Aanbestedingsbeleid Ministerie van BZK en KLPD
25-9-2007
De Algemene Rekenkamer heeft vandaag, 25 september 2007, het rapport Aanbestedingsbeleid Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en KLPD gepubliceerd.
Slepend aanschafproces (2001-2005) voor nieuwe helikopter
Aanbestedingsbeleid Ministerie BZK aangescherpt
Eind jaren negentig bundelde het Korps landelijke politiediensten (KLPD) alle vlucht- en missiewensen voor een nieuwe helikopter in één aan te schaffen type helikopter. In 2001 werd het contract gesloten voor levering in 2002. Achteraf gezien waren de eisen aan deze ene, deels nog te ontwikkelen helikopter hoog. Na een slepend aanschafproces bleek de bouwer uiteindelijk niet aan deze eisen en de voorwaarden voor certificering van het toestel te kunnen voldoen. De bouw mislukte en in maart 2005 werd het contract ontbonden. Mede hierdoor kon de KLPD najaar 2004 niet in voldoende mate luchtsteun geven.
Dit concludeert de Algemene Rekenkamer na een onderzoek dat zij op verzoek van de Tweede Kamer heeft uitgevoerd.
Hoewel het aanbestedingsbeleid bij zowel het KLPD als bij het Ministerie van BZK in de afgelopen tien jaar is verbeterd, zijn er nog tekortkomingen. De Algemene Rekenkamer beveelt daarom aan om inkoop- en aanbestedingsdeskundigen altijd in te schakelen om de naleving van centrale regelgeving te bevorderen.
Het KLPD verstrekt in 2001, na een op zich correct verlopen aanbestedingsprocedure, het bedrijf Helifly/MDHI opdracht voor levering in 2002 van acht helikopters. Deze moeten multifunctioneel inzetbaar zijn. Het KLPD heeft vooraf wensen geïnventariseerd bij de regionale politiekorpsen, kustwacht, bijzondere opsporingsdiensten en het Ministerie van Justitie. TNO toetst de vlieg- en missieprofielen in 2001 en beveelt aan apart en expliciet de eis op te nemen voor het groeipotentieel van de helikopter, van belang voor gewicht en zwaartepunt van het toestel. Aanpassingen van het toestel met gevolgen voor het gewicht leiden gemakkelijk tot verschuiving van de zwaartepuntligging hetgeen weer gevolgen heeft voor de beheersing van de helikopter en voor het sluitstuk: de certificering. Het KLPD ziet dit niet als waarschuwing en vat dit advies te licht op.
Het KLPD heeft in 2002 na leveringsproblemen het contract met de bouwer niet ontbonden. Evenmin is in 2003 na nieuwe problemen het contract ontbonden en een exitstrategie ontwikkeld. Het KLPD is diverse keren verrast als de bouwer doelen niet haalt. Ook op centraal niveau waren problemen niet of te laat bekend. Uiteindelijk blijkt certificering binnen de daarvoor gestelde (verlengde) termijn het struikelblok en verbreekt KLPD het contract in 2005.
De Algemene Rekenkamer concludeert dat dit eerder had kunnen gebeuren. Het KLPD was daar niet op voorbereid en zag op tegen de mogelijke vertraging van een nieuwe (Europese) aanbestedingsprocedure.
Het KLPD heeft najaar 2004 een aantal maanden door gebrek aan helikopters niet in voldoende mate luchtsteun kunnen geven. Helikopters in bruikleen van de leverancier biedt geen soelaas: ze komen niet beschikbaar. Daarop worden tweedehands helikopters aangeschaft.
Een nieuwe aanbestedingsprocedure nadert het gunningsmoment.
Beter naleven aanbestedingsregels
De Algemene Rekenkamer heeft ook het naleven van aanbestedingsregels in het algemeen bij het KLPD en Ministerie van BZK onderzocht. De Algemene Rekenkamer heeft in rapporten bij de jaarverslagen jarenlang gewezen op tekortkomingen. Sinds 2005 is het Inkoop- en Aanbestedingscentrum (IAC) bij BZK actief. De Algemene Rekenkamer stelt sedertdien verbeteringen vast, maar in 2006 worden nog steeds afwijkingen van de Europese aanbestedingsprocedures vastgesteld. Wij bevelen aan inschakeling van het IAC voor te schrijven.
Ons onderzoek wijst uit dat beargumenteerde afwijkingen van de aanbestedingsregels (zogenaamde waivers) bij BZK in 2006 met bijna de helft zijn afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren.
Reactie minister van BZK en nawoord Algemene Rekenkamer
Ook de minister van BZK wijst op verbeteringen in de afgelopen jaren. Zij heeft besloten inschakeling van het IAC bij Europese aanbestedingen voor te schrijven. Dat voor alle aanbestedingen verplichten, acht de minister niet nodig hetgeen de Algemene Rekenkamer jammer vindt.
De minister concludeert aan het slot van haar brief tot een zorgvuldige en volledige procesmatige aanpak van de aanbesteding, ook al heeft dit niet geleid tot een succesvolle afronding. Zo was volgens de minister het doel niet één type helikopter te ontwikkelen. De Algemene Rekenkamer constateert in haar nawoord dat de mogelijkheid van één type helikopter het KLPD kennelijk is overkomen: de aanbesteding gaat uit van één type. De minister ontkent dat het advies van TNO te licht is opgevat. Pas in de bouwfase komen verkeerde inschattingen van de bouwer aan het licht. In 2002 het contract ontbinden is een eenzijdig juridische benadering, stelt de minister. Zij ontkent dat op centraal niveau onvoldoende inzicht in de uitvoering van het project bestond. Dit acht de Rekenkamer opmerkelijk omdat het KLPD zelf niet tijdig en stelselmatig geïnformeerd was, mede omdat de rapportering door de leverancier haperde. En ook opmerkelijk omdat het KLPD najaar 2004 niet meer in voldoende mate luchtsteun kon bieden.
Algemene Rekenkamer
Algemene Rekenkamer