Speech LOF-Congres `Fiscaal fatsoen'
toespraak | 21-09-2007 | Maastricht, Staatssecretaris
Opening
Dames en heren,
Als ik hier 170 jaar geleden was geweest, had ik het hier niet
makkelijk gehad. Ik zou u iets uit te leggen hebben gehad.
Er waren in die tijd namelijk extra hoge belastingen en accijnzen voor
Limburg. En er was een jaarlijkse stijging van die tarieven met 9 tot
25%. Ik zou hebben moeten uitleggen waarom die belastingdruk
gerechtvaardigd was: vanwege de kosten van de oorlog tegen België. De
gedachte was: dan hadden ze maar niet aan de Belgische opstand moeten
meedoen.
Dat waren andere tijden!
Een schoolvoorbeeld van fiscaal onfatsoen, zou je kunnen zeggen.
Het betalen van belasting is wel eens omschreven als `de prijs van het
fatsoen'. Dat fatsoen is de maatschappelijke solidariteit, die je als
burger `koopt' door de overheid in staat te stellen zijn
maatschappelijke taken uit te voeren.
Fiscaal fatsoen vereist ook dat die transactie op een rechtvaardige en
integere manier tot stand komt. Zowel van de kant van de overheid als
van de belastingplichtige.
Horizontaal toezicht
Aan `rechtvaardig' en `integer' voeg ik toe: eenvoudig.
Al jaren zegt de belastingdienst: Leuker kunnen we het niet maken, wel
makkelijker. Waarom is dat nodig?
De burger wordt steeds mondiger.
De taken van de overheid zijn, door onder andere de ontwikkeling van
de verzorgingsstaat toegenomen. De druk op de overheid is verhoogd. De
rechtsstaat blijft tegelijkertijd dezelfde hoge eisen stellen. De
overheid komt tussen twee vuren te liggen: de eisen van de rechtsstaat
en de vele eisen van mondige burgers.
Dat leidt tot twee, soms tegengestelde gevolgen: het regelsysteem
wordt steeds ingewikkelder en bureaucratischer. En er ontstaan ook
capaciteitsproblemen en handhavingstekorten.
Dit leidt tot een aantal veranderingen.
Zoals effectievere rechtshandhaving en de invoering van nieuwe vormen
van regulering.
Het geheel van regels en wetten is soms enorm ingewikkeld geworden.
Het is voor burgers en instanties vaak ondoorzichtig wat wel en niet
kan. Het terugdringen van het aantal regels, de tegenstrijdigheid
eruit halen en ze helderder maken is dan ook hard nodig.
Doordat burgers mondiger zijn, ligt de zorg voor het publieke belang
niet meer uitsluitend bij de overheid. Daar hoort een coöperatieve en
open manier van regulering bij. Er wordt een beroep gedaan op de eigen
verantwoordelijkheid van burgers.
Als je een integere samenleving wilt organiseren, dan moet het eigen
normbesef bij de burger het uitgangspunt zijn. De overheid kan
bijdragen aan een cultuur waarin het samenleven centraal staat. En de
overheid moet overtreding van regels aanpakken.
Minder regels, beter presteren en meer eigen verantwoordelijkheid van
de samenleving.
Bij de Belastingdienst is het toezicht daarom ook in beweging. We gaan
steeds meer toe naar een meer gelijkwaardige situatie, naar
horizontaal toezicht.
Dames en heren,
Bij horizontaal toezicht gaat het om wederzijds vertrouwen tussen
belastingplichtige en Belastingdienst. Het scherper naar elkaar
aangeven wat ieders verantwoordelijkheden en mogelijkheden zijn om het
recht te handhaven. En het vastleggen en naleven van wederzijdse
afspraken. De onderlinge verhoudingen, en de communicatie tussen
overheid en burger, verschuiven daarmee naar een meer gelijkwaardige
situatie.
Burgers vinden ook dat handhaving van het recht ook een groot goed is.
Horizontaal toezicht sluit daarbij aan, maar ook bij de eigen
verantwoordelijkheid van die burger.
We hebben in de laatste jaren het een en ander gezien.
Bijvoorbeeld de boekhoudschandalen. Daardoor is bij beursgenoteerde
ondernemingen de behoefte aan meer transparantie en maatschappelijke
verantwoording groter geworden.
Ook bij middelgrote en kleine ondernemingen is er een verandering. In
het algemeen kun je zeggen dat transparantie steeds meer als positief
wordt ervaren.
Steeds zwaardere procedures en juridisering zijn niet de oplossing. De
uitvoering van de controletaken wordt daardoor steeds duurder en hij
roept meer ergernis op. De goeden moeten dan onder de kwaden lijden.
Als je het fiscale proces efficiënter en effectiever wilt uitvoeren,
als je als belastingplichtige sneller duidelijkheid wilt over je
fiscale positie, als je procedures van bezwaar en beroep wilt beperken
tot alleen de zaken waar werkelijk een verschil van opvatting bestaat,
dan kan dat, als Belastingdienst en belastingplichtigen samen
optrekken.
Horizontaal toezicht biedt dus een uitweg.
Vertrouwen, samenwerking en transparantie zijn daarbij
sleutelbegrippen.
Hoe pakken we dat aan?
Bij particulieren zijn we bezig om de vooringevulde aangifte te
ontwikkelen. Ook dat is horizontaal toezicht: wij komen tot een
aangifte en de belastingplichtige corrigeert zonodig, in plaats van
omgekeerd.
Bij zeer grote ondernemingen doen we ervaringen op via convenanten.
In het MKB lopen er via brancheorganisaties een aantal pilotprojecten.
We willen kijken of we daar problemen meer vooraf kunnen oplossen en
toezicht meer samen kunnen uitvoeren.
Het resultaat is helderheid vooraf en geen gedoe achteraf.
Een ander spoor is samenwerking met fiscale intermediairen. Het is
gelukt om een gezamenlijk controleprogramma te ontwikkelen.
Uiteindelijk ontstaat er een proces waarin het toezicht op een
natuurlijke manier is ingebed.
De voordelen voor de belastingplichtigen zijn minder ergernis, direct
duidelijkheid en minder rompslomp.
Samengevat wil horizontaal toezicht zeggen:
- Vertrouwen als uitgangspunt
- Transparant willen zijn
- Duidelijkheid geven
- Inzetten op kwaliteit vooraf
- Dubbel werk voorkomen.
Belastingplan
Dames en heren,
Ik wil u nu graag nog iets vertellen over het Belastingplan, dat
dinsdag naar de Kamer is gegaan. U heeft er vast al het een en ander
over gelezen.
Ook daarin komt het thema fiscaal fatsoen, op een andere manier terug.
Fiscaliteit dient naar mijn mening ook voor het stimuleren van gewenst
gedrag. Niet alleen om geld op te halen. Het is mogelijk om
maatschappelijke kosten in de prijzen te verwerken. Het milieu
vervuilen kan heel goedkoop. Maar is niet fatsoenlijk. Als je
maatschappelijke kosten met belasting doorberekent kun je een
eerlijker prijs tot stand brengen. Ook zo is belasting de prijs van
het fatsoen.
Ik kies daarom voor een verschuiving van de belasting op arbeid en
winst naar het belasten van milieuvervuilend gedrag en consumptie.
Hoe willen we dat concreet maken?
Als staatssecretaris heb ik bij mijn aantreden drie speerpunten
geformuleerd. Onderwerpen waarvoor ik mij in de komende jaren wil
inzetten. Dat zijn:
- Fiscale vergroening
- Innovatief ondernemerschap, en
- Vereenvoudiging
Vergroening, omdat het klimaatbeleid wereldwijd bovenaan de agenda
staat. We hebben meer dan ooit de verantwoordelijkheid om goed voor
ons leefmilieu te zorgen. Belastingen kunnen daarbij een belangrijke
rol spelen.
Innovatief ondernemerschap, omdat versterking daarvan van groot belang
is voor de Nederlandse economie. Innovatie leidt tot vooruitgang. Het
stimuleert creativiteit en vernieuwing en het is een manier, om de
problemen van vandaag en de toekomst op te lossen.
Vereenvoudiging, omdat hoge administratieve lasten al jaren irritatie
opwekken. En omdat de regels zo ingewikkeld zijn geworden dat ze
moeilijk uitvoerbaar zijn.
Vergroening
Fiscale vergroening is het centrale thema van dit Belastingplan.
Bijvoorbeeld op het terrein van mobiliteit, brandstoffen en afval.
Mobiliteit
Met het vliegtuig naar Londen is soms goedkoper dan met de trein naar
Groningen. Maar de schade aan het milieu door vliegverkeer is fors.
Een vliegbelasting zorgt ervoor dat milieueffecten tot uitdrukking
komen in de prijzen van vliegtickets.
De vliegbelasting wordt geheven per vertrekkende passagier met een
vliegtuig vanaf een Nederlandse luchthaven.
Het is geen brandstofaccijns geworden. Dat kan niet vanwege Europese
regelgeving en internationale verdragen. Een belasting per passagier
is wél mogelijk. Onder andere Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk
kennen dit al.
Voor afstanden tot 2500 km en landen in de EU is het tarief 11 euro
25, voor langere afstanden 45 euro.
De heffing wordt opgelegd aan de luchthaven. Hij treedt in werking per
1 juli 2008.
Auto's moeten niet alleen zuiniger worden, maar ook schoner.
En de vervuiler betaalt. De hoogte van de belastingen op auto's gaat
afhangen van de milieuprestaties van de auto. De belasting op
vervuilende auto's en auto's die veel brandstof verbruiken wordt
verhoogd. Belasting op schone en zuinige auto's verlaagd.
Het stimuleren van zuinige auto's doen we door een intensivering van
de bonus-malusregeling in de aanschafbelasting, de BPM. Zowel de bonus
als de malus worden verhoogd. Het verschil tussen de maximale bonus en
de maximale malus wordt bijna verdubbeld.
Daarnaast komt er voor zeer onzuinige auto's een CO2 toeslag van
EUR110 per gram CO2 uitstoot, boven een bepaalde grens aan CO2
uitstoot.
Voor zeer zuinige auto's komt er bovendien een halvering van het
tarief van de Motorrijtuigenbelasting. Dat is in lijn met de verlaging
van de bijtelling voor privégebruik van een zeer zuinige auto van de
zaak.
Brandstoffen
Het tarief voor diesel gaat volgend jaar met 3 cent omhoog. LPG gaat
omhoog met 1½ cent per liter.
Diesel is vergeleken met benzine een stuk vervuilender, terwijl de
totale belastingdruk op diesel lager is. LPG is schoner dan diesel,
maar gemiddeld vuiler dan moderne benzineauto's. Sinds 1994 is de
accijns op LPG nauwelijks verhoogd en hij is lager dan die voor diesel
en benzine.
Afval
Producten worden vaak verpakt. Daar zijn goede redenen voor, maar er
belandt wel dagelijks een flinke berg verpakkingsmateriaal in de
vuilnisbak. We willen dat producenten beter nadenken hoe ze hun
producten verpakken.
Daarom is er met ingang van 1 januari 2008 een verpakkingenbelasting.
De Verpakkingenbelasting past ook in het streven om milieuvervuiling
in marktprijzen tot uitdrukking te laten komen. Hij kan bijdragen aan
het terugdringen van de hoeveelheid verpakkingen. En hij draagt bij
aan een verschuiving naar verpakkingsmaterialen die minder schadelijk
zijn.
Want verpakkingsmaterialen gaan we verschillend belasten op basis van
hun milieukenmerken, naar hoeveelheid en soort.
Om administratieve lasten te beperken, is het streven om het aantal
belastingplichtigen zo klein mogelijk te houden. Belastingplichtig is
de producent of de importeur van de verpakking of de verpakte
producten. Door 2 procent van de bedrijven te belasten, kunnen we 95
procent van alle verpakkingen onder de verpakkingenbelasting brengen.
Dames en heren,
Vergroening voert in dit belastingplan duidelijk de boventoon.
De twee andere speerpunten, zoals ik aan het begin al zei, zijn
innovatief ondernemerschap en Vereenvoudiging.
Ondernemers zijn met dit Belastingplan gebaat door verlaging van de
lastendruk voor mkb-ondernemers met een vennootschap. Dat zijn meestal
de mkb-ers met personeel.
De bovengrens van de eerste schijf in de vennootschapsbelasting gaat
omhoog van 25.000 euro naar 40.000 euro. De grens van de tweede schijf
gaat omhoog van 75.000 euro naar 200.000 euro. Daarnaast verlagen we
het tarief van de tweede schijf met een half procent naar 23 procent.
Met ingang van 1 januari 2008 komt er nog een aantal andere
wijzigingen ter vereenvoudiging van de WBSO. Bijvoorbeeld het maximale
aantal mededelingen gaat omlaag van drie per kalenderjaar naar één.
Andere maatregelen op het gebied van innovatie en vereenvoudiging
volgen in een volgend Belastingplan of in een apart wetsvoorstel.
Werken lonend
Eén ander belangrijk punt is nog onvermeld gebleven: het bevorderen
van arbeidsparticipatie. Als je wilt dat mensen met twee benen in de
samenleving staan, is inkomen en deelnemen aan het arbeidsproces heel
belangrijk. Dat bevorderen we bijvoorbeeld door het
inkomensafhankelijker maken van de arbeidskorting. De aanvullende
combinatiekorting gaat fors omhoog. Dat maakt de combinatie van arbeid
en zorg voor kinderen financieel aantrekkelijker.
Ik ben blij met het Belastingplan dat er nu ligt. Op het gebied van
vergroening van het Belastingstelsel hebben we een forse stap gezet.
Die stap volgt logisch uit het Coalitieakkoord. En we zijn zelfs nog
een stap verder gegaan. Het is goed dat we die maatregelen in dit
Belastingplan hebben gebundeld.
De belastingdruk verschuift meer van arbeid en winst naar belastingen
op milieugrondslag. Dat betekent dat dit Belastingplan een sprong
maakt in de vergroening van ons fiscale stelsel.
Fiscaliteit is er niet alleen om geld op te halen. Je kunt met
belastingen aansporen tot ander gedrag. Door maatschappelijke kosten
in de prijzen te verwerken. Dan kan de markt nog beter zijn werk doen.
Dit Belastingplan laat zien hoe dat kan.
Slot
Dames en heren,
Ik heb u laten zien dat mijn, en uw favoriete beleidsterrein volop in
beweging is. De samenleving verandert.
Beleidsprioriteiten van de overheid komen steeds meer tot uiting in
fiscale wet- en regelgeving. Er is nog genoeg werk aan de winkel.
U zult daar misschien ook ooit aan bijdragen. Misschien kom ik u nog
wel eens tegen op mijn ministerie. U weet wel, de enige werkgever waar
niet alleen van je wordt verwacht dat je de regels kent, maar ook dat
je ze bedenkt.
Dank u wel.
* Laatst aangepast: 19-10-2007
Ministerie van Financiën