abcdefgh
Aan
de voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Binnenhof 4
2513 AA DEN HAAG
Contactpersoon Doorkiesnummer
Datum Bijlage(n)
28 september 2007 1. VGR 22
Ons kenmerk 2. overzicht van kosten
VENW/DGP-2007/7373 Uw kenmerk
Onderwerp -
22e voortgangsrapportage Betuweroute
Geachte voorzitter,
Hierbij bied ik u in het kader van de regeling Grote Projecten de 22ste voortgangs-
rapportage van de Betuweroute aan. Deze rapportage (bijlage 1) gaat over de periode
1 januari 2007 tot en met 30 juni 2007. In deze aanbiedingsbrief vindt u een actueel
overzicht van de stand van zaken per 17 september 2007. Ik ga in op het gebruik van de
Betuweroute in de afgelopen maanden en geef een doorkijk op de komende periode. Tot
slot bied ik u een totaaloverzicht van de tot nu toe aan de aanleg van de Betuweroute
gerelateerde kosten, zoals toegezegd tijdens het Algemeen Overleg van 19 april 2007
(bijlage 2).
1. Ingroei-jaar
Zoals met uw Kamer besproken en in de brief van 13 februari 2007 uiteengezet is de
Betuweroute van start gegaan met een ingroei-jaar. Dit ingroei-jaar is nodig vanwege
allerlei activiteiten: trein-baantesten, nog uit te voeren werkzaamheden aan de
infrastructuur, de geleidelijke instroom van ERTMS locomotieven en het opdoen van
gebruikservaringen met commerciële ritten door vervoerders en exploitant. Uit bijgaande
voortgangsrapportage nr. 22 kunt u opmaken dat deze activiteiten na de opening op
16 juni jl. van de A-15 gewoon zijn doorgegaan.
Postbus 20901, 2500 EX Den Haag Telefoon 070 - 351 6171
Bezoekadres Plesmanweg 1-6, 2597 JG Den Haag Fax 070 - 351 7895
bereikbaar met tram 9 (station hs en cs) en bus 22 (station cs)
a) werkzaamheden infrastructuur
Ik geef u een kort overzicht van de meest belangrijke zaken:
· ProRail werkt aan een upgrade van ERTMS waarin de functionaliteit van de zgn. hand
held terminal is voorzien. Vanaf dat moment kunnen delen van het A15-tracé buiten
gebruik worden genomen voor veilig baanonderhoud zodat daarvoor geen
dubbelsporige buitendienststellingen meer nodig zijn. Door de beschikbaarheid van de
hand-held terminal en de mogelijkheid om onderhoud per sectie van het A15-tracé te
verrichten kunnen de bogen bij Meteren en bij Elst gebruikt worden. Hierdoor kan het
treinverkeer afslaan en invoegen op de betreffende bogen. De planning is dit
operationeel te hebben met ingang van de dienstregeling 2008, die start op 9
december 2007.
· Er is overeenstemming met de brandweer over de wijze van uitschakelen van de 25
kV bij calamiteiten. De bestelde spanningstesters zijn binnen en de brandweerkorpsen
worden nu opgeleid om hiermee te kunnen werken. De planning is er op gericht dat
op 20 oktober 2007 de 25 kV op de bovenleiding van het A-15 tracé wordt
ingeschakeld.
· Met de burgemeesters en brandweer is afgesproken dat ook in specifieke koude-
droogteomstandigheden er een bluswatercapaciteit van 6000 l/min. is. De daartoe
noodzakelijke aanpassingen aan de bluswatervoorzieningen, waaronder automati-
sering van de stuwen, worden nu ingevoerd conform gemaakte afspraken in het
bestuursakkoord van december 2006. Deze werkzaamheden zullen eind 2007 zijn
afgerond.
· TNO en NIFV onderzoeken wat de effecten van geluidsschermen langs het spoor zijn
bij bestrijding van brand en welke maatregelen eventueel mogelijk zijn. In mijn
antwoordbrief van 3 september 2007 heb ik op de kamervragen van de heren Vendrik
en Duyvendak nog eens bevestigd dat de uitkomst van de studie geen impact heeft
op het in gebruik nemen van de Betuweroute. Het rapport is inmiddels ontvangen en
uw Kamer wordt nader door mij geïnformeerd in een separate brief.
Al deze activiteiten maken deel uit van het ingroei-jaar. Ze zijn nodig om ervoor te zorgen
dat de nu nog noodzakelijke gebruiksbeperkingen in het commerciële gebruik van de
Betuweroute zoveel mogelijk zijn weggenomen per 9 december 2007.
b) Trein-baantesten
Onder begeleiding van ProRail loopt een uitgebreid trein-baantestprogramma om de
stabiliteit van ERTMS in de praktijk aan te tonen. Dit gebeurt met diverse typen
locomotieven van verschillende leveranciers. In verband met de treinbaantesten geldt
vanwege de veiligheid op het A-15 tracé een gebruiksregeling, die tijdelijk beperkingen
oplegt aan commerciële ritten (o.a. 1 trein per 2 uur). Naar het zich laat aanzien kunnen
de treinbaantesten van locomotieven met ERTMS apparatuur van leverancier Alstom in
november 2007 zijn afgerond. De ERTMS locomotieven van leverancier Bombardier zijn
helaas vertraagd. In mijn aanbiedingsbrief bij VGR 21 HSL heb ik uw Kamer dat gemeld.
Deze vertraging leidt er toe dat ERTMS locomotieven met apparatuur van Bombardier
later dan gepland inzetbaar zullen zijn op de Betuweroute. In verband met deze situatie
heb ik KeyRail gevraagd mij een voorstel te doen hoe de Betuweroute zo goed mogelijk
gebruikt kan worden vanaf 9 december 2007.
---
c) Gebruik Betuweroute
Het A-15 deel van de Betuweroute moet nog duidelijk op gang komen. De vervoerders
hebben meer tijd nodig om zich te organiseren: zij moeten over locomotieven en
gekwalificeerde machinisten beschikken en hun logistiek aanpassen. Het gebruik in de
zomermaanden was teleurstellend laag. De leden Roemer en Jansen hebben daarover
vragen gesteld, die ik in mijn brief van 3 september (VenW/DGP/2007/6538) heb
beantwoord.
Meerdere oorzaken zijn debet aan het geringe aantal commerciële ritten tot nu toe:
· In de maand juli vond grootschalige onderhoud plaats aan het spoor tussen Emmerich
en Oberhausen. De goederenvervoerders konden geen gebruik maken van
doorgaande treinpaden naar Duitsland en moesten uitwijken naar de grensovergang
via Venlo. De onderhoudswerkzaamheden in Duitsland zijn inmiddels afgerond en
vormen geen belemmering meer voor gebruik van de Betuweroute. Over uitbreiding
van capaciteit op lange termijn zijn met Duitsland principe afspraken gemaakt.
Conform planning lopen aan Duitse kant de procedures voor aanleg van het derde
spoor. Ik ben ervan overtuigd dat de inspanning maximaal is om het derde spoor zo
snel mogelijk te realiseren.
· Het aantal gecertificeerde machinisten was bij aanvang beperkt. De opleiding voor
ERTMS ging in juni 2007 van start en de instroom van gecertificeerde machinisten
verliep in verband met de vakantieperiode langzaam. De afgelopen periode is het
aantal behoorlijk gestegen en vormt geen beperking meer voor de voorziene instroom
van ERMTS locomotieven.
· In juni 2007 heb ik met de coördinerend burgemeester Van Belzen afgesproken het
vervoer van gevaarlijke stoffen over de Betuweroute te ontmoedigen tot het moment
waarop een aantal spoorsloten, die gedeeltelijk waren dichtgegroeid, uitgebaggerd
zijn. Inmiddels zijn deze werkzaamheden verricht waardoor er vanaf 9 augustus
onbeperkt met gevaarlijke stoffen over de Betuweroute gereden mag worden.
· Het tempo van het beschikbaar komen van locomotieven voor de Betuweroute blijft
achter bij wat de marktpartijen zich hadden voorgenomen. Dit tempo wijkt helaas af
van de planning van marktpartijen op basis waarvan mijn voorgangster uw Kamer
heeft geïnformeerd bij brief van 24 oktober 2006. Leverancier Alstom bouwt volgens
planning nu Nederlandse locomotieven om naar ERTMS. Zoals eerder gezegd loopt
fabrikant Bombardier ernstige vertraging op en heeft haar prototype nog niet
gecertificeerd. Bombardier doorloopt een lastiger traject van ontwikkeling en toelating
dan concurrent Alstom omdat naast de ETCS apparatuur ook de nationale
componenten voor ATB en PZB ontwikkeld moesten worden. Dergelijke,
gecertificeerde treinapparatuur is bij Alstom voorhanden.
Ik constateer dat een aantal van de genoemde aanloopproblemen inmiddels is
weggenomen. Kinderziektes zijn in deze fase daarmee nog niet uitgesloten zoals
recentelijk bleek bij het testen van de tunneltechnische installatie in de tunnel onder het
Pannerdensch Kanaal, waardoor van 10 t/m 13 september 2007 geen treinverkeer
mogelijk was op de Betuweroute.
---
Exploitant Keyrail geeft aan dat de trage instroom van ERTMS locomotieven het
belangrijkste obstakel blijft voor het gebruik van de Betuweroute. Per september 2007 is
een tiental locomotieven met ERTMS apparatuur toegelaten tot het A-15 deel van de
Betuweroute. Dit aantal is verspreid over acht goederenvervoerders. Vervoerder
Rail4Chem beschikt nu als enige over genoeg ERTMS locomotieven om frequent over de
A-15 te rijden. Marktleider Railion kan haar diesellocomotieven nog niet inzetten omdat
de ombouw ervan door vertraging bij Bombardier nog niet is begonnen.
Ik heb alle marktpartijen gevraagd mij een actueel overzicht te geven wanneer de bestelde
ERTMS locomotieven gereed zullen zijn en duidelijk gemaakt dat de locomotieven,
waarvoor subsidie is ontvangen, zo spoedig mogelijk beschikbaar moeten zijn voor inzet
op de Betuweroute. Railion verwacht zelf vanaf december 2007 over elektrische
locomotieven te beschikken met ERTMS apparatuur van leverancier Alstom.
De opgegeven planningen geven het beeld dat het totale aantal beschikbare locomotieven
in oktober en november langzaam toeneemt en eind 2007 de 35-50 kan bereiken. Ik zelf
ben terughoudend in het inboeken van dit aantal. Eerst zien dan geloven. Indien
marktpartijen hun bijgestelde planningen niet halen, kan dat gevolgen hebben voor de
eindafrekening van de V&W subsidie. Ik wil hierover dit najaar nog een oordeel vellen.
Exploitant Keyrail verwacht dat door de instroom van meerdere locomotieven van
leverancier Alstom het gebruik van het A-15 tracé de komende maanden weliswaar zal
toenemen, maar dat sterke toename in het gebruik pas wordt voorzien vanaf het moment
waarop marktleider Railion over ERTMS locomotieven beschikt. Keyrail heeft de afgelopen
periode uit alle onderdelen van de logistieke markt signalen ontvangen dat de
belangstelling voor de Betuweroute groot is en dat de benutting ervan slechts een kwestie
van tijd is.
2. Havenspoorlijn in 2008
In 2008 resteert de ombouw van de Havenspoorlijn naar ERTMS en de indienststelling van
25 kV. In bijgevoegde VGR is de Havenspoorlijn als risicopunt gemeld omdat de
voorgenomen ombouwwerkzaamheden uitgaan van één lange buitendienststelling waarin
het beveiligingssysteem van de complete Havenspoorlijn door middel van één
"big bang" omgebouwd wordt naar het nieuwe systeem met ERTMS level-2. Na deze
omschakeling kan niet meer teruggevallen worden op het huidige ATB systeem. Zoals in
eerdergenoemde brief van 13 februari 2007 aan uw Kamer gemeld, was de planning om
ERTMS op 1 april 2008 in gebruik te nemen en 25 kV in juli 2008.
De afgelopen tijd heeft ProRail het implementatieplan voor ERTMS level 2 en 25 kV op de
Havenspoorlijn tegen het licht gehouden. In een brief van 13 juli heeft ProRail mij
geïnformeerd dat de volgende, recente ervaringen hebben geleid tot heroverweging van
dit "big bang" scenario":
Ervaringen in het buitenland
· In de periode 2006-2007 is het spoortraject Mattstetten-Rothrist door SBB en Alstom
in gebruik genomen. Om risico's zoveel als mogelijk te vermijden, is daarbij gekozen
voor een gefaseerde ingebruikname met een fall-back-systeem. Deze aanloopfase
---
heeft vele maanden geduurd en veel kinderziektes moesten verholpen worden. Van
belang is bovendien te realiseren dat het spoortraject Mattstetten-Rothrist minder
complex is dan de Havenspoorlijn.
Ervaringen binnenland
· De ERTMS spoorprojecten op de A15-tracé, de Utrechtboog, Amsterdam-Utrecht en
de HSL leren dat vertragingen bij leveranciers veelal optreden en dat het treinverkeer
veel last heeft van buitendienststellingen.
· Een gebruiksperiode van zo'n zes maanden in de nieuwe dienstregeling met zo
volledig mogelijke functionaliteit op het A 15 tracé is minimaal nodig als ervaringeis
om met voldoende mate van betrouwbaarheid de Havenspoorlijn te kunnen omzetten
naar ERTMS en 25 kV.
· Er is geen alternatieve route voor de havenspoorlijn en in het vigerende plan geen
terugval optie, terwijl het goederenvervoer op de Havenspoorlijn in de afgelopen jaren
sterker is gegroeid dan was aangenomen.
Deze inzichten hebben ProRail geleerd dat de kans aanzienlijk is dat risico's (zoals
operationele storingen, lange buitendienststellingen, extra kosten) zich ook daadwerkelijk
bij het "big bang scenario" zullen manifesteren. ProRail neemt deze ervaringen terecht
serieus en adviseert dan ook de Havenspoorlijn niet in één keer om te zetten naar level 2.
In plaats daarvan stelt ProRail voor de Havenspoorlijn in gebruik te nemen met ERTMS
level-1 en kort daarna 25 kV aan te zetten. Dit past binnen het Functionele Programma
van Eisen van de Havenspoorlijn en wordt door exploitant Keyrail en de vervoerders
onderschreven. Het besluit om al dan niet naar level 2 te migreren kan later genomen
worden in samenhang met de nog te nemen investeringsbeslissing voor de twee eilanden1
op de Betuweroute. De migratie van de Havenspoorlijn naar ERTMS level 1 is beduidend
minder risicovol omdat tijdens de bouw de bestaande beveiliging ATB als terugval optie
beschikbaar blijft.
Op 13 september 2007 heb ik het advies voor implementatie van ERTMS-1 van ProRail
ontvangen. Ik ben voornemens om de aanleg van ERTMS en 25 kV op de Havenspoorlijn
conform het voorstel te realiseren, waarbij het feitelijke omschakelmoment nog nader
bepaald zal worden. Ik vind het verstandig om de nieuwe systemen op de Havenspoorlijn
zo spoedig mogelijk én ook met zo min mogelijk risico op storingen in gebruik te nemen.
De bereikbaarheid van de Rotterdamse haven mag niet op het spel gezet worden door de
werkzaamheden. Voor de exploitatie is het wenselijk dat elektrische locomotieven op de
gehele Betuweroute, inclusief de Havenspoorlijn, gebruik kunnen maken van 25 kV op de
bovenleiding. Het implementatieplan met ERTMS Level 1 maakt het bovendien mogelijk
dat 25 kV nog in 2008 operationeel kan zijn en sluit aan bij mijn wens om elektrische
rijden over de Betuweroute te stimuleren (zoals toegezegd aan uw Kamer in het VAO van
26 april 2007).
1 Als eerste stap in het nationale implementatieplan is de aanleg van ERTMS op de
bestaande ATB trajecten te Zevenaar en Kijfhoek in 2012 voorzien.
---
Teneinde vertraging zoveel als mogelijk te voorkomen heb ik ProRail toestemming
gegeven te beginnen met de voorbereidende ingenieurswerkzaamheden voor de oplossing
met ERTMS level 1. De kosten van de voorgestelde aanpak bedragen ca. 14 mln. meer
dan het vigerende plan. Hiermee worden grotere financiële risico's en het risico op uitval
van de Havenspoorlijn bij migratie naar ERTMS ondervangen. Het huidige projectbudget
voor de aanleg van de Betuweroute is ontoereikend voor de uitvoering van de benodigde
werkzaamheden aan de Havenspoorlijn. Derhalve verzoek ik uw Kamer in te stemmen met
een onttrekking van 14 mln. aan de risicoreservering.
Het moment waarop in 2008 ERTMS op de havenspoorlijn in bedrijf komt, zal door Keyrail
en ProRail in nauw overleg met de vervoerders afgestemd worden. Omdat naast de
technische werkzaamheden ook weer sprake zal zijn van een brede logistieke inpassing
inclusief mogelijke testen van locomotieven, aanvullende opleidingen van machinisten en
rangeerders, ben ik in overleg met betrokkenen over de meest effectieve aansturingwijze
van het project.
Hoogachtend,
DE MINISTER VAN VERKEER EN WATERSTAAT,
Camiel Eurlings
---
Bijlage 2
Kostenontwikkeling aanleg Betuweroute
Jaar Budget Opmerking
(miljoen Euro)
(PKB deel 1) 1992 2.235 prijspeil 1992
(PKB deel 3, kabinetsstandpunt) 1993 2.832 prijspeil 1993
Extra inpassingsmaatregelen 1993-1995 720
Loon- en prijspeilstijgingen 1993-1995 192
Tracébesluit / 1e voortgangsrapportage 1996 3.744 prijspeil 1995
(definitief projectbudget)
Loon- en prijspeilstijgingen 1996-2007 797
Saldo overschrijdingen/aanpassingen 122 3% t.o.v. budget 1996
22e voortgangsrapportage 2007 4.663 prijspeil 2007
Prognose eindstand VGR 22 2007 4.700
---
Ministerie van Verkeer en Waterstaat