociaal klimaat
bewustwording van vooroordelen te vergroten (begrip, acceptatie) in de onderneming.
en positieve beeldvorming te versterken · Multicultureel personeelsbeleid
· De landelijke discriminatiemonitor
arbeidsmarkt loopt tot en met 2009. De eerste
resultaten van de monitor zullen met de
Stichting van de Arbeid dit najaar worden
besproken
Inburgering/integratie Inburgering/integratie
Deltaplan inburgering: · Zie hieronder de afspraken onder de kop
· Het aantal mensen dat met de inburgering start "Arbeidsparticipatie allochtonen"
en het rendement van de inburgering blijft
achter. De mogelijkheden en kansen die er zijn
om inburgering en participatie op wijkniveau
integraal aan te pakken worden beter benut.
Juist het schaalniveau van de wijk biedt
daarvoor mogelijkheden.
· Na de inburgering ontbreekt een vervolgtraject
voor de inburgeraars die hun positie op de
arbeidsmarkt kan versterken. Hier liggen juist
grote kansen voor allochtone vrouwen.
· Inburgering zal ook bijdragen aan vergroting
arbeidsparticipatie door middel van een
specifieke trajecten gericht op ondernemers
SER-advies Niet de afkomst maar de toekomst... SER-advies Niet de afkomst maar de toekomst...
· Opstellen kabinetsreactie · Uitwerking aanbevelingen uit SER-advies
Stimulering diversiteitsbeleid Effectief diversiteitsbeleid
Arbeidsparticipatie allochtonen Arbeidsparticipatie allochtonen
· Stimulering gemeenten om allianties aan te gaan · Afspraken over meer duale trajecten
en actieplannen op te stellen voor èn met · Aanpassing functie-/loongebouw waardoor
(allochtone) jongeren ruimte ontstaat voor paraprofessionele functies
· Kabinet zet zich in te komen tot banenplannen voor allochtone vrouwen1)
op lokaal/regionaal niveau om allochtone · De SER roept werkgevers op "om in hun
jongeren direct te bemiddelen naar werk. (sociaal) jaarverslag aan te geven welke
Betrokkenheid van de Stichting van de Arbeid inspanningen zij hebben verricht om tot een
is belangrijk, zo leren de ervaringen uit het divers samengesteld personeelsbestand te
MKB Minderhedenconvenant. komen en om verslag te doen van hun
20
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
· Kabinet en Stichting van de Arbeid zullen inspanningen om bpv- en stageplaatsen
overleggen over hoe startende allochtone beschikbaar te stellen".
ondernemers ondersteund kunnen worden · Stichting van de Arbeid en kabinet zullen
· Onlangs is in het kader van het banenoffensief overleggen over hoe startende allochtone
voor vluchtelingen de 1000ste vluchteling aan ondernemers ondersteund kunnen worden
werk geholpen. De ambitie is dat eind volgend
jaar 2600 vluchtelingen extra aan werk zijn
geholpen.
Overig Overig
· Allochtone studenten integreren in gemengde · In de loop van 2007 nemen het kabinet en de
netwerken. Netwerkbijeenkomsten organiseren sociale partners de verdere uitwerking van het
waar allochtone jongeren kennis maken met RWI- en SER advies over (hogeropgeleide)
managers en P&O-functionarissen uit allochtonen ter hand.
bedrijven/arbeidsorganisaties. · Hogere participatie van allochtone werknemers
· In de loop van 2007 nemen het kabinet en de in vakbonden en ondernemingsraden
sociale partners de verdere uitwerking van het · Rol ondernemingsraden op terrein
RWI- en SER advies over (hogeropgeleide) minderhedenbeleid intensiveren
allochtonen ter hand.
1) Paraprofessionele functies kunnen opgevat worden als brugfuncties tussen instelling en doelgroep. Een
paraprofessional 1) is werkzaam op een terrein waarop hij/zij geen (formele) opleiding heeft, 2) betaald werk
verricht voor een professionele instantie of organisatie en 3) dicht bij de doelgroep staat of er deel van uitmaakt.
2.4 Jongeren
Sinds 2005 daalt de jeugdwerkloosheid. De jeugdwerkloosheid is de afgelopen jaren teruggelopen van
13,5% in 2004 tot 10,1% in de periode september tot december 2006. De cijfers laten ook zien, dat de
jeugdwerkloosheid sneller daalt dan de totale werkloosheid, maar toch nog altijd het dubbele is van de
gemiddelde werkloosheid. Die daalde in dezelfde periode van 6,3% naar 5,2%.
De daling van de jeugdwerkloosheid doet zich zowel bij autochtone als allochtone jongeren voor. De
werkloosheid onder allochtone jongeren ligt echter nog steeds op een fors hoger niveau dan onder
autochtone jongeren. In 2006 was 22,3% van de niet-westerse allochtone beroepsbevolking (15 tot 24
jaar) werkloos, van de jonge autochtone beroepsbevolking was dit 9,3%. In 2006 ging het in totaal (in
absolute aantallen) om 20.000 jonge allochtone werkzoekenden. Op 20 januari 2006 heeft de Stichting
van de Arbeid een beroep op cao-partijen, branches en ondernemingen gedaan om een extra inzet te
plegen ter bestrijding van de jeugdwerkloosheid. Hierbij wordt aanbevolen om waar mogelijk extra
leerwerkplaatsen of werkervaringsplaatsen tot stand te brengen en meer ruimte te scheppen voor
jeugdigen door aanloopschalen in cao tot stand te brengen c.q. toe te passen voor jongeren, gekoppeld
aan kwalificaties of ervaring. In dit licht bezien verdient het ook aanbeveling de huidige systematiek
van de cao-jeugdloonschalen, binnen de bandbreedte van ondergrens en bovengrens van de
betreffende schalen, nader te bezien op een fasegewijze overgang van het huidige criterium van
leeftijd naar het criterium van ervaring en vakbekwaamheid.
In tabel 5 staat de beleidsinzet van het kabinet en de Stichting van de Arbeid. In de tabel is de
invoering van een leerwerkplicht voor jongeren tot 27 jaar opgenomen. Deze maatregel zal samen met
de VNG worden uitgewerkt. De uitgangspunten van de verdere uitwerking zijn:
o creatie van een voorziening waarmee gemeenten zorgen dat jongeren niet in de bijstand komen;
o de gemeenten worden verplicht een leer/werk-aanbod te doen voor jongeren die een beroep op de
gemeente doen; en
o er wordt aansluiting gezocht bij de financieringssystematiek van de Wet werk en bijstand.
21
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Tabel 5 Tripartiete beleidsinzet bevordering arbeidsparticipatie jongeren
Wat doet het kabinet Wat doet de Stichting van de Arbeid
(Taskforce) jeugdwerkloosheid De StvdA heeft in de Geactualiseerde aanbeveling
· Voortzetting van het werk en de aanpak van de ter bestrijding van werkloosheid onder jeugdigen
Taskforce Jeugdwerkloosheid in de Rijksbrede (januari 2006) cao-partijen opgeroepen:
projecten: "Aanval op de Uitval", "Iedereen · waar mogelijk, een extra inzet te plegen
doet mee" en "Van probleemwijk naar · gebruik te maken van beschikbare middelen en
prachtwijk" (zie ook onderdeel 4 m.b.t. instrumenten
voortijdige schooluitval) · samen te werken met instanties op regionaal
· Overdracht van verschillende projecten aan niveau
bestaande organisaties. Kom in het Leerbedrijf · waar mogelijk extra leerwerkplaatsen of
aan Colo en het ministerie van OCW, de werkervaringsplaatsen tot stand te brengen
Jongeren-Actieweek aan CWI en 2e Kans · de huidige systematiek van de cao-
Beroepsonderwijs aan het Oranjefonds en de jeugdloonschalen, binnen de bandbreedte van
deelnemende gemeenten ondergrens en bovengrens van de betreffende
schalen, nader te bezien op een fasegewijze
overgang van het huidige criterium van leeftijd
naar het criterium van ervaring en
vakbekwaamheid
SER-advies Niet de afkomst maar de toekomst SER-advies Niet de afkomst maar de toekomst
· Opstellen kabinetsreactie Uitwerking aanbevelingen
Leren en/of werken jongeren Leren en/of werken jongeren
· Afschaffing bijstand tot 27 jaar in combinatie · (Meer) afspraken over duale trajecten
met leerwerkplicht (sluitende aanpak)
2.5 Gedeeltelijk arbeidsgeschikten
Werknemers die volledig arbeidsongeschikt zijn verklaard en geen of slechts een geringe kans op
herstel hebben, krijgen een uitkering volgens de regeling Inkomensvoorziening Volledig
Arbeidsongeschikten (IVA). Voor niet duurzaam volledig arbeidsongeschikten en voor werknemers
die deels arbeidsgeschikt worden verklaard met een loonverlies tussen de 35% en 80% geldt de
regeling Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten (WGA). Iedereen met een verlies van
verdiencapaciteit van minder dan 35% heeft geen recht op een uitkering. Deze groep wordt ook wel de
35-minners genoemd. Een 4e groep bestaat uit mensen die voor werk zijn aangewezen op een sociale
werkplek. Zij hebben geen uitkering maar werken in SW-bedrijven tegen een cao-loon (behalve
degene die op de WSW-wachtlijst staan).
De instroom in de WIA/WAO is in de afgelopen jaren fors gedaald; van 100.000 in 2000, via 60.000
in 2004 naar 20.000 in 2006. Deze gunstige ontwikkeling is voor een deel het effect van succesvol
poortwachtersbeleid door de sociale partners. Niettemin is het aantal personen met een
arbeidsongeschiktheidsuitkering nog hoog; 854.000 (maart 2007). Voor de komende jaren gaat het
CPB uit van een daling van 727.000 uitkeringsjaren in 2006 naar 690.000 uitkeringsjaren in 2008. Dit
is een daling van per saldo 5%. Veel gedeeltelijk arbeidsgeschikten houden grote problemen om een
passende baan te vinden of hun huidige baan in een kleinere omvang vast te houden. Extra inzet van
het kabinet en de Stichting van de arbeid is vereist om meer gedeeltelijk arbeidsgeschikten aan een
baan te helpen.
In het kabinet is afgesproken dat er 10.000 brugbanen worden gecreëerd, die bij voorrang ingezet
worden voor herbeoordeelden WAO, WAZ en Wajong die na 12 maanden nog geen uitzicht op werk
hebben. De brugbanen zijn met voorrang bedoeld voor herbeoordeelden met een toename van
verdiencapaciteit en met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Van hen kan in veel gevallen niet
worden verwacht dat zij rechtstreeks kunnen doorstromen naar reguliere arbeid. De brugbaan is een
tijdelijke tussenschakel van maximaal één jaar om met name praktische werkervaring en
---
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
arbeidsroutine bij een werkgever op te doen. Doel blijft dat men hierna kan doorstromen naar een
reguliere baan.
Een belangrijke ontwikkeling betreft de groep 35-minners. Het onderzoek van de Stichting van de
Arbeid naar re-integratie van deze groep laat zien dat circa 40% van deze werknemers enkele maanden
na de WIA-herbeoordeling werkloos is. Oorzaken zijn gezondheidsproblemen, gebrek aan geschikt
werk bij de eigen werkgever en een te late inzet op re-integratie bij een andere werkgever (re-
integratie tweede spoor).
Een van de instrumenten om de baankans van gedeeltelijk arbeidsgeschikten te vergroten, is een no-
risk polis. Er is een permanente no-risk polis voor wajongers die aan de slag gaan. Voor de groep
gedeeltelijk arbeidsgeschikten en 35-minners bestaat er een no-risk polis in geval van indiensttreding
bij een andere dan de eigen werkgever. Deze no risk polis is voor 5 jaar.
De beleidsconclusies van het rapport van de Stichting van de Arbeid laten de conclusie toe dat de
partijen de verantwoordelijkheid om 35-minners te herplaatsen binnen of buiten het eigen bedrijf
oppakken, door bijvoorbeeld uitvoering van de gemaakte afspraken op ondernemings- of sectoraal
niveau te bevorderen, door op het niveau van de arbeidsorganisatie tot maatwerkoplossingen te
komen, door goede voorbeelden over re-integratie te verspreiden en door in vervolgonderzoek te
monitoren of re-integratie van 35-minners daadwerkelijk gebeurt. De Stichting van de Arbeid heeft
aangegeven de gemaakte afspraken verder uit te werken. Dit is ook nodig want van de mensen die na 2
jaar ziekte voor minder dan 35% zijn afgekeurd heeft de helft zijn baan niet meer. Van deze laatste
groep is 62% ontslagen. Bij de overige 38% is tijdens de ziekte het arbeidscontract verlopen of heeft
de werknemer zelf zijn baan opgezegd of is naar een andere werkgever gegaan.
Bij deze cijfers is de kanttekening op zijn plaats dat het hier om een relatief kleine groep gaat. Door de
aanpassingen in het sociaal zekerheidsstelsel ishet aantal personen met een arbeidsongeschiktheids-
uitkering fors gedaald (in 2006 met bijna 55.000) en is het ziekteverzuim structureel verminderd tot
4%. De instroom in arbeidsongeschiktheidsregelingen is van 100.000 in 2000 naar 20.000 in 2006
gedaald.
Werkgevers en werknemers op sectoraal en ondernemingsniveau zijn gezamenlijk primair
verantwoordelijk voor de inkomens- en arbeidspositie van 35-minners. Dit hebben de sociale partners
verenigd in de Stichting van de Arbeid, afgesproken in het Najaarsakkoord 2004 en is bevestigd
tijdens de Werktop eind 2005.18 Volgens de Stichting van de Arbeid dient voor de groep 35-minners
op het niveau van de arbeidsorganisatie tot maatwerkoplossingen te worden gekomen. In de
beleidsconclusies van de Stichting van de Arbeid naar aanleiding van de uitkomsten van het onderzoek
naar de re-integratie van 35-minners (januari 2007), geven de sociale partners nogmaals aan
verantwoordelijk te zijn voor de werkhervatting van deze groep en deze verantwoordelijkheid zelf te
willen invullen.
Voor de groep gedeeltelijk arbeidsgeschikten en 35-minners is al veel beleid ingezet. Deze groepen
profiteren van algemene arbeidsmarktmaatregelen (fiscale kortingen, scholingsfaciliteiten) en van
specifieke maatregelen (no risk polis en premiekortingsregeling).
De Commissie Het Werkend Perspectief (CWP) heeft zich de afgelopen vier jaar ingespannen om
beleid en activiteiten te stimuleren die leiden tot minder ziekteverzuim, minder mensen in de WAO en
WIA en meer mensen vanuit de WAO naar een baan. Hiertoe heeft de Commissie tientallen projecten
geïnitieerd. Ook heeft de CWP een advies opgesteld met als doel de komende vier jaar zoveel
18 Tripartiete beleidsinzet op het gebied van Scholing en Werk, d.d. 1 december 2005.
23
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
mogelijk mensen met een handicap en/of gezondheidsproblemen aan het werk te krijgen en te houden.
De doelgroep van de CWP valt min of meer samen met de groep van 200.000 mensen met een grote
afstand tot de arbeidsmarkt, die conform het Beleidsprogramma van het kabinet deze
kabinetsperiode extra aan de slag geholpen worden. Ten aanzien van Wajongers beziet het kabinet
verder welke voorstellen van de CWP kunnen worden meegenomen in het kabinetsstandpunt naar
aanleiding van het SER-advies Wajong. Dit advies wordt eind augustus 2007 verwacht.
Kabinet en de Stichting van de Arbeid achten een forse verbetering van de arbeidsmarktpositie van
gedeeltelijk arbeidsgeschikten en 35-minners van groot belang. In tabel 6 staat de (extra) beleidsinzet.
Tabel 6 Tripartiete beleidsinzet bevordering arbeidsparticipatie gedeeltelijk arbeidsgeschikten en 35-
minners
Kabinet Stichting van de arbeid
Aanpassing sociale zekerheidsregelingen Aanpassing sociale zekerheidsregelingen:
· Verhoging uitkering voor volledig
arbeidsongeschikten in de WAO, WAZ, Wajong
· Verlaging vrijstelling herbeoordeling volgens
oude Schattingsbesluit van 50 naar 45 jaar
· Afschaffing Pemba
· Verlenging van de Tijdelijke Regeling
Inkomensgevolgen herbeoordeelde
arbeidsongeschikten (TRI) van 6 maanden naar
één jaar
Werkgelegenheid Werkgelegenheid
· Het stimuleren van het tot stand komen van · Het stimuleren van het tot stand komen van
Poortwachterscentra Poortwachterscentra
· 10.000 brugbanen · Re-integratieinspanningen voor zieke en
gedeeltelijk arbeidsgeschikte werknemers
onverminderd voortzetten en waar nodig
intensiveren
· Aan de slag houden/krijgen van 35-minners
Cao-afspraken over:
· banen voor gedeeltelijk arbeidsgeschikten
· aan de slag houden van 35-minners, zo mogelijk
bij eigen werkgever (1e spoor), anders bij andere
werkgever (2e spoor)
· op niveau arbeidsorganisaties maatwerk-
oplossingen
Overig Overig
· Goede voorbeelden van re-integratie verzamelen · Goede voorbeelden van re-integratie verzamelen
en verspreiden en verspreiden
· Het kabinet zal na ontvangst van het SER-advies · Evaluatie resultaten van het aan het werk houden
over Wajong een kabinetsstandpunt formuleren. van 35-minners
Hierbij zal ook het rapport van de Commissie Het
Werkend Perspectief worden betrokken.
24
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
3. Onderkant van de arbeidsmarkt
Het kabinet heeft als doelstelling om in het kader van het project `Iedereen doet mee' in de komende
vier jaar 200.000 mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt extra aan de slag te helpen.
In dat kader zullen in overleg met sociale partners en gemeenten afspraken gemaakt worden over de
extra inzet voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt.
Deze gemaakte afspraken zullen tezamen met de Stichting van de Arbeid en gemeenten worden
gemonitord.
Een scala aan maatregelen zal in gang worden gezet. Het kabinet heeft in de lastenenveloppe
arbeidsparticipatie 1,2 miljard beschikbaar gesteld om via lastenverlichting de belastingdruk te
verlagen met name gericht op het terugdringen van de armoedeval, het financieel aantrekkelijker
maken van werken in een grotere deeltijdbaan en het bevorderen van de arbeidsparticipatie van oudere
werkloze werknemers.
Voorts is structureel 280 miljoen gereserveerd voor de enveloppe participatie onderkant en armoede.
Armoede- en productiviteitsval
De armoedeval en productiviteitsval zijn twee belangrijke problemen aan de onderkant van de
arbeidsmarkt. Van de armoedeval is sprake indien de overgang van een uitkering naar laag betaald
werk niet/nauwelijks financieel lonend is. De armoedeval wordt veroorzaakt door de belasting- en
premieheffing en het verlies aan inkomensafhankelijke aanspraken. Van de productiviteitsval is sprake
indien de arbeidsproductiviteit van betrokkene lager is dan zijn loonkosten, zodat deze te duur is voor
de werkgever en derhalve niet wordt aangenomen. Door beide vallen zijn laagopgeleiden
oververtegenwoordigd in werkloosheid en zodoende uitkeringsafhankelijkheid.
De gemiddelde werkloosheid onder personen met uitsluitend basisonderwijs respectievelijk
Mavo/VBO is 12,2% respectievelijk 7,4%, tegen gemiddeld 3,4% voor HBO/WO (ultimo 2006). Veel
groter zijn de verschillen in arbeidsparticipatie. Eind 2005 was de arbeidsdeelname van personen met
een HBO- of universitaire opleiding 80%. Voor personen met maximaal basisonderwijs kwam de
arbeidsdeelname in 2005 uit op bijna 33% en voor personen met VMBO, MBO 1 of AVO (dus minder
dan startkwalificatieniveau) op bijna 49%.
Een inkomensafhankelijke arbeidskorting vergroot het verschil tussen een minimumuitkering en het
wettelijk minimumloon en hoger. Hierdoor wordt het voor personen met een minimumuitkering
financieel aantrekkelijker om te gaan werken. De IAK leidt tot meer werkgelegenheid aan de
onderkant van de arbeidsmarkt. Wel veroorzaakt de IAK een oploop van de marginale druk hogerop in
het loongebouw, namelijk vanaf het niveau waar de korting wordt afgebouwd.
Het streven is om in samenspraak oplossingen te vinden voor de aanpak van de problematiek van de
onderkant van de arbeidsmarkt en de begeleiding van moeilijk bemiddelbare groepen naar de
arbeidmarkt. Hierbij wordt prioriteit gegeven aan betaald werk. Echter, ook al trekt de economie aan
en verkrapt de arbeidsmarkt, er blijft een groep personen bestaan voor wie reguliere arbeid (op korte
termijn) niet tot de mogelijkheden behoort, ook niet met inzet van hulp in de sfeer van
arbeidstoeleiding, zoals sollicitatietrainingen, bemiddeling of scholing. Gebrek aan opleiding en
capaciteiten en andere persoonlijke belemmeringen, zoals fysieke of psychische problemen, zijn hier
de oorzaken van een lage participatiekans. Het is geen alternatief om deze mensen werkloos thuis te
laten zitten. Oogmerk is hen toegang te bieden tot de arbeidsmarkt of hen indien dit niet direct lukt
in staat te stellen op andere wijze maatschappelijk te participeren.
De baankans van werklozen is afhankelijk van hun afstand tot de arbeidsmarkt:
· Bij een geringe afstand tot de arbeidsmarkt is meestal ondersteuning in de vorm van
sollicitatietraining of arbeidsbemiddeling voldoende.
25
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
· Een wat grotere afstand kan door gemeenten (voor bijstandsgerechtigden) op een andere manier
worden opgelost door betrokkene met een tijdelijke loonkostensubsidie bij een werkgever te
plaatsen, bijvoorbeeld op een duaal traject waarin werken en leren worden gecombineerd, waarbij
de werkgever en gemeenten ook gebruik kunnen maken van de uitzendconstructie. Voor het UWV
geldt dat voor het verstrekken van een vergelijkbare loonkostensubsidie uit bestaande middelen
een wijziging van de WW noodzakelijk is. Het kabinet is bereid een wijziging van de WW te
bezien teneinde de toepassing van tijdelijke loonkostensubsidies ook mogelijk te maken in die
situaties dat de uitstroom binnen afzienbare tijd van een werkloze naar een reguliere baan in de
arbeidsmarkt daardoor waarschijnlijk wordt.
· Gesproken is over de mogelijkheden van participatie van personen voor welke weinig of geen
perspectief bestaat op doorstroming naar een reguliere baan in de arbeidsmarkt. Uitgangspunt
dient te zijn dat mensen tewerkgesteld worden met loon en arbeidscontract. Dit kan voor de hier
bedoelde personen evenwel leiden tot uitsluiting van participatie tenzij langdurig gewerkt zou
kunnen worden met behulp van uitkering. Afgesproken is dat sociale partners en
vertegenwoordigers van gemeenten en kabinet in de komende tijd zullen zoeken naar een
oplossing voor dit dilemma, teneinde ook voor deze personen participatie mogelijk te maken.
Uitstroom uit bijstand en bemiddeling
Momenteel zijn er bijna 300 duizend personen met een bijstandsuitkering. Voor een substantiële
verhoging van de arbeidsparticipatie, is het belangrijk dat een deel van hen een reguliere baan krijgt.
Zoals reeds aangegeven hebben het kabinet en de VNG afspraken gemaakt over een gezamenlijke
aanpak op het terrein van de participatie. Het gaat om vermindering van het beroep op de Wet werk en
bijstand, het vergroten van de participatie van niet-uitkeringsgerechtigden en stimulering van
ondernemerschap. VNG en SZW streven ernaar 25.000 niet-uitkeringsgerechtigden aan het werk te
helpen of maatschappelijk te activeren. Daarnaast zullen beide partijen zich sterk maken voor het
realiseren van een vermindering van het aantal mensen dat beroep doet op de WWB, met ten opzichte
van de MLT-raming- 30.000 huishoudens/uitkeringen. Dit betekent een daling met in totaal 75.000
huishoudens/uitkeringen in 2011 ten opzichte van de stand ultimo 2006 (302.000 uitkeringen voor
personen van jonger dan 65 jaar). 19
Tabel 7 Tripartiete beleidsinzet onderkant van de arbeidsmarkt
Wat doet het kabinet Wat doet de Stichting van de Arbeid
Fiscale regelingen
· Lastenverlichting eventueel via
inkomensafhankelijke arbeidskorting en/of
aanvullende inkomensafhankelijke
combinatiekorting
Lonen en andere arbeidsvoorwaarden Lonen en arbeidsvoorwaarden
Het benutten van de laagste loonschalen, gekoppeld
aan kwalificaties of ervaring
Scholing Scholing
Stimulering scholing/employability van werkenden
met gebruikmaking van middelen uit O&O-fondsen
(Maatschappelijke) activering (Maatschappelijke) activering
Opnemen van mensen die een opstap naar regulier
werk nodig hebben. Investeren in deze mensen via
werkervaringsplaatsen, zodat de overgang naar
regulier werk mogelijk wordt
19 De afspraak is dat de extra inspanning 30.000 uitkeringen bedraagt ten opzichte van de MLT-raming die in
augustus 2007 wordt vastgesteld. Volgens de huidige SZW-ramingstand daalt het aantal uitkeringen in 2007 2011
met 45.000. Mocht de MLT-raming uitkomen op een aantal dat 5.000 hoger of lager is dan op grond van de huidige
ramingstand wordt verwacht, dan zal worden bezien wat dit betekent voor de hier geformuleerde ambitie.
26
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
4. Aansluiting onderwijs - arbeidsmarkt
Goed onderwijs is in het belang van het individu en van de samenleving. Zo kunnen ieder's talenten
worden ontplooid. Scholing en onderwijs zijn essentieel voor een goed werkende arbeidsmarkt. Het
zorgt ervoor dat mensen voorbereid aan hun loopbaan beginnen en tijdens hun loopbaan de juiste
kennis en vaardigheden onderhouden en verder ontwikkelen. In een economie die steeds
kennisintensiever wordt, neemt het belang van goed onderwijs en goede scholing alleen maar toe.
Daarom hanteren de overheid en de Stichting van de Arbeid het uitgangspunt: iedere jongere een
startkwalificatie, tenzij dat niet binnen de mogelijkheden van die jongere past.
Op vier terreinen is een gezamenlijke inspanning van de overheid, onderwijsinstellingen en de sociale
partners nodig om tot een betere inzet en gebruik van onderwijs en scholing te komen:
1. Voortijdig schoolverlaten. Jongeren die zonder startkwalificatie hun opleiding verlaten hebben
minder kansen op de arbeidsmarkt, participeren minder en moeten vaker een beroep doen op de
sociale zekerheid. Op basis van de nationale vertaling van de betreffende EU-doelstelling wil het
kabinet het aantal voortijdig schoolverlaters halveren (van 71.000 in 2002 naar 35.000 in 2010). In
het coalitieakkoord vormt voortijdige schooluitval een belangrijk thema, waarbij de nota Aanval
op de uitval uitgangspunt vormt. Om de voortijdige schooluitval te halveren, acht het kabinet
samenwerking van de partijen uit het veld, zoals onderwijsinstellingen, bedrijfsleven, gemeenten,
Kenniscentra Beroepsonderwijs en Bedrijfsleven (KBB's) en jeugdzorg van groot belang. Maar
ook ouders en scholieren zullen hieraan moeten bijdragen. Kortom, hier ligt een grote
maatschappelijke verantwoordelijkheid voor diverse partijen. Het is daarnaast van belang dat
jongeren die gestopt zijn met hun opleiding, bijvoorbeeld om te werken, alsnog een
startkwalificatie halen. Dit vereist een gezamenlijke inspanning van de jongere zelf, diens
werkgever en de overheid.
Het kabinet vindt het essentieel om voor alle jongeren die daar cognitief toe in staat zijn de
beleidsinspanningen te blijven richten op het halen van een startkwalificatie. Sociale partners
kunnen afspraken maken over het sectorstartniveau. Een sectorstartniveau is het minimale
opleidingsniveau voor de start van een arbeidsloopbaan binnen een sector. Dit kunnen niveaus zijn
zowel boven als onder het niveau van de startkwalificatie. Voor de groep jongeren waarvoor het
niveau van startkwalificatie te hoog gegrepen is, kan een sectorstartniveau onder het niveau van de
startkwalificatie een nuttige opstap zijn naar de arbeidsmarkt. Daar waar mogelijk kunnen deze
jongeren zich via EVC verder kwalificeren. Het sectoraal arbeidsmarkt- en loopbaanbeleid moet
werknemers derhalve de mogelijkheid bieden om zich minimaal verder te kwalificeren tot
startkwalificatieniveau.
In dit kader beveelt de Stichting van de Arbeid de cao-partijen aan cao-afspraken te maken over
het bieden van mogelijkheden voor het behalen van de startkwalificatie aan werknemers zonder
startkwalificatie. Het grootste deel van de bekostiging is daarbij voor rekening van de overheid,
omdat de meeste mensen via de reguliere bekostigde trajecten hun startkwalificatie kunnen
behalen. Echter, bekostiging van EVC-trajecten en het bieden van maatwerk is voor rekening van
het bedrijfsleven. In dat geval kunnen O&O-fondsen worden ingezet.
2. Ook tijdens het werkzame leven slagen velen alsnog erin om een startkwalificatie of een officieel
diploma te halen. Door een combinatie van werk en een opleidingstraject worden volwaardige
diploma's behaald. Omdat kwalificaties vaak al participerend worden opgedaan, kan daarnaast het
verder bevorderen van EVC een goed middel zijn om werkenden op allerlei niveaus alsnog (of
ook) algemeen erkende diploma's te laten behalen.
27
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
3. Verbetering van de aansluiting tussen het onderwijs en het werk waarvoor jongeren opgeleid
worden. Dat vereist dat jongeren zowel inhoudelijk goed zijn opgeleid, als dat jongeren zijn
opgeleid voor een beroep waar de arbeidsmarkt om vraagt. Om dit te bereiken moeten scholen en
bedrijven intensiever samenwerken, met name als het gaat om studie- en beroepenoriëntatie en
stages. Veel winst valt te behalen met intensievere advisering en begeleiding tijdens de studie.
Loopbaangesprekken zouden al tijdens de opleidingsfase moeten beginnen. De opleidingen
zouden zó moeten worden ingericht dat er als het ware één doorlopende loopbaan ontstaat van
opleiding tot en met carrière. Uiteraard mag het belang van bredere vorming hierbij niet uit het
oog verloren worden. Samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven biedt ook mogelijkheden
op het vlak van maatschappelijke stages. Dit punt zal na de participatietop verder uitgewerkt
worden.
4. Een leven lang leren is van belang om te bevorderen dat de beroepsbevolking zich kan blijven
aanpassen aan de wensen en eisen van het bedrijfsleven en voor de doorstroming naar hogere
functies van werkenden. Om werkzoekenden weer op de arbeidsmarkt te laten participeren zijn
combinaties van leren en werken van groot belang. Een gezamenlijke inspanning ter stimulering
van een leven lang leren is daarom noodzakelijk. Zowel het publiek als het particulier bekostigd
onderwijs biedt opleidingen aan voor werkenden en werkzoekenden. Het is daarbij van groot
belang dat er maatwerk geleverd wordt. Werkenden moeten worden geprikkeld om gedurende hun
gehele loopbaan te blijven investeren in hun eigen employability.
5. Vastgesteld wordt dat er een tekort aan hoger opgeleiden dreigt. Daardoor ontstaat in Nederland
een kennistekort. Naast gerichte inspanningen in het kader van het leven lang leren, is het ook
noodzakelijk dat in het initiële traject het aanwezige talent van jongeren maximaal wordt benut. In
het scholingsmanifest "Talent ontwikkelen, talent benutten" van sociale partners en
onderwijsorganisaties zijn belangrijke speerpunten van beleid geformuleerd. De basiskwaliteit van
de instroom in het hoger onderwijs moet omhoog; specifieke programma's moeten er voor zorgen
dat meer allochtone jongeren een hogere opleiding met succes afronden; door intensievere
begeleiding dient de uitval te worden verminderd; er moet meer prioriteit worden gegeven aan
scholing, carrièremogelijkheden en loopbaanontwikkeling van docenten; aan betere studenten
dienen plus-programma's te worden aangeboden; voor hbo-bachelors dient samen met bedrijven /
organisaties bekeken te worden of en voor welke branches er behoefte is aan postinitiële
opleidingen voor een professional master, om zich zo verder in hun beroep te ontwikkelen.
Sociale partners, gemeenten, het onderwijsveld, OCW en SZW hebben op 25 juni 2007
vastgesteld dat er een gezamenlijke, collectieve verantwoordelijkheid is voor de kwaliteit van het
onderwijs en de verbetering van de aansluiting van onderwijs-arbeidsmarkt. Zij willen invulling
geven aan deze verantwoordelijkheid door zich in te zetten voor de versterking van de
onderwijsketen, verankering van de onderwijsketen in regionale samenwerkingsverbanden en het
bereiken van een doorbraak op leven lang leren. Er zal hierover halfjaarlijks een overleg
plaatsvinden.
Tot slot verdient het probleem van laaggeletterdheid de aandacht. Nederland telt ongeveer 1,5 miljoen
mensen die moeite hebben met lezen, schrijven of rekenen. In 2005 is door het ministerie van OCW
het plan Van A tot Z betrokken. Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006-2010 opgesteld. Dit plan heeft
een tweeledig doel, namelijk het voorkomen van laaggeletterdheid bij schoolgaande kinderen
(preventie in het initieel onderwijs) èn het terugdringen van laaggeletterdheid bij volwassenen. Om de
laaggeletterdheid te verminderen is ook inzet en betrokkenheid van het bedrijfsleven nodig.
Het kabinet en de Stichting van de Arbeid stellen een convenant over laaggeletterdheid op en zullen
dit uitvoeren.
28
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
De gezamenlijke inzet van de overheid respectievelijk de Stichting van de Arbeid is samengevat in
tabel 8. Hierin zijn aanbevelingen uit recente rapporten van de Stichting van de Arbeid
meegenomen.20
Tabel 8 Tripartiete beleidsinzet ten aanzien van onderwijs en scholing
Wat doet kabinet Wat doet de Stichting van de Arbeid
1. Bestrijden voortijdig schoolverlaten 1. Bestrijden voortijdig schoolverlaten
· Onderwijsinstellingen stimuleren meer gericht vorm De Stichting van de Arbeid beveelt CAO-partijen
te geven aan bestaande loopbaanoriëntatie, coaching aan afspraken in cao's te maken over:
en persoonlijke begeleiding. · werkgevers bieden de mogelijkheid aan
· Onderwijsinstellingen stimuleren meer werknemers zonder startkwalificatie om deze
gedifferentieerde onderwijsprogramma's, flexibeler alsnog te behalen. Dit in combinatie met het
studiepaden en meer mogelijkheden om tussentijds gebruik van een leerloopbaanadvies.
te switchen van opleiding i.c.m. programma's · Het beschikbaar stellen van voldoende BPV- en
gericht op doorstroom en het voorkomen van uitval stageplaatsen
te creëren. · KBB's zorgen voor meer flexibiliteit in de
· Zorg voor adequaat aanbod van leerloopbaanadvies. kwalificatiestructuur.
2. Aansluiting beroepsonderwijs-arbeidsmarkt 2. Aansluiting beroepsonderwijs-arbeidsmarkt
· Experiment met ontschotting tussen VMBO en · Actief bijdragen aan het realiseren van
MBO, waarin VMBO-scholen ook MBO 1 en 2 docentstages in het bedrijfsleven en
onderwijs kunnen aanbieden en omgekeerd; `werknemerstages' in het onderwijs.
· MBO-instellingen bieden opleidingen aan die breed · Werkgevers en werknemers monitoren de
beginnen. matching van stages en de arbeidsvraag van
· Verbeteren van randvoorwaarden voor zij-instroom bedrijven.
in het onderwijs. · Werkgevers werken mee aan beroepsoriënterende
· Stimuleren van docentenstages in het bedrijfsleven. activiteiten voor VMBO- en MBO-jongeren.
· Bezien wat de mogelijkheden zijn voor nauwere
samenwerking tussen onderwijsinstellingen en
bedrijfsleven in de vorm van bedrijfsscholen binnen
de BBL.
· Het introduceren van een nieuw bekostigings-
systeem voor het BVE-stelsel, waarin prikkels
worden opgenomen ten behoeve van een betere
aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt.
Vooruitlopend op de invoering zal hiermee worden
geëxperimenteerd.
20 Stichting van de Arbeid, Naar brede en duurzame inzetbaarheid op de arbeidsmarkt: Aanbevelingen over
scholing en employabilitybeleid, d.d. 13 maart 2006.
Stichting van de Arbeid, Het convenant: Een kwaliteitscode voor EVC: alles wat mensen tijdens hun leven leren
op een goede manier zichtbaar maken en erkennen, d.d. 14 november 2006.
29
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Vervolg tabel 8
Wat doet kabinet Wat doet de Stichting van de Arbeid
3. Leven lang leren 3. Leven lang leren
· Versterking kwaliteit van EVC op basis van de De Stichting van de Arbeid beveelt cao-partijen aan
kwaliteitscode en (regionale) stimulering van de cao-afspraken te maken over:
ontwikkeling van vraag en aanbod van EVC · leerwerkovereenkomsten voor moeilijk re-
· Realiseren van (op EVC aansluitende) maatwerk- integreerbare groepen;
trajecten voor werkenden in het mbo en hbo. · het gebruik kunnen maken van een EVC-traject
· Verdere uitbreiding en versterking van leer/ · employability contracten, waarin werknemers
werkloketten en daaruit voortvloeiende regionale zich committeren aan een jaarlijkse minimale
samenwerking. scholingsinspanning en zich samen met
· Scholen prikkelen tot het aanbieden van maatwerk werkgevers inspannen om tenminste een
van postinitieel onderwijs, o.a. via instellen startkwalificatie te halen
experiment met Voorhoedescholen die de ruimte · individuele trekkingsrechten O&O-fondsen.
krijgen om een beter aanbod te ontwikkelen voor
nieuwe doelgroepen volwassenen. De Stichting van de Arbeid beveelt aan:
· Verdere ontwikkeling postinitiële onderwijsmarkt - (al dan niet via de cao) EVC toe te passen;
door vraagsturing. - gebruik te maken van op basis van de EVC-
code erkende EVC-aanbieders;
- duidelijke informatie aan werkgevers en
werknemers te verstrekken waarmee
bekendheid en toegankelijkheid van EVC wordt
vergroot.
Bestrijding laaggeletterdheid Bestrijding laaggeletterdheid
· Uitvoering Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006- · Meewerken aan uitvoering Aanvalsplan
2010. Laaggeletterdheid 2006-2010.
· De overheid zal zich inzetten om ervoor te zorgen · Laaggeletterde werknemers stimuleren tot het
dat na 2011 geen nieuwe laaggeletterde leerlingen volgen van een opleiding en dit via cao-
het initiële onderwijs verlaten. afspraken en inzet O&O-fondsen ondersteunen.
· Laaggeletterde werknemers stimuleren tot het · Stichting van de Arbeid en kabinet stellen een
volgen van een opleiding en zorgen voor voldoende convenant over laaggeletterdheid op en zullen
opleidingsmogelijkheden. dit uitvoeren.
· Kabinet en Stichting van de Arbeid stellen een
convenant over laaggeletterdheid op en zullen dit
uitvoeren
30
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
5. Slot
Kabinet, sociale partners verenigd in de Stichting van de Arbeid en de VNG hebben uitvoerig
gesproken over bevordering van de arbeidsparticipatie. Extra inspanningen zijn onontbeerlijk om de
noodzakelijke substantiële verhoging van de arbeidsparticipatie te realiseren. Deze extra inspanningen
kunnen nieuwe beleidsvoornemens betreffen, maar vaak ook gaat het vooral om daadwerkelijk
uitvoering van bestaand beleid.
In dit document is op vier thema's een tripartiete (extra) beleidsinzet geformuleerd. Een tripartiete
beleidsinzet laat onverlet de eigen verantwoordelijkheden van overheid respectievelijk de Stichting
van de Arbeid. De wijze van presentatie in de themagewijze tabellen (linkerkolom met de
overheidsinzet, rechterkolom met de inzet van de Stichting van de Arbeid) illustreert deze
onderscheiden verantwoordelijkheden.
De beleidsinzet van de overheid vindt zijn basis in het Coalitieakkoord en betreft naast intensivering
van bestaand beleid ook nieuwe voornemens. De beleidsinzet van de Stichting van de Arbeid is voor
een deel eerder geformuleerd in verschillende rapporten van de Stichting van de Arbeid. Hernieuwde
aandacht voor en herbevestiging van de cruciale rol van de Stichting van de Arbeid en decentrale
sociale partners (al dan niet via cao-afspraken) is echter in het licht van de opgave om tot een
substantiële toename van de arbeidsparticipatie te komen van groot belang.
Kabinet en de Stichting van de Arbeid hebben afgesproken de voorgenomen beleidsinzet te monitoren
en de voortgang jaarlijks te agenderen in het zogenoemde Voorjaarsoverleg.
Tenslotte hebben kabinet en de Stichting van de Arbeid afgesproken dat een aantal onderwerpen
verder besproken zullen worden:
· Effectievere regionale samenwerking (vergt meer tijd en betrokkenheid andere actoren);
· Effectiviteit Wet aanpassing arbeidsduur (eerst nader onderzoek);
· Allochtone jongeren (nu eerst kabinetsreactie op SER-advies "Niet de afkomst maar de
toekomst");
· Notitie van het kabinet over zelfstandig ondernemerschap en toegang ondernemersfaciliteiten;
· Arbeid en zorg, scholing, vergroting deeltijdbaan, doorstroom van vrouwen naar hogere functies
zijn voorbeelden van thema's die zullen worden meegenomen in de op te richten Taskforce
DeeltijdPlus (TDP);
· Invulling van de beschikbare 1,2 miljard euro voor lastenverlichting;
· Invulling van het project "Iedereen doet mee";
· De Stichting van de Arbeid en de VNG zullen worden geconsulteerd voordat de kabinetsreactie
over de markt voor persoonlijke dienstverlening naar de Kamer wordt gestuurd;
· De verdere vormgeving van de kinderopvang;
· De vorm en inhoud van maatschappelijke stages;
· De (uitbreiding van de) levensloopregeling;
· De problematiek van participatiemogelijkheden voor personen voor welke weinig of geen
perspectief bestaat op doorstroming naar een reguliere baan in de arbeidsmarkt.
31
Tripartiete beleidsinzet; 27 juni 2007
Bijlage 1 Cijfers arbeidsparticipatie
Arbeidsparticipatie conform ILO-definitie
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid