Invloed van geluidsschermen op de externe
veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op
de Betuweroute
SAMENVATTING
Versie: 411N7001/3.4, 24 september 2007
Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra
Postbus 7010
6801 HA Arnhem
T 026 355 24 00
F 026 351 50 51
info@nifv.nl
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
Colofon
Titel: Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het
optreden van de hulpverleningsdiensten bij treinincidenten
op de Betuweroute
SAMENVATTING
Opdrachtgever: Rijkswaterstaat & Stuurgroep Publieke Veiligheid Betuweroute
Contactpersoon: H.Versteegen
Datum: 24 september 2007
Projectnummer: 411N7001
Versie 3.4
Status: eindrapport
Auteurs: Ir. M. Molag (TNO)
Dr. ir. M.G. Duyvis (NIFV)
Review &
Supervisie: Dr. ir. J. Post, hoofd afdeling Onderzoek NIFV
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 2
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
Inhoud
Conclusies van het onderzoek en aanbevelingen 4
1 Geluidsschermen en externe veiligheid 7
2 Onderzoeksvragen 8
3 Toepassing toetsingskader Externe Veiligheid 9
4 Invloed hoge geluidsschermen op de externe veiligheid 11
5 Effect en realiseerbaarheid van maatregelen bij hoge
geluidsschermen 14
6 Aandachtslocaties Externe Veiligheid bij de hoge geluidsschermen
en te overwegen maatregelen 17
Referenties 19
Afkortingen 20
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 3
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
Conclusies van het onderzoek en
aanbevelingen
Ter beperking van de geluidshinder van de passerende goederentreinen zijn
op tracédelen met bebouwing in de omgeving geluidsschermen langs de
Betuweroute aangebracht. Uit eerder onderzoek van het NIFV is gebleken dat
gevaarlijke vloeistoffen die bij een ongeval zijn vrijgekomen, zich langs de
geluidsschermen kunnen verspreiden [2]. Hierdoor bestaat meer kans op
escalatie van het incident naar andere wagons met gevaarlijke stoffen.
Geluidsschermen hinderen het optreden van de hulpverleningsdiensten bij de
bestrijding van treinincidenten altijd in bepaalde mate. Uit genoemd
onderzoek bleek ook dat de bestrijding van een incident bij meer dan 2 meter
hoge geluidsschermen minder effectief kan zijn [2]. Beide factoren
veroorzaken dat de externe veiligheid bij meer dan 2 m hoge
geluidsschermen lager is dan wanneer er geen geluidsschermen zijn.
In het onderhavige gezamenlijke onderzoek van NIFV en TNO is
geconstateerd dat ook bij hoge geluidsschermen (i.e. hoger dan 2 m) het
externe veiligheidsniveau van de Betuweroute voldoet aan het vigerende
toetsingskader uit de circulaire RNVGS [7]. De kans op een zeer ernstig
ongeval (warme BLEVE van een LPG-wagon of het vrijkomen van een giftig
gas, bijv. ammoniak) is bij hoge geluidsschermen circa 5 maal groter dan
elders langs de Betuweroute, en bedraagt bij het langste hoge geluidsscherm
(bijna 3 km) ééns in de driehonderdduizend jaar. Ter vergelijking: de
geaccepteerde kans op een dijkdoorbraak in de Betuwe bedraagt ééns in de
1500 jaar. Door de aanwezigheid van het ERTMS-beveiligingssysteem, het
ontbreken van gelijkvloerse kruisingen en andere veiligheidsvoorzieningen is
bij de hoge geluidsschermen langs de Betuweroute de kans op een ernstig
ongeval met gevaarlijke stoffen nog steeds 2 keer lager dan op het overig
spoor in Nederland.
In het onderzoek is vastgesteld dat door de mogelijk grotere spreiding van
vrijgekomen brandbare vloeistoffen bij een ongeval en langduriger bestrijding
van dit soort ongevallen, er een grotere kans op een warme BLEVE van een
LPG-wagon of het instantaan vrijkomen van de inhoud van een tank met zeer
giftig gas (bijv. ammoniak) bestaat. Om de externe veiligheid bij hoge
geluidsschermen te beheersen is een ontruiming van aanwezige personen
binnen een zone van 200 m van de Betuweroute binnen 30 minuten na het
ongeval gewenst. Deze ontruiming zal beter gaan indien weinig mensen
binnen de 200 m zone aanwezig zijn. Tot circa 10 woonadressen (25
personen) binnen de 200 m zone zal dit, bij een gerichte
bevolkingsvoorlichting, geen probleem zijn. In onderstaande tabel zijn locaties
aangegeven waar vanwege de bebouwing, meer personen binnen de 200 m
zone aanwezig kunnen zijn.
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 4
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
Aandachtslocaties EV bij 2 m hoge geluidsschermen
Moeilijk te ontruimen binnen 30 Niet binnen 30 minuten na
minuten na ongeval ongeval te ontruimen
(10-20 woningen) (meer dan 20 woningen)
Locatie Gorinchem Spijk: van km Locatie Schelluinen: van km 22,7 tot
26,9 tot ca. km 27,5 ca. km 23,1
Locatie Vuren: van km 34,5 tot km Locatie Gorinchem: van km 23,7 tot
34,9 ca. km 26,6
Locatie Meteren: van km 47,7 tot km Locatie Tiel: km 56,6 tot km 59,2
48,0 Locatie Babberich: km 108,5 tot km
Locatie Kapel Avezaath Buren: van 111.
ca. km 53,3 tot km 54,1
Locatie Echteld Tiel: van km 59,5 tot
km 61,1
Locatie Herveld: km 79,5 tot ca. km
81,9
Locatie Duiven: km 100,4 tot km
103,2
Locatie Zevenaar: km 106,5 tot km
108,5.
Aanbevolen wordt om voor de bovenstaande locaties te onderzoeken of door
aanvullende maatregelen de externe veiligheid kan worden verbeterd.
Hiervoor zijn de onderstaande maatregelen te overwegen.
- Vervoer van brandbare gassen en zeer toxische gassen in bloktreinen.
- Vloeistofplasbeperkende maatregelen, gericht op het beperken van de
nadelige verspreiding van (brandbare) vloeistoffen bij geluidsschermen.
- Maatregelen die de alarmering en verkenningsfase van de
incidentbestrijding versterken, zoals:
o camerabewaking op kritische locaties op het traject
o verbetering ladinglijst en/of meldingsprocedure
o verkenning mbv. redvoertuig en/of helikopter (KLPD/Defensie).
- Maatregelen ter verbetering van de repressieve fase van de
incidentbestrijding, zoals:
o protocollen voor de inzet van de brandweer en machinist
o locatiegebonden incidentbestrijdingsplan.
Zoals in de inleiding van het rapport gesteld wordt, biedt dit onderzoek geen
handreiking voor operationeel optreden. Indien na bestuurlijk overleg
besloten wordt extra maatregelen te treffen, zal voor de betreffende situatie
aangepaste operationele planvorming plaatsvinden.
Maatregelen gericht op extra blusvoorzieningen langs het spoor (zoals
sprinklers) zijn niet geselecteerd, omdat de kosten hiervan als erg hoog
worden ingeschat en het geruime tijd zal duren voordat een dergelijke
maatregel kan worden geïmplementeerd. Ook is het effect van deze
maatregelen op het plaatsgebonden risico (PR), groepsrisico (GR) en
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 5
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
resteffect niet zeker. Wel mag een positief effect op de beheersbaarheid
worden verwacht.
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 6
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
1 Geluidsschermen en externe veiligheid
Geluidsschermen worden langs spoorlijnen aangebracht om de geluidshinder
van passerende treinen voor de omgeving te verminderen. Uit de Tracé/MER
studie voor de Betuweroute [1] kan worden afgeleid dat in 2015 per dag 5000
wagons gebruik zullen maken van de Betuweroute. Alleen door middel van
geluidsschermen kan voorkomen worden dat de geluidsnormen in woon- en
werkgebieden niet worden overschreden. Om die reden zijn op veel plaatsen
langs het A15 tracé van de Betuweroute geluidsschermen aangebracht.
Ondanks de veiligheidsmaatregelen die voor de Betuweroute zijn getroffen
kunnen treinongevallen op de Betuweroute niet worden uitgesloten. De
gevolgen van deze incidenten zullen door de hulpverleningsdiensten, met
name de brandweer, moeten worden bestreden.
De aanwezigheid van geluidsschermen langs het spoor kan het optreden van
de hulpverleningsdiensten bij de bestrijding van treinincidenten hinderen.
Vanaf een hoogte van ca 1,5 m belemmeren (ondoorzichtige)
geluidsschermen het zicht op het incident. Vanaf een hoogte van ca 2 m
vormen geluidsschermen bovendien een probleem met betrekking tot de
bereikbaarheid van het incident (voor de hulpverleners zelf, voor de
mogelijkheden om materiaal en middelen ter plaatse te brengen en voor de
mogelijkheden om over het geluidsscherm heen effectief met water of schuim
te koelen, te blussen, een vloeistofplas af te dekken, en dergelijke). Dit heeft
een negatieve invloed op het optreden van de hulpverleningsdiensten.
Mogelijk hebben geluidsschermen langs het spoor tevens een negatieve
invloed op de externe veiligheid van de Betuweroute.
Eerder onderzoek van het NIFV [2] heeft laten zien dat bij ongevallen waarbij
brandbare en toxische vloeistoffen kunnen vrijkomen, deze vloeistoffen zich
anders kunnen verspreiden dan wanneer er geen geluidsschermen zijn. Bij
geluidsschermen die geen opening hebben tussen de spoorbaan en het
geluidsscherm, kan de vloeistofplas zich meer in de lengterichting langs het
spoor verspreiden. Zonder geluidsscherm vormt zich een min of meer ronde
plas met, bij instantane uitstroom van 50 m3 vloeistof, een oppervlakte van
600 m2 (diameter bijna 30 m). Bij het geluidsscherm kan de vloeistof over het
schouwpad langs het scherm stromen en kan een vloeistofplas met een lengte
van 90 m ontstaan (resultaat experiment instantane uitstroom 50 m3 vloeistof
[2]). Indien deze plas wordt ontstoken betekent dit dat meerdere wagons
door warmtestraling van de brand kunnen worden aangestraald. Indien dit
wagons zijn met een brandbaar tot vloeistof verdicht gas (bijv. LPG) dan zal
de ketel op deze wagon door de warmtestraling van de plasbrand na circa 25-
30 minuten barsten en ontstaat er een zogenaamde Boiling Liquid Expanding
Vapour Explosion ("warme BLEVE"). Hierin verdampt de vloeistof zeer snel en
ontstaat een drukgolf. Deze drukgolf zal het geluidsscherm vernietigen, maar
wel snel uitdempen waardoor in de omgeving weinig schade ontstaat. De
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 7
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
meeste schade zal ontstaan doordat de verdampende brandbare vloeistof
wordt ontstoken waarbij een vuurbal wordt gevormd met een diameter van
circa 150 m. Ook buiten deze vuurbal is de warmtestraling nog zeer hoog.Dit
veroorzaakt dat binnen een cirkel met een straal van circa 200 m alle
aanwezige personen letaal worden getroffen. Buiten de straal van 200 m
kunnen weggeslingerde brokstukken van de opengebarsten tank ook nog
schade veroorzaken. Als de wagon een tot vloeistof verdicht toxisch gas bevat
kan, in een vergelijkbaar scenario, bij openbarsten van de wagon een toxische
gaswolk ontstaan met gevolgen voor externe veiligheid.
De kans dat dit ongeval optreedt op de Betuweroute is uiterst laag. In de
uitgevoerde risicoanalyses voor de Tracé/MER Studie [1] is geconstateerd dat
aan de externe veiligheidseisen werd voldaan. Niettemin is de
incidentbestrijding onder andere ook gericht op het voorkomen van dit
ongeval. In de `Calamiteitenmatrix Betuweroute' [3] is daarom opgenomen
dat de brandweer een plasbrand moet kunnen bestrijden en de bedreigde
ketelwagens moet kunnen koelen met water. In het onderzoek van het NIFV
is echter ook vastgesteld dat bij geluidsschermen hoger dan 2 m (in dit geval
3 m) een effectieve bestrijding van een vloeistofplas / plasbrand en effectief
koelen van ketelwagens moeilijker of zelfs niet mogelijk is.
2 Onderzoeksvragen
De constatering dat bij hoge geluidsschermen een plasbrand minder goed kan
worden geblust en dat het koelen van een ketelwagen met tot vloeistof
verdicht gassen veel minder effectief is, waardoor een grotere kans op een
dreigende warme BLEVE bestaat, vormde de aanleiding voor dit onderzoek.
In opdracht van Rijkswaterstaat en de Stuurgroep Publieke Veiligheid
Betuweroute heeft het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra (NIFV) in
samenwerking met TNO Bouw en Ondergrond onderzoek verricht naar de
invloed van de aanwezigheid van geluidsschermen langs de Betuweroute op
de mogelijkheden voor het optreden van de hulpverleningsdiensten en op de
externe veiligheid bij treinincidenten.
Hierbij zijn drie groepen vragen onderzocht:
1. Welke ongevallen uit de Calamiteitenmatrix Betuweroute [3] zijn door
de aanwezigheid van hoge geluidsschermen (d.w.z. geluidsschermen
van 2 meter of hoger) moeilijker te bestrijden en leidt dit tot een lager
extern veiligheidsniveau? Voldoet de externe veiligheid bij de hoge
geluidsschermen aan de externe veiligheidsnormen en hoe verhoudt
dit extern veiligheidsniveau zich tot het extern veiligheidsniveau van
andere spoorlijnen in Nederland?
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 8
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
2. Zijn er maatregelen om het extern veiligheidsniveau bij hoge
geluidsschermen te verhogen, en wat is de effectiviteit en
realiseerbaarheid van deze maatregelen?
3. Waar langs de Betuweroute bevinden zich hoge geluidsschermen en
woningen en andere gebouwen binnen 200 m? Zijn er
aandachtslocaties aan te wijzen die als gevolg van de aanwezigheid
van hoge geluidsschermen een lager extern veiligheidsniveau hebben?
Met welke maatregelen zou het veiligheidsniveau op deze
aandachtslocaties verhoogd kunnen worden?
3 Toepassing toetsingskader Externe Veiligheid
Toen de Tracé/MER studie werd opgesteld voor de Betuweroute werd externe
veiligheid getoetst aan de hand van de nota Risico Normering Vervoer
Gevaarlijke Stoffen (nota RNVGS) [4]. Dit hield in dat zich geen kwetsbare
objecten (woningen, grotere kantoren en winkels, scholen, ziekenhuizen enz.)
mochten bevinden binnen de 10-6 per jaar plaatsgebonden risicocontour. Dit
betekende dat binnen een zone van 30 m geen kwetsbare objecten mochten
voorkomen. Bij de Betuweroute wordt hieraan voldaan [1]. Voor het
groepsrisico (GR) werd getoetst of de oriëntatiewaarde voor het groepsrisico
niet werd overschreden. Overschrijdingen van de oriëntatiewaarde van het
groepsrisico komen niet voor langs de Betuweroute [1]. Het groepsrisico is
bedoeld om omgevallen waarbij veel slachtoffers kunnen vallen te beheersen.
Na de vuurwerkramp in Enschede bleek dat groepsrisico een moeilijk te
hanteren begrip was. Ook uit onderzoek van de VROM-raad en V&W-raad
bleek dat een toetsing van het groepsrisico aan de oriëntatiewaarde
bestuurders weinig inzicht gaf of incidenten met grote gevolgen voldoende
beheerst konden worden. In de circulaire Risico Normering Vervoer
Gevaarlijke Stoffen (nota RNVGS) [7] (evenals in het Besluit Externe
Veiligheid Inrichtingen) wordt daarom een verantwoording van het
groepsrisico gevraagd. Deze verantwoording van het groepsrisico houdt in dat
het bepaalde groepsrisico van het transport van gevaarlijke stoffen
vergeleken moet worden met de oriëntatiewaarde voor het groepsrisico.
Daarnaast moet ook inzicht gegeven worden in de beheersbaarheid van de
incidenten door de inzet van de brandweer en de geneeskundige
hulpverlening bij ongevallen en rampen (GHOR). Ook moet bepaald worden
hoe het zit met de zelfredzaamheid van mensen die getroffen kunnen worden
door het ongeval. Ook moet het resteffect worden bepaald, dat wil zeggen
hoeveel slachtoffers verder medisch behandeld moeten worden en welke
materiële schade kan ontstaan.
Om plaatsgebonden risico (PR), GR, beheersbaarheid, zelfredzaamheid en
resteffect te kunnen bepalen en toetsen is voor de spoorzone
Dordrecht/Zwijndrecht het "Toetsingskader Externe Veiligheid voor
Ruimtelijke Plannen" opgesteld [5]. Door de spoorzone Dordrecht/Zwijndrecht
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 9
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
vindt veel transport van gevaarlijke stoffen plaats en er waren diverse
plannen om de bebouwing in de spoorzone te intensiveren. Met behulp van
het toetsingskader externe veiligheid worden deze plannen thans beoordeeld
en wat betreft de externe veiligheid geoptimaliseerd. De verantwoordelijke
bewindslieden van VROM, BZK en V&W hebben aanbevolen om dit
toetsingskader ook toe te passen voor vergelijkbare situaties in Nederland
[6]. Omdat het toetsingskader externe veiligheid ook goed laat zien wat de
invloed van pro-actieve, preventieve, preparatieve en repressieve
maatregelen op het extern veiligheidsniveau is, zoals figuur 1 laat zien, is
door de onderzoekers besloten om het toetsingskader ook toe te passen voor
de beoordeling van de externe veiligheid bij de hoge geluidsschermen langs
de Betuweroute.
Bronmaatregelen
Proactie/preventie
Schadebeperkende
maatregelen
(preventie) Groepsrisico Plaatsgebonden
risico
Schadebeperkende
maatregelen
Zelfredzaamheid
Resteffect (preventie)
Beheersbaarheid
Repressie Preparatie
Figuur 1 De vijf criteria van het toetsingskader externe veiligheid
en de invloed van maatregelen.
Voor dit onderzoek betekende deze toepassing van het toetsingskader externe
veiligheid dat onderzocht is hoe het plaatsgebonden risico, groepsrisico,
zelfredzaamheid, beheersbaarheid en resteffect veranderen door de
aanwezigheid van de hoge geluidsschermen en welke invloed aanvullende
maatregelen bij geluidsschermen hierop hebben.
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 10
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
4 Invloed hoge geluidsschermen op de externe
veiligheid
Basis voor het onderzoek naar de invloed van de geluidsschermen op de
externe veiligheid vormde de Calamiteitenmatrix Betuweroute [3]. In de
Calamiteitenmatrix Betuweroute worden alle incidenten (of ongevallen) die
tijdens het transport over de Betuweroute kunnen optreden, beschreven en
wordt aangegeven wat de gevolgen van de incidenten zijn en welke inzet
(capaciteit en acties) van de hulpverleningsdiensten minimaal nodig is voor de
bestrijding. Uit het onderzoek blijkt dat alleen een brand van een
goederentrein en incidenten met gevaarlijke stoffen gevolgen voor de
omgeving kunnen hebben. Deze incidenten zijn opgenomen in tabel 1. In
deze tabel is ook aangegeven of de aanwezigheid van hoge geluidsschermen
de externe veiligheid negatief beïnvloeden. Hierbij is onderzocht of:
- het incident door de aanwezigheid van de hoge geluidsschermen kan
escaleren. Bijv. bij het incidentscenario grote plasbrand is dit het geval
omdat de vloeistofplasspreiding normaal cirkelvormig is, maar bij het
geluidsscherm langgerekt kan zijn waardoor meer naburige wagons door
de warmte kunnen worden aangestraald en de bestrijding lastiger is. De
kans op een warme BLEVE van een ketelwagen met tot vloeistof verdicht
brandbaar (bijvoorbeeld LPG) of toxisch (bijvoorbeeld ammoniak) gas
wordt hierdoor groter.
- het brandweeroptreden door de aanwezigheid van hoge geluidsschermen
moeilijker wordt doordat bijvoorbeeld het zicht op de incident minder is
waardoor de verkenning langer duurt, bestrijdingsmaterieel over een
grotere afstand (door de deuren in het scherm) moet worden aangevoerd,
er weinig ruimte tussen trein en geluidsscherm is en/of het incident als
geheel slecht bereikbaar. Dit kan tot gevolg hebben dat de bestrijding
moeilijker is en/of de blusstof niet goed op een te blussen plasbrand of te
koelen ketelwagen kan worden opgebracht. Dit laatste is bijvoorbeeld het
geval bij een dreigende warme BLEVE.
- de ongevalsontwikkeling als gevolg van de aanwezigheid van hoge
geluidsschermen om bovengenoemde redenen verder gaat, waardoor er
minder tijd is voor zelfredzaamheid. Uit het onderzoek is gebleken dat de
ongevalsontwikkeling bij hoge geluidsschermen niet sneller gaat. Echter
doordat er bij hoge geluidsschermen vaker escalatie kan optreden en de
bestrijding over het algemeen langer duurt is men wel meer op
zelfredzaamheid aangewezen om slachtoffers te beperken.
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 11
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
Tabel 1 Invloed van hoge geluidsschermen op de externe
veiligheid
Treinincidentscenario Afname externe veiligheid door
hoge geluidsschermen en oorzaak
Brand, geen gevaarlijke stof, in één nee
wagon/tractievoertuig
Brandbaar tot vloeistof verdicht gas: nee
fakkel
Brandbare vloeistof: nee
kleine plas(brand) = 100 m2
Brandbare vloeistof: ja,
grote plas(brand) = 600 m2 langgerekte plas vergroot kans op
escalatie naar andere wagons
Brandbaar tot vloeistof verdicht gas: ja,
dreigende BLEVE hogere kans van optreden door
escalatie grote plasbrand.
Moeilijkere bestrijding, effectieve
koeling bedreigde ketelwagen niet
tijdig mogelijk
Kleine zeer toxische vloeistofplas nee
Grote zeer toxische vloeistofplas nee
Lekkage toxisch gas, tot vloeistof nee
verdicht
Instantaan vrijkomen toxisch gas, tot ja,
vloeistof verdicht hogere kans van optreden door
escalatie grote plasbrand.
Moeilijkere bestrijding, effectieve
koeling bedreigde ketelwagen niet
tijdig mogelijk
Uit tabel 1 blijkt dat bij hoge geluidsschermen de externe veiligheid afneemt
bij de scenario's grote vloeistofbrand, warme BLEVE en instantaan vrijkomen
van toxisch gas.
In figuur 2 is aangegeven hoe vaak dit bij het voor 2015 geprognosticeerde
transport van gevaarlijke stoffen kan optreden.
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 12
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
Zonder geluidscherm Met geluidscherm
10000
1000
100
10
1
0.1
agon Fakkel E
BLEV
Brand w
Kleine plasbrand
rote plasbrand loeistofplas
G Kleine tox. vloeistofplas
rote tox. V rote lekkage tox. gas
G Kleine lekkage tox. gas
G
Figuur 2 Kans op ongevallen op de Betuweroute per kilometer per
miljoen jaar
De ongevalsscenario's warme BLEVE en grote lekkage (instantaan vrijkomen)
van toxisch gas hebben een circa 5 keer grotere kans van optreden bij een
hoog geluidsscherm dan bij locaties waar geen geluidsscherm staat. De kans
op deze twee scenario's is per routekilometer echter nog steeds ruim honderd
keer lager dan een grote plasbrand en 1000 keer lager dan een brand in een
wagon. Hierdoor is het plaatsgebonden risico bij hoge geluidsschermen niet
hoger. Het groepsrisico zal bij de hoge geluidsschermen wel circa 5 keer
hoger zijn. Uitgaande van maximaal 3 km hoge geluidsschermen in een
gemeente (Gorinchem, Tiel) bedraagt de kans op zeer ernstige calamiteit
waarbij veel slachtoffers kunnen vallen (warme BLEVE en instantaan
vrijkomen toxisch gas) circa eens in de 300.000 jaar. Ter vergelijking: de
kans op het falen van een secundaire dijkkring (Betuwe) bedraagt eens in de
1500 jaar.
In vergelijking met de rest van het Nederlandse spoorwegnet zijn de
ongevalskansen op de Betuweroute circa 10 keer lager. Dit komt doordat de
Betuweroute voorzien is van het ERTMS-beveiligingssysteem, door het
ontbreken van gelijkvloerse kruisingen en andere veiligheidsvoorzieningen.
Zelfs bij de hoge geluidsschermen is de kans op een warme BLEVE per
wagonkilometer nog steeds 2 keer lager dan in de rest van Nederland.
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 13
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
5 Effect en realiseerbaarheid van maatregelen bij
hoge geluidsschermen
In het kader van de verantwoordingsplicht groepsrisico heeft het bevoegd
gezag de plicht om te laten onderzoeken of er maatregelen zijn waarmee de
externe veiligheid bij de hoge geluidsschermen verhoogd kan worden en om
op basis van dit onderzoek, na advies van de commandant van de regionale
brandweer, gemotiveerd een besluit te nemen over al dan niet nemen van
aanvullende veiligheidsmaatregelen.
In het onderzoek is in beeld gebracht welke maatregelen er zijn om de
externe veiligheid langs de geluidsschermen van meer dan 2 meter en hoger
te verbeteren. Het effect van deze maatregelen op de verschillende externe
veiligheidscriteria uit het toetsingskader externe veiligheid is in beeld
gebracht; daarnaast zijn ook realiseerbaarheid en kosten van de maatregelen
beoordeeld. Tabel 2 geeft het overzicht.
NEDERLANDS INSTITUUT FYSIEKE VEILIGHEID Nibra 14
Invloed van geluidsschermen op de externe veiligheid en het optreden van de
hulpverleningsdiensten bij treinincidenten op de Betuweroute
Tabel 2 EV-effectiviteit, realiseerbaarheid en kosten van
veiligheidsmaatregelen bij hoge geluidsschermen.
maatregelen Externe veiligheid bij hoge geluidsschermen Realisatie
kans letaal PR GR ZR BH RE Termijn Buitend Instandh NL Draagvl Kosten
ienstste ouding ak
pro- Geen nieuwe bebouwing binnen 200 m afstand van het
actie spoor, nieuwe bebouwingsplannen annuleren 0 + 0 + + + + 0 0 0 0 -- --
Ontsporingsgeleiding bij geluidscherm 0 0 0 0 0 0 0 - - - 0 0 -
tankwagen met crashbuffers + 0 + + 0 0 0 -- 0 0 - 0 -
eit Hittewerende coating op LPG ketelwagen + + 0/+ + + + + -- 0 0 - - --
ne Bloktreinen (LPG, chloor, aammoniak) + 0 0/+ + 0 0 0 0 0 0 0/- - -
ver Samenstelling trein: "bufferwagons" + 0 0/+ + 0 0 0 - 0 0 0/- -- -
P
Verdichting hot box detectie 0 0 0 0 0 0 0 - - 0 0 0 -
Systeem voor afvoer van vloeistoffen/plasgoot-
scherm/optimale keuze gaten + 0 + + 0 + 0/+ - - 0 0 - -
pool Geluidsschermprotocol voor de machinist; indien lekkage
na stoppen op veilige plaats (Groene zone)
a 0/+ + 0/+ 0/+ 0 + 0/+ 0 0 - 0 0 0
Hitte detectie op aandachtslocaties 0 0/+ 0 0 0 + 0/+ - 0 - 0 0 -
g Wagon incident detectie, alarmering machinist 0 0/+ 0 0 0 0/+ 0/+ -- 0 - - - -
nir 0 0/+ 0 0 0 + 0/+
e CCTV, Camera systeem op kritische locaties - 0 - 0 0 -
mr RFID-systeem,, TAGS op de ketelwagens 0 0/+ 0 0 0 + 0/+ -- 0 0 - 0 0
alA Ladinglijst/meldingsprocedure 0 0/+ 0 0 0 + 0/+ 0 0 0 0 0 0
0 0 0 0 0 + 0
E-call, alarmering hulpdiensten - 0 0 0 0 -
Doorzichtige strook in geluidsschermen 0 0/+ 0 0/+ 0/+ 0/+ 0/+ -- - - 0 -- --
gni
ei Geluidscherm met kijkgat/bestrijdingsgat 0 0/+ 0 0/+ 0/+ 0/+ 0/+ -- - - 0 -- -
n
s n
s e "Periscoop"-camera systeem 0 0 0 0 0 + 0 0 0 0 0 0 0
er kr
p e Redvoertuig 0 0 0 0 0 + 0 0 0 0 0 0 0
e V
R Helicopter met camers (KLPD, defensie) 0 0 0 0 0 + 0 0 0 0 0 0 0
Protocollen voor de inzet van de brandweer 0 0/+ 0 0 0 0/+ 0/+ 0 0 - 0 0 0
Incidentwagen afkoppelen 0/+ 0 0 0 0 0/+ 0 0 0 0 0 -- 0
g Observatiepad op hoogte langs geluidscherm 0 0/+ 0 0/+ 0/+ 0/+ 0/+ -- - - 0 -- -
nidjirt Volledige sprinklerinstallatie in geluidsschermen 0/+ 0 0 0 0 0/+ 0 -- - -- 0 -- --
s Schuimvormend armatuur met voldoende worplengte en
ebt opbrengst bij geluidsscherm 0/+ 0 0 0 0 + + - 0 0 0 0/- -
nedi Optimale afstand en elevatie waterkanon 0/+ 0 0 0 0 + + 0 0 0 0 -- 0
cnI Systeem om waterkanonnen aan een geluidsscherm te
kunnen haken of op hoogte te brengen 0/+ 0 0 0 0 + + - - 0 0 0
Incidentbestrijdingsplan en ontruimingsplan: voor
locaties met bebouwing op relatief kleine afstand (