Gemeente Grootegast
De Koers Verlegd
1. INLEIDING
1.1. Toekomstbeeld: de gemeente Grootegast in 2010
Over pakweg 10 jaar is de gemeente Grootegast, met het gelijknamige dorp als hoofdkern, een van de meest gewilde woonlocaties tussen Groningen en Heerenveen. Woningzoekenden zullen nadrukkelijk de woonlocaties in Grootegast betrekken bij het bepalen van hun keuze. Nieuwkomers en potentiele doorstromers vinden in Grootegast een gevarieerd woningaanbod, met name ook in het hogere marktsegment, in een zeer aantrekkelijke woonomgeving. Vooral jonge gezinnen en mensen die na hun pensionering een definitieve vestigingsplaats zoeken, zien hun wensen in de gemeente Grootegast gerealiseerd.
Als gevolg van de nieuwe snelle Zuiderzee treinverbinding reizen diverse inwoners van Grootegast dagelijks comfortabel naar hun werk in de Randstad. De regio Westerkwartier is mede hierdoor zeer aantrekkelijk als vestigingslocatie voor nieuwe inwoners.
1.2. Het buitengebied
Er is harmonie gecreeerd tussen wonen, werken en natuur. Het kenmerkende kleinschalige coulissen landschap, waaraan het gebied een belangrijk deel van zijn schoonheid ontleent, is behouden gebleven en, waar mogelijk, hersteld.
In nauwe samenwerking met onder meer provincie, staatsbosbeheer en plaatselijk particulier initiatief zijn, in samenhang met de ecologische hoofd structuur (EHS) nieuwe natuurgebieden tot stand gebracht.
Er zijn goede afspraken gemaakt tussen gemeentebestuur en agrarische belangenorganisaties over de inrichting van de gemeente. Daarbij zijn gebieden met een agrarische kernfunctie benoemd, alsook gebieden met de kernfuncties "natuur en recreatie" en "wonen".
Tevens is met agrarische organisaties een symbiose tot stand gebracht tussen de agrarische-, de natuur- en recreatieve sector en is het buitengebied goed toegankelijk voor wandelaars (wandel en "struunpaden") en fietsers (fietspaden en mountainbike routes). Tal van creatieve oplossingen zijn bedacht om de agrarische sector functies te bieden als "drager" van recreatieve ontwikkelingen en (in delen van de gemeente) voor een bedrijfsvoering in relatie tot natuurontwikkeling. Veel initiatieven zijn tot ontwikkeling gebracht op het terrein van extensieve en ecologische bedrijfsvoering.
Vrijkomende agrarische gebouwen vormen aantrekkelijke objecten voor nieuwe bewoners en voor, in het landschap passende, kleinschalige bedrijfsuitoefening.
In Opende-Zuid hebben de miljoenen investeringen bij Strandheem in de (dag)recreatie gediend als katalysator voor diverse activiteiten op dat terrein door het particulier initiatief. Het gebied rond Strandheem heeft zich daardoor ontwikkeld tot een toeristische trekpleister van boven-regionale betekenis.
Tussen Grootegast en Lutjegast is het natuurgebied "Molenpolder" ontwikkeld; een eldorado voor vogelliefhebbers, wandelaars en fietsers.
Aan de noordzijde van dit gebied liggen het Abel Tasman Huis (dat onderdak biedt aan het Abel Tasman Kabinet, een expositieruimte/galerie en een theeschenkerij), de Abel Tasman Tuin en de blootgelegde fundamenten van de Rikkerda Borg. Aan de oostzijde de fraaie watermolen "De Eendracht".
Het gemeentebestuur heeft na realisatie van het industrieterrein aan De Scheiding en het kleinschalige bedrijvenpark Sebaldeburen afgezien van nieuwe industrielocaties. Plannen van lokale ondernemers worden actief ondersteund, maar overigens ondersteunt de gemeente Grootegast de industriÙle ambities van de regiogemeenten. Bedrijfsactiviteiten zijn in hoofdzaak beperkt tot locaties langs de hoofdwegen.
1.3. De dorpen
De dorpen in de gemeente varen wel bij de bovengenoemde situatie en hebben zich in 2010 ontwikkeld tot zeer gewilde woonlocaties.
Door intensieve samenwerking tussen onder meer gemeentebestuur, woningcorporaties en particuliere investeerders is de woonkwaliteit van de dorpen en de diversiteit van het woningaanbod sterk toegenomen.
Er wordt intensief aandacht geschonken aan optimalisering van het fysieke woonklimaat en het sociaal-culturele leven in ieder dorp. De verenigingen voor plaatselijk belang/ dorpsbelangen vervullen hierbij een belangrijke functie; niet alleen als gesprekspartner van het gemeentebestuur maar ook als aandrager van nieuwe ideeen. De cultuur en de historie van het gebied vormen hierbij een belangrijk orientatiepunt.
Het dorp Grootegast heeft zich ontwikkeld tot hoofdkern met een aantal hoogwaardige centrumvoorzieningen, waaronder:
- Een verkeersveilig, goed bereikbaar en drempelvrij winkelgebied, in het centrum van het dorp waar alle dagelijkse levensbehoeften rijk geschakeerd verkrijgbaar zijn en dat, op dat niveau, qua aantrekkingskracht kan concurreren met alle kernen in een straal van 15 kilometer.
- In hetzelfde centrum een prachtig wandelpark De Notoaristuun dat overgaat in het autovrije natuurgebied Molenpolder.
- Een goed geoutilleerd gezondheidscentrum waarin alle basisdisciplines samenwerken.
- Een dependance van een brede scholengemeenschap met alle onderwijsmogelijkheden voor de onderbouw.
SAMENVATTING.
De gemeente Grootegast heeft het potentieel om zich de komende jaren te ontwikkelen tot een bijzonder aantrekkelijke woongemeente. Met prachtige natuurgebieden, een aaneengesloten netwerk van wandel- en fietspaden, met snelle verbindingen naar nabij gelegen boeiende stedelijke gebieden.
Een gemeente waarin comfortabel en veilig kan worden gewoond met goede voorzieningen, zoals winkels, scholen en medische zorg. Een gemeente met een duidelijke kern die door mooie dorpen wordt omgeven. Een gemeente met een naam die, voor inwoners en bezoekers, een prettige klank heeft.
2. PROBLEEMSTELLING
2.1. Inleiding
Diverse ontwikkelingen, zowel binnen de gemeente als in haar omgeving, dwingen tot een analyse van de huidige positie en het formuleren van een visie op de toekomst. Aan het begin van een nieuw millennium staat de gemeente Grootegast op een belangrijk punt van haar bestaan. Wat is de gemeente Grootegast nu en wat wil ze worden? Feitelijk praten we hier over de keuze van een nieuwe identiteit.
Met identiteit wordt in dit kader het karakteristieke van de gemeente bedoeld; het beeld dat de gemeente uitstraalt naar de toeschouwer. Zoals Zandvoort een typische toeristische gemeente is of Heerenveen een industriële gemeente.
Maar het beeld kan ook worden ingekleurd door de geografische ligging (havengemeente, grens-gemeente), de bevolkingssamenstelling (multi-culturele gemeente) of geloofsovertuiging, enz.
Zo kon de identiteit van de gemeente Grootegast tot voor kort worden beschreven als: "een landelijke, overwegend agrarische gemeente".
Bij de bepaling van een toekomstvisie moet fundamenteel worden nagedacht over de volgende vragen:
_ Wat is de historie van de gemeente?
_ Wat is Grootegast nu?
_ Wat is de gewenste toekomst?
_ Hoe kan het gewenste toekomstbeeld worden gerealiseerd?
_ Hoe kunnen alle ontwikkelingen worden geregisseerd ?
Voorbeeld van een dergelijk proces vinden we aan de oostkant van onze provincie waar met de "Blauwe Stad" een hele regio in een volstrekt nieuwe richting wordt ontwikkeld met een daarbij behorende nieuwe infrastructuur.
Op bescheiden schaal is zo'n ontwikkeling ook mogelijk, zelfs noodzakelijk, in de gemeente Grootegast. Feitelijk is het proces van verandering in wezen al volop in gang, maar dat proces moet vanaf nu zorgvuldig worden gestuurd, begeleid en worden voorzien van een kapstok: een Masterplan, waarin het beeld van de toekomstige gemeente Grootegast helder wordt gedefinieerd en waar alle uitwerkingsplannen aan kunnen worden getoetst.
2.2. Probleemstelling
Als we de gemeente Grootegast van jaar tot jaar bekijken, zien we de gemeente in hoog tempo van karakter veranderen. Daaraan liggen veel oorzaken ten grondslag, waaronder:
1. Een scala van activiteiten op het terrein van natuurontwikkeling. Voorbeelden: Jilt Dijksheide, Kornhorn-Zuid, Kolonelspark, dorpsbosjes.
2. Grootschalige activiteiten en investeringen op het gebied van recreatie, met name dagrecreatie, in Opende (omgeving Strandheem). Daarnaast worden in de gehele gemeente nieuwe fiets- en wandelpaden aangelegd.
In het buitengebied van de gemeente vinden belangrijke autonome ontwikkelingen plaats. De agrarische sector is, ook in Grootegast, sterk in beweging. Gedwongen door wet- en regelgeving en economische ontwikkelingen zoeken agrarische ondernemers steeds nieuwe wegen om hun bedrijfsvoering tot winst te leiden. Activiteiten die soms door de gemeente worden ondersteund, maar die soms ook keihard botsen met andere ontwikkelingen, met name als het gaat om schaalvergroting en intensieve bedrijfsvoering.
Tegelijkertijd ontstaat steeds meer belangstelling "van buitenaf" voor het wonen in het buitengebied. Vrijkomende huizen en boerderijen worden, vaak met aanzienlijke investeringen, verbouwd en krijgen nieuwe, veelal kapitaalkrachtige bewoners. Deze ontwikkeling vindt overigens ook al geruime tijd binnen de kleinere dorpskernen plaats.
De aantrekkingskracht van het buitengebied en de kleine kernen is de laatste jaren sterk toegenomen. De "nieuwe buren" brengen nieuwe wensen en nieuwe invloeden in het gebied.
De aantrekkingskracht van het Westerkwartier zal in de toekomst naar verwachting extra sterk groeien door de komst van de Zuiderzee-spoorlijn, waarmee de Randstad als het ware onder handbereik komt.
Het gemeentebestuur is zich bewust van deze ontwikkelingen en geeft aan een aantal actief vorm door:
1. het actualiseren en het maken van nieuwe bestemmingsplannen;
2. de planontwikkeling Strandheem;
3. activiteiten van de Werkgroep Grootegast 2010;
4. de recent ontwikkelde gebiedsvisie Marum/Grootegast.
Hoewel er dus veel gebeurt, valt te constateren dat er tot voor kort geen sprake was van een gewenste ontwikkeling omdat het kan leiden tot conflicterende ontwikkelingen in de gemeente. Ook kunnen bepaalde ontwikkelingen onevenredig veel aandacht krijgen, terwijl andere tussen wal en schip geraken of zelfs geen prioriteit krijgen. Er ontstaat het risico van een "schurende" beleidsontwikkeling en daarmee van een frustrerend, reactief proces. Bij onvoldoende samenhang zal het bovendien niet mogelijk zijn om op basis van win-win situaties een hoger rendement te realiseren.
Hier mag de noodzaak van een doordacht vormgegeven en democratisch vastgesteld masterplan uit blijken: een toekomstbeeld vastgelegd in een nieuwe identiteit voor de gemeente Grootegast.
2.3. Meedrijven of koers bepalen?
Er zijn dus belangrijke redenen om juist nu na te denken over de toekomst van onze gemeente.
De gemeente Grootegast is met haar ruim 8.800 hectare (veel) te klein om alle ambities die binnen haar grondgebied bestaan ongeremd na te (doen) streven.
De spanningen die er nu al bestaan met betrekking tot wonen, natuurontwikkeling, agrarische bedrijfsvoering, waterbeheersing, recreatie enz. zullen steeds groter worden als de lokale overheid niet een duidelijke beleidskoers uitzet. Het is bovendien een taak van de gemeente om een richtinggevend kader te formuleren.
2.4. Kwaliteitsslag
Er is nog een reden om actief koers te bepalen.
De gemeente Grootegast kan een kwaliteitsslag maken, waarbij burgemeester en wethouders willen inzetten op twee hoofdpijlers van beleid:
* Het ontwikkelen van de woonkwaliteit van de gemeente.
* Het beschermen en waar mogelijk herstellen van de landschappelijke waarden. Als spin-off van dit beleid het toegankelijk maken van het gebied voor de inwoners en het creeren van randvoorwaarden op het gebied van dagrecreatie en kortverblijf recreatie.
Om dit te bereiken zal de gemeente invloed moeten uitoefenen op een aantal, tot dusver deels autonome ontwikkelingen. Ook de provinciale overheid vraagt, terecht, om integrale gemeentelijke planontwikkeling. Opmerkelijk is in dit verband, dat de provinciale overheid in de Regiovisie 2030 geen richtinggevend beleid heeft geformuleerd voor het gebied van de gemeenten Grootegast en Marum. Reden voor beide gemeenten tot het ontwikkelen van een eigen gebiedsvisie Marum/Grootegast.
Zoals hiervoor al aangegeven is het pas mogelijk om tot integraal beleid te komen als eerst wordt vastgesteld wie/wat je bent, om vervolgens vast te stellen (te kiezen) wie/wat je wilt worden.
Als de huidige zowel als de gewenste identiteit is bepaald, is een vitale eerste stap gezet. Vervolgens kunnen alle facetten van het gemeentelijke beleid op de nieuwe doelstelling worden gelijkgericht.
2.5. De uitdaging
De uitdaging is:
1. Definieer het huidige zowel als het in de toekomst gewenste beeld van de gemeente. Houd bij dat laatste rekening met het vigerende landelijke en provinciale beleid en kies voor logische en realiseerbare plannen.
2. Toets alle ontwikkelingen in het gebied aan het gewenste toekomstbeeld. Krijg greep op die ontwikkelingen en vorm ze in de gewenste richting.
3. Benoem de spanningsvelden open en transparant en zet in op het vinden van oplossingen in samenwerking en samenspraak met de belanghebbenden.
4. Ontwikkel met de genoemde belanghebbenden waar mogelijk nieuw beleid en goede compromissen.
Inzet van het voorliggende proces is dan ook nadrukkelijk dat burgemeester en wethouders van Grootegast met alle belanghebbenden in de gemeente van gedachten willen wisselen over de toekomst van de gemeente Grootegast. Zij willen dit doen op basis van deze discussienota, waarin zij hun visie hebben geformuleerd.
Samenvatting:
De gemeente Grootegast verandert van karakter. Tot nu toe gebeurt dit min of meer als vanzelf. Meer natuur, meer recreatie, nieuwe bewoners in het buitengebied. En een veranderende rol voor de agrarische sector.
Al die veranderingen lijken tot nu toe een eigen leven te leiden. Maar is dat ook zo? Op welke manier geven we sturing aan al die processen? Op welke manier regisseert het gemeentebestuur alle ontwikkelingen?
Een ding is duidelijk. In onze kleine gemeente kunnen niet alle wensen en ambities tot ontwikkeling worden gebracht. Er is goede sturing nodig, op basis van een integraal beleidsplan. Hier ligt de verantwoordelijkheid bij het gemeentebestuur.
Alle belanghebbenden in de gemeente worden uitgenodigd om over dit integraal beleidsplan mee te denken en te praten.
3. ANALYSE
3.1. Het verleden
(Beschreven vanuit het perspectief van de voormalige gemeente Grootegast, maar in regionaal perspectief geplaatst)
De gemeente Grootegast was tot ver in de 20e eeuw een van de armste gemeenten van Nederland. Er was, na het basisonderwijs, vaak weinig scholing. De werkgelegenheid was zeer beperkt, er heerste forse werkloosheid. Veel agrarische bedrijven waren kleinschalig en de bedrijfsvoering marginaal.
Deze historie kan nog duidelijk worden "gelezen" in de bebouwing van dorpen en buitengebied.
Er was relatief weinig contact buiten de directe regio en, mede daardoor, een sterk naar binnen gerichte samenleving. Invloeden "van buiten" werden vaak met grote terughoudendheid beoordeeld.
De eigen mogelijkheden werden laag ingeschat, er was sprake van weinig zelfvertrouwen: "Hier kan toch nooit iets".
(Voor meer achtergrondinformatie wordt verwezen naar de archieven van deze gemeente en, bijvoorbeeld naar het boekwerkje "Jeugdherinneringen van Jelle Dam". Eveneens lezenswaardig is het boek Polderliefde van Sietze van der Hoek, dat een goede beschrijving geeft van het dagelijks reilen en zeilen in Grootegast in de 19e en 20e eeuw).
Daarnaast is in onze gemeente zeer lang sprake geweest van een sterk verzuilde samenleving. De effecten van deze sociale, economische en culturele achtergrond zijn tot in de 70er en 80er jaren van de vorige eeuw merkbaar gebleven.
Een complicatie voor de lokale bestuurders in die tijd was een sterk "eigen-dorp"-gerichte belangstelling, hetgeen vaak leidde tot een versnippering van beleid.
Het toenmalige gemeentebestuur heeft in de 70er en 80er jaren veel geinvesteerd in activiteiten als opbouwwerk, welzijnswerk, opleiding en scholing. Dit leidde, overigens slechts stap voor stap, tot veranderingen in denken en samenwerken.
Overigens werd ook in die tijd, met name in Westerkwartierverband, met ambitie naar de toekomst gekeken. Op lokaal niveau echter werd veelal ad hoc geopereerd.
Vanuit het bovengenoemd perspectief kan het samengaan van de gemeente Grootegast met de gemeente Oldekerk in 1990 bestuurlijk gezien anno 2001 als een positieve impuls worden beschouwd. Bestaande verhoudingen werden door elkaar geschud, oude vanzelfsprekendheden opnieuw ter discussie gesteld.
Alhoewel dit destijds niet direct herkenbaar was kan thans worden geconstateerd dat de bestuurlijke discussies in de nieuwe gemeente Grootegast in ieder geval hebben geleid tot een nieuwe, meer zakelijke bestuurscultuur.
Tegelijkertijd werden de laatste 10 jaren in de gemeente de volgende ontwikkelingen merkbaar:
* de effecten van de inspanningen van gemeente en provincie in het kader van het plattelandsbeleid met name op het terrein van recreatie en toerisme;
* de activiteiten van Staatsbosbeheer op het gebied van natuurontwikkeling;
* de vele veranderingen binnen de agrarische sector;
* de toenemende belangstelling voor de gemeente (buitengebied en dorpen) als woongebied;
* een toenemende ambitie van het gemeentebestuur hoogwaardige bestemmingsplannen te ontwikkelen;
* meer financiele armslag ten gevolge van een zich verbeterende economische conjunctuur;
* als gevolg van het bovenstaande: een toenemend zelfbewustzijn, inzicht en erkenning van de schoonheid van de regio en van het potentieel van de gemeente.
3.2. Het heden
De gemeente Grootegast bevindt zich thans in een situatie van transformatie en, tegelijkertijd, van koersbepaling.
Anno 2001 is Grootegast van alles iets: een beetje woongemeente, een beetje winkelgemeente, een beetje agrarische gemeente, een beetje natuurgemeente en een beetje recreatiegemeente.
Het besef groeit dat Grootegast in een fraaie omgeving is gelegen -waar in toenemende mate in wordt geinvesteerd, en dat zij zich mag verheugen in toenemende belangstelling van potentiele bewoners en investeerders.
Een constatering is, dat de infrastructuur van de gemeente nog een aantal minder gewenste kenmerken vertoont van haar verleden. Met name de "aankleding" van de dorpen en de diversiteit van het woningaanbod vallen nog sterk te verbeteren.
Een beetje "van alles iets" draagt het risico een beetje "van alles niets". Het gemeentebestuur kiest er voor het "van alles iets" niet tot uitgangspunt van beleid te maken. En dat betekent: keuzes maken.
Op dit moment doemen de volgende twee spanningsvelden op:
* Agrarische belangen versus natuur, recreatie en wonen.
* De ontwikkeling van een kernplaats binnen de gemeente versus gelijkschakeling van de hoofddorpen.
Als interessant voorbeeld van het eerstgenoemde spanningsveld kunnen de ontwikkelingen in het buitengebied van de gemeente worden genoemd.
Zoals in de inleiding aangegeven wijzigt het buitengebied in hoog tempo van karakter. Boerderij na boerderij, huis na huis, verandert van eigenaar. Nieuwe kapitaalkrachtige inwoners stromen het gebied in, evenals nieuwe vormen van niet agrarische, kleinschalige bedrijvigheid.
Van gemeentelijke zijde wordt deze ontwikkeling positief gewaardeerd, mede in het financiele belang van agrariers die hun bedrijf willen beeindigen.
Deze ontwikkeling gaat gepaard met een belangrijke mentaliteitswijziging. De tolerantie voor de agrarische bedrijfsvoering die in het gebied zelf altijd als vanzelfsprekend gold, neemt af.
Vaak zijn de "nieuwe buren" in het buitengebied niet ge´nteresseerd in agrarische bedrijfsvoering en voeren zij verweer tegen effecten van agrarische bedrijfsvoering die zij als ongewenst beschouwen.
Overigens wordt dit niet louter lokaal bepaald. De gewijzigde positie van de landbouw in ons land sluit hierbij aan.
Ook ontstaan er veranderingen in de inrichting van het buitengebied. Naarmate deze ontwikkelingen zich voortzetten komt de noodzaak van een helder geformuleerde gemeentelijke positiebepaling steeds nadrukkelijker in beeld.
3.3. De toekomst
De contouren van de nieuwe gemeente Grootegast zijn in feite al goed waar te nemen. Op basis van de geschetste beleidsplannen (zie o.m. collegeprogramma 1998-2002), maar ook op basis van diverse autonome ontwikkelingen wordt het beeld helder: Grootegast ontwikkelt zich als woongemeente.
Het is inmiddels als een volstrekt logisch proces te definieren dat de betrokken overheden en organisaties zelf mede vormgeven door een diversiteit van beleidsmaatregelen op het gebied van met name natuur, recreatie, landbouw, en de dorps- en wijkinrichting.
Van belang zijn in dit kader tevens feitelijke omstandigheden, maar ook ontwikkelingen die niet lokaal bepaald zijn, maar in het kader van regionale/provinciale en nationale besluitvorming reeds van (grote) invloed zijn of zullen worden op de toekomstige positie van de gemeente Grootegast.
Hierbij valt te denken aan de ligging van de gemeente in het natuurrijke Westerkwartier, de nabije aanwezigheid van stedelijke gebieden, ligging aan de A7 en de komst van een snelle treinverbinding met de Randstad.
Samenvatting:
Vanuit historisch perspectief is te zien hoe groot de stap is die in dit deel van het Westerkwartier is gemaakt.
Vroeger ondergewaardeerd, ook door de inwoners zelf, worden we ons bewust van de meerwaarde van onze omgeving en van de mogelijkheden die de huidige economische situatie onze gemeente biedt.
De samenvoeging van de voormalige gemeenten Oldekerk en Grootegast heeft een positieve impuls en nieuwe daadkracht gegeven aan de gemeentelijke bestuurscultuur.
Daarnaast wordt duidelijke welke invloed de veranderingen in de agrarische wereld op het woon- en werkklimaat in onze gemeente hebben. Deze ontwikkelingen, gecombineerd met de externe invloeden maakt het voor de gemeente Grootegast noodzakelijk om keuzes te maken.
4. DE CONCLUSIE
Zoals gezegd, de ambitie reikt ver. De gemeente Grootegast zal een kwaliteitsslag moeten maken. De feitelijke omstandigheden en in- en externe ontwikkelingen, zoals in het vorige hoofdstuk beschreven, bieden daartoe de mogelijkheden. De harmonie tussen wonen en landschap is de schat van Grootegast. En daar ligt dan ook de keuze: Grootegast als woongemeente, maar dan wel een bijzondere woongemeente. Of, zoals het in de samenvatting van het eerste hoofdstuk vanuit visionair perspectief is omschreven:
"De gemeente Grootegast heeft het potentieel om zich de komende jaren te ontwikkelen tot een bijzonder aantrekkelijke woongemeente. Met prachtige natuurgebieden, een aaneengesloten netwerk van wandel- en fietspaden, met snelle verbindingen naar nabij gelegen boeiende stedelijke gebieden.
Een gemeente waarin comfortabel en veilig kan worden gewoond met goede voorzieningen, zoals winkels, scholen en medische zorg. Een gemeente met een duidelijke kern die door mooie dorpen wordt omgeven. Een gemeente die, ook voor hen die er niet wonen, een prettige naam heeft".
Het bijzondere is, dat dit geschetste toekomstbeeld van de gemeente Grootegast betrekkelijk eenvoudig is te realiseren, zonder ingrijpende of "wezensvreemde" maatregelen.
Dit toekomstbeeld past binnen een natuurlijke ontwikkeling van de regio Westerkwartier en bij de toekomstvisie van de provincie, en is te verwezenlijken door de diverse ontwikkelingen zorgvuldig te regisseren. Door het creeren van samenhang en ordening van beleid. Door het onderkennen (of erkennen?) en apprecieren, dat er een relatie ligt tussen beleid in Oldekerk/Niekerk, beleid in Grootegast en beleid in Opende.
Het is tijd voor een nieuwe grote stap, ditmaal nadrukkelijk gepland: Grootegast wordt (door)ontwikkeld tot een aantrekkelijke woongemeente. Het landschap is daarbij een belangrijke gemeenschappelijke drager.
5. DE UITWERKING
5.1. De veranderingen
1. Grootegast verandert van een agrarische gemeente in een woongemeente. De agrarische bedrijfstak blijft zeer belangrijk voor onze gemeente maar de prioriteitsstelling in relatie tot wonen, natuur en recreatie wijzigt.
2. Dorpsgericht denken, wordt Gemeentegericht denken. Daarin ligt een belangrijke meerwaarde. De dorpen zijn niet elkaars concurrenten maar vormen gezamenlijk een kwalitatief hoogwaardige gemeente, waarvan de aantrekkingskracht in belangrijke mate wordt bepaald door het natuurrijke buitengebied. De gemeente Grootegast wordt voortaan in de politieke prioriteitsstelling als een geheel beschouwd en niet meer als een verzameling kernen, die elk een eigen onderscheidende positie of status hebben. Dit vanuit de meerwaarde: 1 + 1 = 3.
3. Een centrale kern. Voor de herkenbaarheid en profilering is het van eminent belang dat de gemeente een herkenbaar centraal ontmoetingspunt/winkelcentrum in de gemeente krijgt. Een centrum waarin de dagelijkse levensbehoeften gemakkelijk bereikbaar en verkrijgbaar zijn en waarin de nieuwe identiteit van de gemeente wordt weerspiegeld. Het dorp Grootegast heeft het potentieel deze rol te vervullen.
4. Omvorming van een zwakke naar een sterke zelfdragende sociaal/economische structuur.
Voorkomen moet worden, dat bij de eerste de beste economische teruggang de koopkracht in onze gemeente als eerste daalt en de werkloosheid als eerste stijgt, waardoor ook de plaatselijke middenstand als eerste klappen oploopt.
De bestaande koopkracht in de gemeente behouden en tevens op zoek gaan naar nieuwe, goed opgeleide, kapitaalkrachtige inwoners. Belangrijke doelgroepen: gezinnen met schoolgaande kinderen en "jongere ouderen".
5. Creeren van een divers woningaanbod. In de komende jaren dient een specifiek aanbod aan woningen in een hoog segment van de markt worden gezet dat in belangrijke mate is gericht op de onder punt d. genoemde doelgroepen.
Tegelijkertijd vindt een upgrading plaats van de bestaande woningvoorraad. De inrichting van de wijken (openbare ruimte en groen) krijgt een hoogwaardig aanzien.
In het buitengebied van de gemeente wordt, op een klein aantal zorgvuldig geselecteerde locaties, invulling gegeven aan het "buurtschap-wonen".
5.2. Toelichting
5.2.1. Van agrarische gemeente naar woongemeente
In het geschetste toekomstperspectief moeten de agrarische belangen zorgvuldig worden afgewogen.
De huidige beleidsplannen hebben belangrijke gevolgen voor de agrarische sector. In bepaalde gebieden in de gemeente zal de agrarische sector, zeker als het gaat om schaalvergroting en intensivering, niet langer het primaat krijgen.
Van gemeentelijke zijde zal een grote inspanning worden verricht om de individuele agrariers en de hen vertegenwoordigende organisaties er van te overtuigen dat de agrarische belangen binnen de gemeente Grootegast niet los gezien kunnen worden van belangen op de terreinen van wonen, natuurontwikkeling en recreatie. De toekomst ligt in samenwerking.
Onderzoek moet plaatsvinden hoe agrariers in de gemeente zich (verder) kunnen ontwikkelen op het gebied van landschapsbeheer, recreatie en vormen van extensieve en ecologische bedrijfsvoering. Nieuwe wegen inslaan.
De agrarische belangenorganisaties hebben hier een belangrijke rol te vervullen.
Zij moeten hun leden er van overtuigen dat het streven naar symbiose tussen de diverse functies in het gebied een betere optie is, dan het eenzijdig verdedigen van de agrarische belangen.
Van de overheid mag een open oog en oor worden verwacht voor een gezonde bedrijfsvoering binnen de agrarische sector. Daar ligt ook een taak van de gemeentelijke overheid.
5.2.2. Van dorpsgericht denken naar gemeentegericht denken
Tot de dag van vandaag "hebben" de dorpen in de gemeente Grootegast weinig met elkaar. In het verleden zagen zij elkaar vaak als concurrent. Met argusogen werd toegezien op het verdelen van de schaarse middelen.
Het perspectief kan sterk wijzigen door de bewustwording dat de waarde van de dorpen -en daarin de waarde van particulier bezit- soms meer wordt bepaald door de aanwezigheid van bereikbare hoogwaardige centrale voorzieningen, dan door de aanwezigheid van uniforme minder hoogwaardige voorzieningen in ieder dorp.
Uiteraard blijft het gemeentelijke streven er op gericht dat ieder dorp in de gemeente voldoet aan de criteria "volledig of bijna volledig dorp" zoals gedefinieerd in de provinciale nota.
Het is een feit dat de aantrekkingskracht van onze gemeente en de veranderingen in onze gemeente in hoge mate worden bepaald door ontwikkelingen in het buitengebied. De ontwikkelingen op het gebied van natuur en recreatie vinden met name daar plaats, evenals de trek van nieuwe inwoners naar dit gebied.
Ruim 25 % van de inwoners van onze gemeente woont buiten de bebouwde kommen.
Het is tijd dat "de gemeente Grootegast" als begrip gaat leven in de hoofden van alle inwoners.
Het is daarom van belang dat dit onderwerp hoog op de agenda komt van de diverse Verenigingen voor plaatselijk belang. Alhoewel bij deze verenigingen, vanzelfsprekend, het dorpsbelang centraal staat, mag van hen worden gevraagd ook mee te denken in de belangenafwegingen van de gehele gemeente.
De activiteiten die vanuit de dorpen zelf worden ontwikkeld kunnen daarnaast van grote betekenis zijn voor de gehele gemeente. Voorbeeld hiervan: de ontwikkeling van het gebied tussen het dorp Kornhorn en de Leidijk, die mede tot stand komt door het enthousiasme en de inspanningen van de bewoners van Kornhorn.
Het zijn vaak de inwoners van de dorpen zelf, die het beste weten welke maatregelen in het omliggende gebied de leefbaarheid ten goede komen. Het is dan ook zaak de dorpen blijvend uit te nodigen het voortouw te nemen bij het planmatig ontwikkelen en verfraaien van de dorpen en het aansluitende buitengebied. Vaak kan met kleine maatregelen al heel veel tot stand worden gebracht.
De toenemende belangstelling voor het cultuurhistorisch erfgoed van de dorpen en de regio is een belangrijk aandachtspunt bij de ontwikkeling van het gemeentelijk beleid. Waar mogelijk zal de historische identiteit van het gebied worden teruggehaald en worden vervlochten met het heden en de toekomst.
5.2.3. Het dorp Grootegast, gezichtsbepalende kern
Het dorp Grootegast moet een kern worden met elan, passend binnen de schaal van de gemeente en de ligging in de regio.
Als logische uitwerking van bovenstaande gedachtegang willen burgemeester en wethouders Grootegast ontwikkelen tot herkenbaar centrum van de gemeente.
Een gemeente die nadrukkelijk identiteit nastreeft zal ook "smoel" moeten hebben.
Het dorp is qua grootte, ligging, huidige voorzieningen, maar zeker ook qua infrastructurele mogelijkheden de aangewezen kern voor deze functie.
Met Marktplein, Notoaristuun en Hoofdstraat als basis en met de ontwikkeling van het winkelhart en fraaie nieuwbouwwijken als Woldhuysen en Molenpolder, zal het dorp de nieuwe identiteit van de gemeente weerspiegelen.
Een krachtige ontwikkeling van de kern Grootegast zal niet bedreigend zijn voor de overige dorpen in de gemeente.
Een sterke kern zal juist meerwaarde opleveren voor die dorpen, omdat hiermee een nabijgelegen kern wordt gerealiseerd waar voorzieningen beschikbaar zijn die de gemeente als geheel anders zou moeten ontberen. Voorzieningen waar de overige dorpen gezien de kleinschaligheid zelf niet voor in aanmerking zouden komen.
Uiteraard kan de gemeente deze uitwerking niet op eigen kracht realiseren. Veel partijen zullen zich hiervoor moeten inspannen.
Het gemeentebestuur heeft tot taak het regisseren van de plannen en het motiveren en enthousiasmeren van alle partijen, waarbij het evident is dat er tevens een gezamenlijke verantwoordelijkheid ligt vanuit de betrokkenheid van die partijen bij de gemeente Grootegast.
5.2.4. Van zwakke sociale en economische structuur naar krachtige structuur
Het begrip woongemeente betekent een nadrukkelijke en structurele aandacht voor het welbevinden van alle inwoners. De laatste jaren worden steeds meer bouwstenen aangedragen voor een gemeentelijk welzijnsbeleid, waarbij de belanghebbenden actief worden betrokken. Momenteel zijn in de gemeente 10 werkgroepen (adviesorganen) actief, die gezamenlijk alle onderdelen van het gemeentelijk welzijnsbeleid omvatten. Wat nog ontbreekt is een goede samenhang tussen alle plannen en adviezen. Maar de ingezette koers is een goede.
Daarnaast is er nu een unieke mogelijkheid om de economische spankracht van de gemeente te vergroten. Die mogelijkheid moet worden aangegrepen en dat kan op diverse manieren.
Om diverse logische redenen is afgezien van beleid op het terrein van grootschalige werkgelegenheid. De gemeente Grootegast kan wel goed dienen als basis voor een diversiteit van kleinschalige, schone bedrijvigheid. Met name in het buitengebied kan hiervoor ruimte ontstaan in vrijkomende agrarische gebouwen.
Het kleinschalig toerisme is een potentiele groeimarkt, evenals de gezondheidssector. Mogelijk is er ruimte voor enkele zogenaamde "zorgboerderijen". De gemeente moet zich op dit terrein dan ook sterk profileren.
Meest essentieel is echter de potentie die Grootegast vanuit het begrip woongemeente kan bieden ten behoeve van het economische draagvlak. Grootegast zal vanuit deze inzet meer economisch krachtige inwoners werven en de eigen, meer draagkrachtige inwoners voor de gemeente behouden, door, simpelweg, aantrekkelijk(er) te worden voor de eerder genoemde doelgroepen.
5.2.5. Van eenzijdig woningaanbod naar gedifferentieerd woningaanbod
Consequentie van bovenstaande doelstelling (Grootegast als woongemeente) betekent dat Grootegast in staat moet zijn deze rol te vervullen. De voorwaarden om hier aan te voldoen zijn aanwezig, uitgaande van de wensen van de doelgroep.
Grootegast beschikt over:
- veel mooie natuur in de directe omgeving (volop in ontwikkeling)
- ruimte (ruimschoots voorhanden)
- goede voorzieningen
- grote betaalbare bouwkavels
- de mogelijkheid naar eigen inzicht te bouwen (binnen randvoorwaarden geen probleem)
- ruime appartementen met een hoog afwerkingsniveau, op loopafstand van winkels (in de planning opgenomen).
De plannen van de Werkgroep Grootegast 2010 (ter inzage in het gemeentehuis) vormen een uitstekende aanzet tot het creeren van een hoogwaardig dorpsbeeld. De nieuwe bouwplannen, met een divers aanbod, zullen kwaliteit uitstralen.
Met de woningbouwcorporatie Wold en Waard zal worden overlegd op welke manier een upgrading kan worden gerealiseerd van de bestaande woningvoorraad. Wold en Waard kan een zeer belangrijke bijdrage leveren aan de opwaardering van zowel het huur als het koopwoningbestand in onze gemeente en aan de nieuwbouw/"inbreiding" op interessante locaties.
Met relatief eenvoudige middelen valt veel te bereiken op het terrein van dorpsverfraaiing.
Het reeds bestaande overleg met de Verenigingen voor Dorpsbelangen/Plaatselijk Belang hierover wordt geintensiveerd.
5.3. Oldekerk/Niekerk/Faan en Opende: dorpen met hoogwaardige voorzieningen
De dorpen Oldekerk/Niekerk/Faan en Opende vervullen ook in de komende jaren een belangrijke dragende functie voor de gemeente. Het streven is de infrastructuur in stand te houden en voor ieder dorp een specifiek ontwikkelingstraject in te gaan.
5.3.1. Oldekerk/Niekerk/Faan
Deze dorpen vormden tot 1 januari 1990 de zelfstandige gemeente Oldekerk. Dit is goed zichtbaar doordat in Oldekerk/Niekerk/Faan een volledige basis infrastructuur, (winkels, scholen, sportvoorzieningen, medische zorg enz.), aanwezig is.
Het voornemen is, deze structuur volledig in stand te houden, en waar mogelijk, te verbeteren.
Voorbeeld hiervan is het plan de sporthal "De Tremahal" te vergroten.
Ook zal een inspanning worden gedaan om de aantrekkelijkheid van het winkelgebied in Niekerk te vergroten.
Door speciale aandacht voor hoogwaardige woningbouw en door natuurontwikkeling (onder andere aanleg dorpsbos en revitaliseren park Oldekerk) zal de reeds aanwezige aantrekkingskracht van Oldekerk/Niekerk/Faan als woondorp verder worden vergroot.
5.3.2. Opende
Ook in Opende zullen de aanwezige voorzieningen zoveel mogelijk in stand worden gehouden en op belangrijke onderdelen worden versterkt.
Aandacht zal worden besteed aan vernieuwing van de binnensportaccommodatie en aan het aantrekkelijk maken van de locatie Provincialeweg/Drachtsterweg/Verbindingsweg.
Na voltooiing van het bestemmingsplan Topweer zal woningbouw worden ontwikkeld langs de Drachtsterweg. Evenals in Grootegast en Oldekerk/Niekerk/Faan zal de nadruk worden gelegd op hoogwaardige kwaliteit.
De ontwikkelingen bij de recreatieplas Strandheem zijn in de inleiding beschreven.
Ten behoeve van de ondernemingen in het gebied wordt aan De Scheiding een bedrijventerrein voorbereid. Veel aandacht zal uitgaan naar goede inpassing van dit terrein in het landschap.
5.4. Kornhorn, Lutjegast, Doezum en Sebaldeburen: parels in het landschap
Ook in de kleinere dorpen wordt in de komende jaren het accent gelegd op de kwaliteit van het wonen.
In ieder geval wordt er naar gestreefd om het huidige aanbod van basisonderwijs volledig in stand te houden en een acceptabel voorzieningenniveau te blijven stimuleren
Centrale doelstelling voor de komende jaren zal zijn: het zodanig inrichten en verfraaien van de openbare ruimte dat de inwoners (nog meer dan nu) trots zijn op de schoonheid en de woonkwaliteit van hun dorp.
Dit kan door vaak relatief kleine maatregelen gebeuren in het dorps- of straatbeeld: het plaatsen van een zitbank, het inplanten van een "verloren" hoek, het aanleggen van een wandelpad enz.
De initiatieven van de Verenigingen voor Plaatselijk Belang/Dorpsbelangen en de eigen activiteiten van de bewoners zullen hierbij in de komende jaren een zeer belangrijke rol vervullen.
Kornhorn is, zoals eerder gemeld een goed voorbeeld hoe de kwaliteit van een dorp, mede dankzij eigen initiatief kan worden verbeterd.
Eenzelfde ontwikkeling valt waar te nemen in Lutjegast. Dit dorp zal in de komende jaren een kleine metamorfose kunnen ondergaan tengevolge van de ontwikkeling van het natuurgebied "Molenpolder", met daarin het Abel Tasman Huis en prachtige natuurpaden.
Doezum en Sebaldeburen bieden beide goede ontwikkelingsmogelijkheden. Ook Doezum en Sebaldeburen beschikken over fraaie locaties die het verdienen om meer aandacht te krijgen.
6. HOE VERDER
De gemeente Grootegast in het jaar 2010 een zeer gewilde mooie woongemeente?
De kern Grootegast een centrum met elan?
Deze nota laat zien dat een aantal plannen op weg naar die toekomst al in een uitwerkingsstadium verkeert. Andere plannen zijn volop in voorbereiding.
Het belang van een integrale beleidsontwikkeling is in Grootegast onderkend. Ook wordt nadrukkelijk rekening gehouden met de gebiedsontwikkelingen binnen de regio's van het Westerkwartier en Noord-Oost Friesland.
De gemeentelijke beleidsvoornemens zijn mede gebaseerd op het meest actuele planningsinstrumentarium van provincie en Rijk.
Startpunt is een gemotiveerd en ambitieus gemeentebestuur en evenzeer gemotiveerde, ambitieuze en betrokken gesprekspartners die elkaar ontmoeten in discussie over de hoofdlijnen van beleid.
Discussie op basis waarvan het gemeentebestuur de toekomst van de gemeente nader zal vormgeven.
In het hierna volgende hoofdstuk wordt de wijze waarop de communicatie tot stand komt aangegeven.
De koers verleggen: Grootegast op weg naar een nieuwe identiteit.
7. COMMUNICATIE
Zoals hiervoor al duidelijk aangegeven wil het gemeentebestuur een brede discussie voeren over deze toekomstvisie. Het doel van de communicatie over de toekomst van de gemeente Grootegast is meerledig.
Allereerst willen burgemeester en wethouders door middel van deze nota hun visie op de toekomst presenteren aan de inwoners en aan de vertegenwoordigers van de diverse belangenorganisaties in de gemeente, hierna te noemen participanten.
Burgemeester en wethouders willen hun visie daarnaast toetsen. De aard van de communicatie is die vaan informatie uitwisseling en discussie. De inwoners van de gemeente Grootegast worden, evenals de andere gesprekspartners, uitgenodigd hun mening over de nota te geven, zodat het gemeentebestuur deze kan meenemen in de afwegingen ten behoeve van de uiteindelijke besluitvorming.
Burgemeester en wethouders kiezen met de presentatie van deze nota voor een participatieve stijl van beleidsontwikkeling. De deelnemers kunnen desgewenst eigen probleemdefinities en oplossingsrichtingen aandragen. Uiteraard bepaalt het gemeentebestuur in laatste instantie de definitieve beleidskeuzes.
Belangstellende inwoners van de gemeente Grootegast zijn uitgenodigd te reageren middels voorlichting in de plaatselijke pers en op deze gemeentelijke website.
Bij de selectie van de participanten zijn in ieder geval alle groeperingen uitgenodigd die in deze nota zijn genoemd. Zij zijn direct benaderd.
De rol van de participanten is die van adviseur vanuit de eigen specifieke belangenbehartiging.
Van gemeentelijke zijde is de nota toegelicht door de leden van het college van burgemeester en wethouders, bijgestaan door vertegenwoordigers van de ambtelijke organisatie. Zij hebben de nota ter toetsing voorgelegd.
De leden van de gemeenteraad hebben bij het communicatieproces op als toehoorder opgetreden. Hun specifieke rol van eindverantwoordelijke besluitvormers komt in het eindstadium aan de orde wanneer de definitieve voorstellen van burgemeester en wethouders ter behandeling worden voorgelegd in de gemeenteraadsvergadering. Dat is de plaats waar het uiteindelijke politieke debat wordt gevoerd.
Met betrekking tot de openheid van de communicatie kan worden gesteld dat alle onderwerpen binnen de contour van deze nota met iedereen in een open dialoog bespreekbaar zijn.
Methode en duur van het communicatieproces
De nota "Grootegast op weg naar een nieuwe identiteit" zal na of in combinatie met de aanbieding aan de gemeenteraad, door middel van een persconferentie worden gepresenteerd.
De participanten die zijn genoemd in de nota krijgen een exemplaar van de nota toegezonden. Door middel van een begeleidende brief van burgemeester en wethouders zijn zij uitgenodigd de nota te bestuderen en daarover hun mening te vormen.
Ten behoeve van alle belangstellenden is een korte versie van de nota ontwikkeld, die gratis huis-aan-huis is verspreid en verkrijgbaar is bij de gemeente en de plaatselijke bibliotheken.
Om tot een goede en adequate gedachtewisseling te komen is de nota met de inwoners besproken tijdens een drietal algemene bijeenkomsten die in Grootegast, Oldekerk-Niekerk en Opende zijn gehouden.